Houen, jongens!

[p. 20]

3. De noodklok klept

Een vreemd lawaai doet Aart ontwaken. O, het is de storm. Hij buldert nog verschrikkelijker dan gisteravond en de branding beukt de dijk. Maar hoort hij niet wat anders ook? Verwaaide stemmen? Geklos van klompen in de straat? Is het dan al morgen? Maar als het morgen is, dan is het immers Zondag!

Aart trekt het licht aan. Het klokje wijst één uur. Dat is het holst van de nacht. In het andere bed slaapt Lijn als een roos. Hij hoort nu ook geen praten en geklos meer; alleen het loeien van de wind en het razen van de zee. Hij heeft zich vast verbeeld dat hij mannen hoorde in de straat. De mensen slapen immers om één uur in de nacht. Hij moet ook slapen. Hij trekt het licht weer uit en duikt diep onder de dekens. Zo stoort de storm hem niet. Maar nu hoort hij zware stappen in het huis. Ze gaan de trap af en de gang door naar de voordeur, die dicht slaat met een harde klap.

Aart wipt het bed uit en trekt het gordijn open. Bij het licht van een straatlantaarn ziet hij Cozijnse in een lange leren jas en met laarzen aan in de richting van de haven gaan.

De dijk! schiet het door Aarts hoofd. En tegelijk ziet hij zijn moeder voor zich, zoals ze bij het afscheid was: bleek, even knipperend met de ogen, en hem krampachtig in de armen knellend. ‘Als we elkaar niet weerzien, Aart....’

Hij roept Lijn, maar die slaapt vast. Hij schudt hem aan zijn schouder. ‘Word wakker.’

Slaperig draait Lijn zich om.

‘Je vader is de deur uit gegaan,’ zegt Aart. ‘Ik denk dat er gevaar is.’

Maar Lijn, die gisteravond ook bang was, is nu alleen maar slaperig.

‘Vader is van de dijkwacht,’ mompelt hij. ‘Die moet altijd naar

[p. 21]

de dijk als het hoog water is.’ Zijn ogen vallen weer dicht en zijn diepe ademhaling verraadt dat hij weer onder zeil is.

Dan kruipt Aart ook weer in bed, huiverig omdat zijn voeten koud geworden zijn op het koele zeil. Het bed is warm en het is middernacht. Hij slaapt weer in.

Bim.... bam.... bim.... bam....! Wat is dat nu?

Bim.... bam.... bim.... bam.... Soms wordt het klokgelui door de storm overstemd en stukgeslagen, maar het komt terug. Bim.... bam.... bim.... bam! Dit klokgelui hoort bij de Zondagmorgen. Maar het is toch nog geen morgen! Het is stikdonker. Wat een vreemde nacht is dit. En wat klinkt dat luiden tussen het bulderen van de storm en het donderen van de zee angstaanjagend!

Aart trekt het licht weer aan. Twee uur....

Om twee uur in de nacht wordt in Colijnsplaat de kerkklok toch niet geluid? Of is het de kerkklok niet? Is het de noodklok?

Hij springt het bed weer uit en schuift het gordijn open. Er brandt licht in alle huizen aan de overkant van de straat. Er staan verscheidene deuren open. Mannen gaan de straat op. Zij roepen elkaar toe. Ze lopen haastig in de richting van de haven.

Achter Aart z'n rug klikt het slot van de kamerdeur. Daar is Lijns moeder, geheel gekleed. ‘Jullie moeten opstaan, jongens,’ zegt ze.

‘Is er gevaar?’ vraagt Aart verschrikt.

Lijn, wakker geschrokken uit een diepe slaap, zit met verwilderde ogen rechtop in zijn bed. ‘Breekt de dijk?!’ roept hij.

‘O, neen,’ antwoordt zijn moeder. ‘De dijk houdt zich uitstekend. Vader is juist terug van een inspectie. Maar het water is erg hoog. Het is goed op alles voorbereid te zijn.’

De jongens kleden zich vlug aan. Beneden vinden zij, behalve moeder Cozijnse, Lijn z'n beide zusjes. Cozijnse is alweer weg. Op tafel staat een ijzeren kistje. Daarin is het geld, begrijpt Aart, en het staat daar, opdat zij dat tenminste kunnen redden als ze moeten vluchten. Hij rilt. Weer ziet hij zijn moeder voor zich bij het afscheid gisteravond. ‘Als wij elkander niet terugzien, Aart....’

[p. 22]

Er klossen telkens klompen in de straat en er is druk gepraat van mannen. Ze schreeuwen tegen elkaar en lopen in de richting van de haven.

Lijn wil er op uit en Aart ook. Het is in huis niet uit te houden, vinden zij. Ze willen zien hoe het bij de haven is.

Moeder Cozijnse staat dat toe. Maar zij verbiedt hen naar de dijk te gaan. Ze moeten in het dorp blijven en als er wat gebeurt direct thuiskomen.

Dat beloven zij. Verder dan de haven gaan zij niet.

Ze lopen naar de Voorstraat, die vlak bij is. Aan weerskanten staan geknotte bomen als soldaten in het gelid, recht en stram en onbewogen door de orkaan die door de straat loeit, en waartegen Aart en Lijn diep gebogen optornen.

Van de Voorstraat kwam je altijd op de kade. Nu niet. De straat is over de volle breedte afgesloten door een schot van dikke planken, en mannen zijn bezig het schot te verhogen door er nog een plank op te zetten.

‘Het zijn de vloedplanken,’ weet Lijn. Bij oefeningen van de dijkwacht heeft hij die wel eens zien stellen. Met dit schot wordt het gat gevuld, dat in de dijk is gemaakt om van de haven naar het dorp en omgekeerd te kunnen komen. Het water moet enorm hoog zijn als het schot nodig is. Lijn heeft nog nooit gezien dat het gebruikt is. Zijn vader heeft hem verteld, dat het schot voor het laatst gesteld is in 1916, bij de storm die in Noord-Holland watersnood gebracht heeft.

Nu staat het schot er weer.

De jongens komen dichter bij, uit de beschutting van de huizen. Zij kijken over de wering heen. Daar pakt de storm hen. Hij blaast en buldert en snijdt hun de adem af, net als gistermiddag op de dijk. Er slaat hun water in het gezicht. Eerst denkt Aart aan een harde bui, maar het proeft zout. Het is zeewater. Zeewater, hier? Terwijl zij achter de haven zijn en vèr achter de pieren en de hoofden?

De pieren en de hoofden zijn weg. De hele haven is verdwenen. De lantaarnpalen, die op de kade stonden, staan nu midden in zee, naar het lijkt, en het licht van de lantaarns schijnt over

[p. 23]

woeste golven en kolkend schuim, waarboven de koppen van de meerpalen slechts even uitsteken en waarin zij soms verdwijnen. En de schepen, die je anders van de hoge kade af in de diepte van de haven zag, liggen nu hoog te rijden op die golven en stoten op de koppen van de meerpalen.

Ook tegen het vloedschot bruisen de golven op. Neen, niet zo hevig als gisteren tegen de dijk. De kracht van de zee wordt gebroken door de havenhoofden en de pieren, waar het een kolkende en wielende watermassa is. Al zijn de pieren door de zee bedolven, toch beschermen zij het dorp nog min of meer. Maar de golven lopen, nadat zij op de pieren zijn gebroken, weer op en rollen tegen de vloedplanken.

Aart en Lijn staan vlak achter het vloedschot. Het is een prachtgezicht, dat woeste water en dat kolkend schuim in het rosse licht van de lantaarns, die er midden in staan.

‘Op zij, jongens!’ schreeuwt een mannenstem.

Zij springen aan de kant. Het is nèt op tijd. Een zware roller beukt het vloedschot. Een dik gordijn van water spant zich hoog er boven en stort dan met geweld omlaag. Achter het schot stroomt het water weg, de Voorstraat in. Veel lillend schuim blijft liggen.

Bij elke breker gaat het zo. Hij beukt de planken; zijn top springt over het schot heen en stroomt de lage Voorstraat in.

Dat beetje water hindert niets. In golftoppen verdrinkt Colijnsplaat niet. Zolang de dijk en het schot het houden, dreigt er geen gevaar. En de dijk is sterk en het schot is sterk. De dikke planken zitten aan beide zijden stevig geklemd in een sleuf van een zware steunbeer.

Daar komt alweer een roller.

‘Op zij!’ wordt er geschreeuwd.

Aart en Lijn springen op zij. Zij duiken weg achter de steunbeer, waarin de vloedplanken geklemd zijn. Die beer is hoog en sterk. Zij zitten er veilig.

De golf beukt het schot; haar top stort kletterend op de stenen. Aart en Lijn zitten veilig achter de sterke beer.

Maar wat gebeurt er nu? Aart voelt een duw in de rug. ‘Doe jij

[p. 24]

dat?’ vraagt hij aan Lijn, die achter hem zit. ‘Nee,’ zegt Lijn. ‘Die steunbeer doet het.’

Hoe kan dat nu? Zo'n steunbeer geeft je toch geen klap?

Er komt een nieuwe golf. De jongens schuilen weer achter de beer en zij krijgen opnieuw een duw. En dan begrijpt Aart wat er aan de hand is. De steunbeer wankelt onder het geweld van het water. Het fundament van het zware metselwerk is losgeraakt.

In een flits gaat het door Aart heen wat er gebeuren zal wanneer de steunbeer valt. Dan valt het schot. Dan stroomt de zee de Voorstraat in. Dan loopt het dorp en misschien wel het hele

[p. 25]

eiland onder water! Lijn is het met hem eens. Het is verschrikkelijk als de steunbeer valt.

Daar staat een man. ‘Meneer, meneer!’ zegt Aart tot hem, ‘de steunbeer valt straks om.’

De man lacht hem uit. ‘Malligheid, jongen! Hoe zou zo'n grote en dikke steunbeer kunnen vallen? De planken, daar moeten we op passen. Daar mogen wel wat zakken zand tegenaan om ze meer steun te geven. De steunbeer is meer dan sterk genoeg.’ Er komt een nieuwe golf, een zware. Aart en Lijn voelen nu duidelijk dat er beweging in de steunbeer is. Zij weten zeker dat hij wankelt. Straks zal hij vallen als hij niet gestut wordt. Er is groot gevaar. En de mannen luisteren niet!

Wie duikt daar op uit het donker van de nacht in het licht van de lantaarn? Aart kent die lange man. Het is de meester, zijn bovenmeester.

Hij springt op hem toe. ‘Meester! Meester!’ Gejaagd en hortend zegt hij wat hij ontdekt heeft. Ook Lijn vertelt, even verward en gejaagd.

De meester begrijpt het niet onmiddellijk. Hij zegt, net als de man van straks: ‘Dat kàn toch niet. Die steunbeer is zó sterk.’ Aart trekt de meester mee en Lijn trekt aan zijn andere mouw. Als hij het niet geloven kan, moet hij het zien.

De bovenmeester gaat mee.

‘Voel maar eens,’ zegt Aart, ‘als er weer een golf komt.’

Er slaat een golf tegen de wering. De steunbeer wankelt, erger zelfs dan straks.

De meester schrikt, want nu begrijpt hij dat er groot gevaar dreigt.

Hij loopt naar een groep mannen, die voor het overspattend water in de luwte van de huizen is gevlucht. ‘De boel gaat stuk,’ zegt hij. ‘Er moeten ogenblikkelijk palen komen om de beer te steunen en het vloedschot te versterken. Gaat ze halen!’

Verscheidene mannen vliegen weg om hout en zand te halen. Maar de zee wacht niet tot zij terug zijn met het materiaal en tot de wering is geschoord. Daar komt alweer een zware roller. De steunbeer wankelt zeer gevaarlijk. Aart en Lijn vluchten weg,

[p. 26]

omdat zij vrezen dat het gevaarte hen verpletteren zal.

De bovenmeester vlucht niet. Hij springt naar voren. ‘Mannen, hier!’ roept hij. ‘Als er geen palen om te stutten zijn, wìj zijn er wel!’

Wij zijn er wel? Wat wil de meester nu? Meent hij dat mensen kunnen wat die sterke steunbeer en het zware schot niet kunnen? Ja, dat meent de meester. Hij drukt zijn brede schouder tegen de steunbeer en hij wijst aan anderen hun plaats achter de beer en ook achter het vloedschot. Want de zware persing tegen het schot is oorzaak dat de steunbeer het niet houden kan.

Al de mannen, die daar staan, voldoen aan het bevel van de meester. Zij vormen een rij. De bakker en de dominee staan in de rij, de postbode en de dokter, een paar vissers, enkele kaaiwerkers en de dikke herbergier. Ze staan naast elkaar, dertig man, maar er zijn er nog niet genoeg. De bres is nog niet vol.

Aart en Lijn staan toe te kijken. Zij zouden ook wel willen helpen. Graag! Maar de meester riep om mannen en zij zijn kinderen. ‘Jullie ook!’ roept de bovenmeester naar hen. ‘Aart en Lijn, kom hier!’

Ha, zij mogen! Ze springen toe. Aart vindt zijn plaats tussen de magere bakker en de dikke herbergier, Lijn tussen de dominee en een kaaiwerker. Zo staan zij klaar om de zee te keren met hun ruggen.