Houen, jongens!

[p. 4]

Tekeningen van W.G. van de Hulst Jr

[p. 7]

1. Een rumoerige Zaterdagmiddag

‘Wie het eerst boven is! Doen we!?’ roept Cootje.

Zij wacht het antwoord van de beide jongens niet eens af. Ze rent al en de jongens rennen mee, haar achterna.

De vaart is er gauw uit. De helling van de dijk is steil. Ze is vandaag ook nat en glibberig. De klimmers moeten zich vastgrijpen aan het gras, en als dat breekt, moeten ze hun vingers als klauwen in de modder slaan. Alleen op handen en voeten kun je op de dijkkruin klimmen.

Cootje is nog voor. Zij is vlug en stevig en ze kan klauteren. Een halve jongen wordt ze vaak genoemd.

Daar is Aart naast haar. Hij schiet voor haar uit en Lijn is op zijn hielen. Aart zal het winnen.

Aart is te haastig. Hij glist uit en daarbij botst hij tegen Lijn. De beide jongens rollen een eind omlaag. En nu is Cootje 't eerst boven.

‘Hoera!’ juicht ze. Maar niemand hoort die kreet. Zij zelf niet eens. Het geluid wordt weggesneden door de storm en Cootje wordt haast weggeblazen. Snel duikt ze in de bescherming van de dijk.

En dan staan de jongens toch nog het eerst op de kruin. Of liever: zij hàngen daar, want rechtop staan in deze storm is onmogelijk; hun lijven hangen tegen de wind.

Cootje komt achter hen staan. In de luwte van de jongens houdt ze het uit.

Wat maakt die storm een lawaai! Het is net of een zeil vlak bij hun oren heel luid en heel snel klappert. Dit is zo oorverdovend dat ze het gedonder van de golven amper horen.

De zee is wit van het dikke schuim op de toppen van de woeste

[p. 8]

golven. De zeeën breken op de dijk en trekken dikke banen van schuim over de blauwe bazaltglooiing. De vlokken stuiven daar af en vliegen de beide jongens en het meisje in het gezicht.

Is dit de Roompot? De Roompot is anders grijs of blinkend naar gelang er bewolking is of zon, en bij een bolle bries blauwachtig groen met witte veertjes van de kleine kammen. Bij eb ligt Neeltje Jansplaat te glimmen midden in de stroom; en altijd zijn er de blonde duinen van Schouwen aan de overkant.

Nu zijn die duinen weggekropen achter dikke wolken en ligt Neeltje Jansplaat diep verdronken in de wilde zee. De Roompot is een kokende pot geworden.

Ook Aart en Lijn houden het niet lang uit in het geweld van de wind. Ze kunnen geen adem halen, evenmin als Cootje straks. ‘Terug!’ beduidt Aart meer met zijn armen dan met zijn mond, en met z'n drieën laten zij zich zakken langs het talud. En dan is het of de storm hen doof gemaakt heeft; hun oren suizen; het is net of dat zeil nog altijd klappert bij hun trommelvlies.

‘Het was tòch mooi!’ zegt Aart.

‘Het was geweldig!’ beaamt Lijn.

‘En hoe vond jij het, Co?’ vraagt Aart aan Cootje, die bezig is

[p. 9]

haar zakdoek vreselijk vuil te maken, zonder dat ze haar handen schoon kan krijgen.

Cootje aarzelt even, ofschoon ze anders altijd ree is met haar oordeel. ‘Ik vond het.... verschrikkelijk,’ zegt ze eindelijk huiverend.

Aart haalt zijn schouders op. Waarom rilt Co? En wat is er voor verschrikkelijks aan de zee? Ze is prachtig, groots; verschrikkelijk is ze niet. Hij zou, nu hij weer op adem is, best nog wel eens omhoog willen klimmen om dat te zien.

Ze zoeken hun tassen op, die ze in de berm hebben neergegooid, toen zij hun klimpartij begonnen. Aart draagt die van Co, omdat zij nog altijd vruchteloos bezig is haar zwarte handen schoon te maken. De jongens waren daar gauwer mee klaar. Een paar vegen langs de broek; de overige modder wassen ze er thuis wel af.

Ze lopen naar het dorp terug. De jongens praten. Cootje zwijgt, ze loopt een beetje gebogen, dat doet ze anders nooit. Ze huivert weer.

‘Ben je zo koud geworden?’ vraagt Aart haar.

Co schudt het hoofd. ‘Dat is het niet,’ zegt zij.

‘Wat dan?’

‘Zijn jullie helemaal niet bang?’ vraagt Cootje.

De jongens zetten grote ogen op. ‘Bang, waarvoor?’ vragen zij tegelijk.

‘Als de dijk eens breekt.’

De jongens lachen hartelijk. Nu kun je toch merken dat Cootje een meisje is, al doet ze meestal met de jongens mee. ‘De dijk breekt nooit!’ zegt Lijn.

‘Vroeger zijn de dijken vaak gebroken,’ houdt Cootje vol.

De jongens vinden die tegenwerping waardeloos. Vroeger waren de dijken laag en zwak; nu zijn ze hoog en sterk.

‘Vinden jullie de dijk zo hoog?’ vraagt Cootje.

Lijn kijkt eerst haar aan en dan tegen de dijk op, aan welks voet ze lopen. Het is me een dijk! Is Cootje een beetje aan het schertsen? ‘Och ja, zo'n klimpartijtje is voor jou een peuleschil, hè?’ lacht hij.

[p. 10]

Maar Cootje maakt geen grapjes. ‘Dat is het juist,’ zegt zij, ‘aan deze kant is de dijk zo hoog. Maar aan de buitenkant.... Allemaal water. Het was zo pas net of er geen dijk meer was.’

Lijn lacht weer. ‘Maar hij is er wel, Co. En hij is sterk ook.’

‘Laat de zee maar komen!’ voegt Aart er overmoedig aan toe, en hij lacht ook.

En dan probeert Cootje ook te lachen, om haar eigen angst. Maar het lukt niet erg. 't Wordt een halfslachtig lachje, en ze huivert weer, hoewel ze flink wil zijn.

Tussen de huizen van het dorp wordt ze rustiger. Hier hoor je het donderen van de golven op de glooiing niet zo goed, en hier zie je de dotten schuim en het water niet over de dijkkruin vliegen. Ze komen bij de school. Daar staan de fietsen van Cootje en Aart. Zij gaan ze uit het hok halen.

‘Tot vanmiddag,’ groet Aart zijn vriend. ‘Dan kom je met je vader, hè?’

‘Blijven jullie zo lang hier,’ slaat Lijn voor, ‘en rijdt vanmiddag met ons mee. Het is bij dit weer in de auto beter dan op de fiets.’ Cootje weifelt. Zij voelt daar wel voor.

Maar Aart wil fietsen. Het kan best. Driekwart van de afstand hebben zij vóór de wind. Dat stuk gaan zij vanzelf bij deze storm. En het laatste stukje, dat tegen de wind in zal gaan, is maar een hanestap.

Cootje streeft niet langer tegen. Ze halen hun fietsen uit het hok en stappen op. ‘Tot vanmiddag!’ wuiven ze naar Lijn.

‘Om halfvier ben ik er!’ roept Lijn.

Het gaat werkelijk vanzelf. Ze vliegen op de vleugels van de wind. Ze stuiven over de weg haast zonder trappen. Soms moeten ze zelfs remmen, omdat het tè hard gaat.

Maar de wolken jagen toch nog sneller. Die vliegen voor hen uit. Het is alsof ze rennen over de grijze akkers en de groene weiden, zo laag drijven de zwarte wolken. En ook de regenbuien rennen voor hen uit. Grijze waterbundels hollen over het lage land.

Achter een damhek vindt een koppel schapen een schamele beschutting tegen het weer; aan een slootrand staat een eenzaam

[p. 11]

paard. Zijn staart vlagt langs zijn schoften en zijn manen vóór zijn kop. De meien van de wilgen zwiepen op de korte stammen, zoals Theun, de melkknecht, zijn bezem zwiepen laat bij het vegen van de stal.

Daar is de hoek, waar de weg ombuigt.

‘Remmen!’ roept Aart.

Bij het omslaan van de hoek stáán broer en zuster op de trappers. Het is opeens gedaan met fietsen. De storm drukt hen eenvoudig van de weg. Ze moeten lopen.

En zelfs dat kost grote moeite. Schuin achter Aart, een beetje in zijn schaduw, worstelt Cootje voort. Maar zij raakt achter en als Aart de wind niet langer voor haar breekt, krijgt ze het nog veel moeilijker. ‘Wacht even!’ roept ze naar haar broer.

Aart hoort het niet.

‘Wacht even!’ roept Cootje nog eens, zo hard ze kan. Maar de wind waait haar stem weg en snijdt haar ook de adem af. Ze hijgt, haar borst doet pijn. Ze kan niet langer tegen de storm optornen. Met de rug naar de wind blijft ze staan om op adem te komen.

Aart loopt nog door. Hij kijkt niet om. Diep gebogen vecht hij met de wind.

Cootje wil hem achterna, want het zou vreselijk zijn als zij alleen moest blijven in dit weer. Ze worstelt opnieuw tegen de storm. En dan wordt het nòg erger. Een bui barst los. IJskoude regen, hagel, slaat haar in het gezicht. Ze kàn niet meer. Ze draait zich weer om en gaat huilen. Daar staat ze, alleen in het noodweer. Opeens is Aart bij haar. ‘Maar Cootje, kom toch. Wat, huil je?.... Onze dappere Co!.... Heb je pijn?’

Co haalt haar natte jasmouw over haar gezicht. ‘Nee, ik heb geen pijn en ik huil niet. Ik ga mee. Loop niet zo hard.’

Ze wil niet huilen. Ze zegt ook niet dat ze zo vreselijk bang is. Ze klemt haar tanden op elkaar.

Aart legt de beide fietsen in de berm van de weg. Die vinden ze Maandagmorgen wel terug. Als zij nu maar behouden thuiskomen.

Dan gaat hij voor en Cootje achter hem met haar beide handen in

[p. 12]

zijn rug, zoals schaatsenrijders achter elkaar rijden. Zo gáát het. Tenminste een poosje. Maar de storm loeit harder en de regen striemt feller en de afstand, die een hanestap zou zijn, is zo ontzettend ver. En ze zijn allebei doodmoe.

Tuuuu! Tuuuu! De claxon van een auto klinkt vlak achter hen. Aart springt op zij en hij trekt Cootje mee, die niet meer springen kan, alleen maar strompelen, zelfs nu een auto bijna op hen rijdt. De auto stopt. Het portier zwaait open. ‘Stap in!’ roept een jongensstem.

Het is Lijn! Lijn met zijn vader.

Toen Lijn thuiskwam en vertelde dat Cootje en Aart op de fiets naar huis waren gegaan, zei meneer Cozijnse: ‘Die kinderen bij dit weer op de fiets? Dat gaat niet goed. Wij gaan hen achterna.’ Het kon niet dadelijk. Mijnheer Cozijnse moest nog veel afdoen, vóór hij zijn kantoor kon sluiten. Maar toen hij klaar was, reden zij. En nu is de auto daar als een reddingboot bij een zinkend schip.

Aart en Cootje stappen in. Het portier slaat dicht. De motor gromt. Zij rijden.

Stormt het nu nog zo? Zij voelen er niets van. De wagen vliegt tegen de storm in. Maar de wilde wolken jagen nog, en de regen gutst, en de wilgen zwiepen als de bezem van Theun. En van een ander paard, dat bij een slootrand staat, waaien staart en manen als van het eerste, en om de kap van de wagen giert de wind boven het grommen van de motor uit.

Daar is de boerderij. Straks leek het een eindeloze afstand, maar per auto is het minder dan een hanestap. De auto draait de oprit op en stopt dicht bij de keukendeur.

Cootje springt er het eerst uit. De wilde wind rukt haar de muts van het hoofd en doet haar haren wapperen als de manen van de paarden; de mantel klappert om haar benen.

De deur zwaait open. Daar is moeder! Cootje vliegt haar om de hals. ‘Moeder! Moeder!’ En nu huilt het flinke Cootje. Ze is bang geweest, vreselijk bang voor de storm en nog veel meer voor de zee, die zo woest was en zo hoog, dat de dijk bijna verdronk. Aart stapt ook uit. Mijnheer Cozijnse wil met Lijn teruggaan,

[p. 13]

maar Aart z'n vader zegt: ‘Blijf hier. We moeten immers straks te zamen naar het nieuwe raadhuis.’

‘Ik moet nog eten,’ werpt meneer Cozijnse tegen.

‘Dat doe je dan bij ons,’ antwoordt De Leeuw, en Aart z'n moeder voegt er aan toe: ‘Grauwe erwten genoeg en spek ook en karnemelkse pap ook. Wij krijgen het eten nooit op zonder jullie hulp.’

En dan verklapt mijnheer Cozijnse dat hij al tegen zijn vrouw gezegd heeft: ‘Als ik niet gauw terugkom, reken er dan maar op dat ik op de Eendrachtshoeve eet en vandaar met De Leeuw doorga naar Kortgene.’

Inplaats van elf zitten er vanmiddag dertien mensen rondom de tafel in de grote keuken van de Eendrachtshoeve: drie grote en tien kleine. Nu ja, kleine in soorten, want Cootje, Aart en Lijn zijn al groot in vergelijking tot Lineke, die nog in de tafelstoel zit, en Bram en Joost, die nog kleuters zijn. Machteld en Trijntje zijn ook niet veel meer dan drie turven hoog. Wim en Doortje zijn zo'n middenslag.

Onder het eten praten de grote mensen over de storm.

‘Het is noodweer,’ zegt De Leeuw.

‘De Roompot gaat verschrikkelijk te keer,’ vertelt Cozijnse.

‘Zou de dijk het wel houden?’ vraagt moeder De Leeuw een beetje angstig.

Cootje spitst de oren. Dat is dezelfde vraag als zij straks heeft gesteld. Wat zouden vader en mijnheer Cozijnse er op zeggen? ‘De dijk is hoog en sterk. Daar komt de zee nooit door of overheen,’ antwoordt mijnheer Cozijnse.

Onder de tafel geeft Aart Cootje een trapje op haar tenen. Wat heb ik je gezegd? vraagt hij haar met de ogen.

Moeder De Leeuw is toch niet helemaal gerustgesteld. ‘Noord-Beveland is immers dikwijls overstroomd geweest,’ zegt zij.

Dat weet mijnheer Cozijnse best. Hij is niet alleen wethouder, maar ook polderbestuurder, en hij kent de geschiedenis van het eiland op zijn duimpje. Noord-Beveland is er tweemaal geweest en niet geweest. In de tijd van Luther werd het voor de tweede keer door de zee bedolven. De tijden waren boos. De mensen

[p. 14]

vochten tegen elkaar inplaats van tegen het water. De Watergeuzen namen eerst Den Briel en daarna Vlissingen. Louis Boisot vocht in de Zeeuwse wateren tegen de Spanjaarden en versloeg ze. Mondragon stootte zijn neus voor Zierikzee. Al die tijd lag Noord-Beveland verdronken. Pas toen de vijand uit het land geslagen was, zo omstreeks 1600, begon men het verdronken eiland weer uit zee te halen. Het ging stukje voor stukje. Nu deze polder, dan die polder. Eeuwen achtereen werd er aan gewerkt, maar eindelijk was Noord-Beveland er weer, en nu is het zelfs groter dan het was vóór het verdronk.

‘Het is telkens weer overstroomd,’ voert moeder De Leeuw aan.

‘En telkens kwam het weer boven,’ antwoordt Cozijnse. ‘Een echt Zeeuws land is dit. Ik worstel en kom boven, zoals er op ons wapen staat.’

‘Dan kan het toch ook weer onderlopen,’ houdt de boerin vol.

‘Wat niet kan....’ zegt mijnheer Cozijnse. ‘Maar je moet niet zeggen dat de dijken wel weer zullen breken, omdat ze zo vaak gebroken zijn. Vroeger waren de dijken laag en zwak, nu zijn ze hoog en sterk. Het is héél lang geleden sinds we een doorbraak hebben gehad. En ik vertrouw dat het nog veel langer zal duren eer wij een doorbraak krijgen. De dijken zijn in orde.’

Aart kijkt opnieuw naar Cootje. Heb je dat gehoord? vraagt hij haar met de ogen. De dijken zijn in orde. Dat zegt mijnheer Cozijnse zelf, en die kan het weten. Dan hoef je toch niet bang te zijn!

Buiten buldert de storm. De ramen rammelen en een paar losse luiken klapperen. Een luik van het kippenhok waait over het erf. Het is noodweer. Maar op de Eendrachtshoeve zijn allen nu gerust. De dijken zijn in orde. Er is geen gevaar te vrezen.