Carmiggelt

[p. 5]

Jury-rapport
bij de uitreiking op 1 maart 1967 in het Havengebouw te Amsterdam

Het Amsterdam van Vondel is een heel ander Amsterdam dan dat van Bredero, dat van Justus van Maurik weer een ander dan dat van Maurits Dekker, en het Amsterdam van Ton Koot verschilt hemelsbreed van dat van Simon Carmiggelt. Carmiggelts Amsterdam bestaat niet in de eerste plaats uit gevels en grachten, maar uit mensen, Amsterdammers, die hij treft in kroegen en trams, op kinderspeelplaatsen en op de Albert Cuyp, in Artis en Rijksmuseum. Het zijn de kasteleins en hun vaste jongens, de vrouwen met hun ‘bontjasje, dat al jaren meeging’, of met hun ‘hoedje dat haar dochter goed gestaan zou hebben’, de dikke mannen met de klare en de onweerstaanbare kinderen met hun ‘vrolijk schallende kinderstemmen’.

Carmiggelt, die geboren en groot geworden is in Den Haag, is een Amsterdammer van nature. Hij raakt er nooit op uitgekeken, niet op de Amsterdammers en niet op de buitenman in Amsterdam, die, als hij hem des ochtends op de Zeedijk tegenkomt, de stad karakteriseert als ‘vies en mooi, mooi en vies.’ Dat staat tegenover de regel van Marsman ‘De maan verft een gevaar over de gracht’ en tegenover Hoorniks ‘De wolken spieglen in het IJ’, om nog eens een paar tegenstellingen op te roepen.

Simon Carmiggelt is geen romantisch lyricus en hij voelt zich, heeft hij gezegd, ook geen gefrustreerd romannenschrijver. Hij is de meester van het korte stukje en van de kleine

[p. 6]

effecten. Hij is de humorist van het type Chaplin, zoals James Thurber ze beschreven heeft: ‘zij lopen verkeerde kamers binnen, drinken meubelglans die zij voor maagdrank aanzien, zij rijden met hun auto's in de bloemperken van stuurse buurlieden, zij slaan speels moordenaars op de schouders, die zij voor oude schoolvrienden houden’. Die ‘kleine moeilijkheden’, zoals Thurber ze noemt en waarover Carmiggelt honderden stukjes heeft geschreven, dat is hun kwetsbaarheid en hun angst. De laatste bundel van Carmiggelt heet ‘Fluiten in het donker’ en het is eigenlijk de eerste keer dat hij een van de karakteristieken van zijn schrijverschap op de titelpagina heeft gezet. Vroeger was het ‘Honderd dwaasheden’, ‘Tussen mal en dwaas’, ‘Pingpong’, ‘Poes-pas’, ‘Klein beginnen’; nu is het ‘Fluiten in het donker’. Dat wil zeggen - ik citeer -: ‘de argwaan van de eenzame wandelaar in het donkere woud die - ofschoon vrolijk fluitend - voortdurend vreest uit een hinderlaag te worden besprongen’. Zo heeft Carmiggelt zich van talentvol journalist ontwikkeld tot een van de belangrijke en erkende schrijvers van onze tijd.

Het is deze Carmiggelt, die Amsterdam met eigen middelen van visie en stijl in zijn geschriften opnieuw tot een herkenbare en legendarische stad heeft gemaakt.

De Amsterdamse Boekverkopers Vereniging heeft de schrijver Carmiggelt met haar vijfjaarlijkse prijs willen onderscheiden omdat hij met de tientallen boekjes - waarin hij zijn eerst onder het pseudoniem Kronkel in ‘Het Parool’ gepubliceerde stukjes uitgeeft - al vele jaren Amsterdam en de Amsterdammers tot leven brengt ver buiten Amsterdam.

De jury acht het geen toeval dat een van de andere boeken die naar haar mening voor een bekroning in aanmerking kwam, het fotoboek ‘De Jordaan’ van Dolf Toussaint was, dat door Carmiggelt is ingeleid.

De jury heeft geen aarzeling gehad tot deze bekroning te

[p. 7]

besluiten en was dankbaar de gelegenheid te hebben hiertoe te kunnen overgaan.

max nord

namens de jury, gevormd door de letterkundigen:

hella haasse/max nord

de boekverkopers:

bea polak-biet/g.j. ammerlaan/r. tummers