De Parijse beroerte

[p. 37]

I

De wereld is weer de wereld, de douane is weer de douane, maar het regent en ze wuiven me door - een toerist die zijn vakantie niet heeft afgezegd. Het is de ochtend van de eerste verkiezingsdag. Landschap buitengewoon groen, wolken zwart en opgeblazen, druk op de weg. Radio Luxemburg geeft allerlei verkiezingsnieuws, maar het echte nieuws moet later komen, het is te vroeg. Tegen één uur in de middag ben ik in Parijs. Daar is het heet, ik rijd er in en er uit, op weg naar het westen. Het Odéon is gesloten, de Sorbonne is gesloten, het gesprek is beëindigd, er wordt gekozen en de uitslag staat vast: de arcadische heuvels en dalen waar ik nu doorheen trek zullen geregeerd worden door dezelfde mannen die dat al tien jaar doen. Ik kijk naar de middeleeuwse, jutekleurige koeien, naar boterbloemen, klaprozen, overvette grazige weiden, zwellende en slinkende wolken boven slaperige romaanse kapellen, een bedrieglijk eeuwenoud landschap zonder fabrieken, manifestaties, barricades, het andere Frankrijk. In de dorpen zijn de raadhuizen open, door de open deuren zie ik mannen zitten achter een tafel, kiezers gaan naar binnen en brengen de stemmen uit die vanavond en vannacht uit de radio zullen stromen en die mannen moeten benoemen om in die ondenkbare stad, Parijs, het hele volk te vertegenwoordigen.

Op een muur in een dorp hangt een geel biljet: ‘Zij willen de meerderheid. Zij hebben hem tien jaar gehad. Wat hebben zij er mee gedaan? Maak er een eind aan! Stem op de Federatie van de Linkse Democraten en Socialisten, stem op Emile Vivier' en ik denk: als niet een stel studenten twee maanden geleden de straat op was gegaan had dit biljet hier niet gehangen. Nutteloze bespiegeling. Ze zíjn de straat opgegaan, tien miljoen arbeiders hèbben gestaakt, er is een revolte geweest en bijna een revolutie, ik ben er bij geweest en kan het nauwelijks meer geloven, en in diezelfde sfeer van ongelovigheid, vermengd met angst, zal het oude bevestigd worden en het nieuwe ontkend. En wat zou je er ook mee moeten, hier tussen al die weilanden? De hele geschiedenis krijgt iets ver wegs en onvoorstelbaars, de tijger voelt zich weer tijger en weet niet meer dat hij een dag lang, en in het openbaar, voor iedereen zichtbaar van papier is geweest.

Twintig kilometer voor Nogent-le-Rotrou een ongeluk. Twee auto's staan verschrikkelijk vernield, van elkaar afgeslingerd. In het paradijselijke gras liggen

[p. 38]

bebloede mensen, doden of gewonden, één steekt een afschuwelijk rode arm recht de lucht in, beweegt niet. In Nogent stop ik en ga het stembureau binnen. Een bleke hal en een grote bronzen luchter. Tegen de muren de eeuwig zwart marmeren platen waarop de doden bewaard worden. Het zijn er honderden en honderden. Twee dames zitten achter een tafel met groenige stembiljetten. Daarnaast liggen de witte velletjes met gegevens over de kandidaten. Ik vraag of ik ze mag hebben en dat mag. De kiezers verdwijnen in ruimtes die op badhokjes lijken. Ik zie hun stemmende benen onder de groene, katoenen gordijnen, allemaal alleen met zichzelf en het zeldzame moment dat ze iets te zeggen hebben, of denken dat dat zo is. Ze kunnen stemmen op Maurice Perche, 43 jaar, onderwijzer, oud-kamerlid, communist, op Michel Hoguet, advocaat, oorlogskruis '39-'40, oudstrijder, krijgsgevangene, gaullist - eventueel te vervangen door Paul d'Amécourt, landbouwer, legioen van eer, oorlogskruis '14-'18, oorlogskruis '39-'45, burgemeester van La Chapelle du Noyer, en op Robert Huwart, burgemeester van Nogent, Linkse Federatie.

Ik ga naar het café naast het stembureau. Alweer een eeuwig Frankrijk: mannen met baretten voeren langzame gesprekken, roken Gitanes en drinken wijn, de patron staat aan zijn zinken bar en schenkt iets groens en stroperigs in, en aan de overkant, tegen de muur hangt het gezicht van de Gaulle wat benauwd in een kleurige V geklemd en zegt: ‘Hervormingen, ja, maar binnen het kader van de wet’. Ik kijk naar zijn gezicht, naar de lichtblauwe hortensia's in de koperen potten op de bar, naar de Pernod-asbakken op de glanzend gepoetste houten tafels en denk ‘welke revolutie eigenlijk?’ Buiten, op het grote plein staat een standbeeld van Paul Deschanel, wie dat dan ook geweest is. Hij is uitgevoerd in witte kalk en twee vrouwen, diep aan zijn voeten en van een andere steensoort, vallen vol bewondering achterover. Hier zijn nooit demonstraties geweest. ‘Deze regering heeft het land de chaos en het faillissement gebracht’ staat er op de kerkmuur geschreven. Maar wie gelooft dat. De chaos is over, is er misschien wel nooit geweest, en het faillissement komt later pas.

De zon gaat onder, de stembureaus gaan dicht, straks komen de eerste uitslagen, ik nader Bretagne, de Parijse opkomst was om 17 uur 59 percent, hetzelfde als de vorige keer, de zon staat nu recht in mijn ogen,

[p. 39]

ik zie niets meer, het goud dat de crisis gekost heeft wordt met dikke lagen gratis over de landerijen gesmeten, pas als ik aan zee kom is het licht bloedrood. De eerste uitslagen beginnen dan te komen en als ik laat in de nacht naar bed ga heeft Mitterrand zijn treurige liedje al tien keer gezongen.

De volgende ochtend is het weer zo grijs als de as van de nederlaag, de oceaan wild en wit, de stemmen van de verslagenen klinken mat, de revolte wordt toegedekt, ik ga naar buiten, koop de Presse-Océan en lees dat ‘er 142 gaullisten en onafhankelijke republikeinen zijn op de 151 gekozenen: de meerderheid is versterkt’. Het zal een lange, lange geschiedenis worden. In l'Express van deze week staat een tekening van een struisvogel die zijn kop in een stembus steekt waarop staat Vijfde Republiek. De Heilige Struisvogel heeft nu gesproken en ik bedenk hoe graag ik via de muren van de Sorbonne of de stemmen in het Odéon de reacties had willen horen van de generatie die dit allemaal begonnen is en die voor een groot deel niet mocht stemmen. Maar Sorbonne en Odéon betekenen nu niets anders meer dan hun namen, de muurschriften zijn uitgewist, de bezetters verdwenen, de krantjes, pamfletten en bewegingen verboden. De monoloog, die twee maanden was onderbroken, wordt voortgezet. Alleen de stem is wat minder vast, de zaal wat minder grandioos, en een deel van het gehoor blijft onrustig.