De Parijse beroerte

[p. 7]

I

Nacht en twee uur. Ik rijd door de Dorpsstraat van Menen en verwacht de Franse grens, maar er is vannacht geen Franse grens. Bij een slagboom staan alleen maar Belgische gendarmes met hun waanzinnige hoge petten, nu nog fantastischer geworden doordat ze citroengele plastic regenjassen dragen. Een reus wijst met een machinegeweer naar binnen, roept ‘Nederlanders’ en zwaait ons door: tot aan Parijs blijft het doodstil. Ik ga naar mijn hotel naast het Odéon, waar kleine groepen studenten staan te discussiëren. In een bar drink ik nog wat, lees dat er de volgende middag een demonstratie zal zijn van de communistische vakbond, de CGT. In een nachtkrant een lange lijst van artikelen die in sommige delen van de stad schaars zijn. De straten zijn leeg, Parijs 1900. Het is dus allemaal echt waar.

De volgende ochtend ga ik naar de Sorbonne, hoor hoe de studenten worden opgeroepen om tóch mee te doen aan de grote demonstratie, en rijd langzaam naar de Bastille. Langs de boulevards staan overal mensen te liften en iedereen neemt lifters mee. De zon schijnt. Op een leeuw van de Bastille zitten jongens met wijd waaiende rode vlaggen. Uit alle straten komt de menigte met vaandels, vlaggen en grote witte spandoeken en wacht op het plein. Het is of er een ontzaglijk feest aan de hand is of dadelijk zal beginnen. De gezichten stralen, hele groepen zitten afwachtend op de grond, hier en daar wordt gezongen, ik dwaal er met fotograaf Posthuma de Boer doorheen en probeer de kop van het monster te vinden, maar het is moeilijk. Ik klim op de trappen van het monument maar zie alleen maar een zich naar alle kanten uitstrekkende deining van hoofden en spandoeken. Dan beginnen ineens drie reuzenletters op de Boulevard Beaumarchais te lopen en wij hollen er via een zijstraat naar toe. Het is goed geregeld. Achter die letters lopen de vakbondsleiders, er vóór is een groot carré gevormd door de ordedienst, en in dat carré loopt, schrijft, praat, fotografeert en filmt de nationale en internationale pers, en daar lopen we dan, voor die reuzengrote gele letters CGT uit, gevangen in een kooi van jonge arbeiders en meisjes met groene banden om de arm, tussen spreuken en gezang en de menigte die aan de kant staat, zwaait en applaudisseert.

Het is alsof iedereen een prachtig cadeau gekregen heeft, de euforie hangt boven de hoofden als een wolk, dit is hún dag. De twist tussen de oude leiders en de

[p. 8]

studenten is op dit moment niet zichtbaar, spreekkoren roepen ‘Ouvriers/étudiants unité’ (Arbeiders/studenten/eenheid) en iedereen roept mee, zelfs de stramme falanx van grootmogenden.

Als de stoet even stil staat zie ik twee negers, zingend, de een heeft zijn hand op de schouder van de andere en een klein jongetje staat erachter, tollend om zijn as. Ik vraag me af wat er van deze dag bij hem naar binnen dringt, maar vergeten kan hij het niet meer. Er worden schitterende kleine composities uitgevoerd: een kleine dikke man in blauwe werkkleren schreeuwt in de stilte die er even is (‘Dat gaat koud door je hart’, zegt Posthuma): ‘Pour les travailleurs iepiepiep’ - en de menigte orgelt een donderende instemming - dan: ‘pour les étudiants iepiepiep’, steeds met diezelfde, rauwe, vrolijke stem en weer dat donderende antwoord en juist op het moment dat het stil wordt zingt een andere stem, en iedereen valt in: ‘Adieu de Gaulle, adieu/Adieu de Gaulle, adieu’ op een wijsje dat als sentiment inhoudt ‘Vaarwel mijn lief, vaarwel’...

Op een dag, op een of ander oud journaal moet dit er als een historische menigte uitzien, maar de hemel geve dat het gelach, het stralende humeur er dan ook opstaan. Een man rent tot vóór de stoet met de laatste editie van de France Soir waarop met vuistgrote letters staat: ‘De Gaulle is naar Colombey’, en ogenblikkelijk wordt er weer een lied van gemaakt ‘À Colombey/Qu'il y reste’ (Laat hem er maar blijven), maar het gaat goedmoedig en zonder haat, hij is er al niet meer, het is een vaststelling. Ik dring door de ordedienst totdat ik op een meter voor de leiders uitloop en kan ze nu goed bekijken - Séguy die met zijn ijskoude commentaren studenten en jonge arbeiders van zich vervreemdde en daar nu op terug moet komen - het type van een Franse ambtenaar. Bij het beeld van de Republiek knielen de fotografen achteruit struikelend om hem er met de Franse maagd op te krijgen, hij weet nog niet helemaal hoe hij daarbij moet kijken vanuit zijn een beetje roze geworden gezicht. Naast hem loopt de president van de CGT, Benoit-Trachon, klein, dubbele uilebril, pijp, bruine schoenen, groene sokken, bordeaux-rode das, grijs pak, voor zich uitkijkend - ze krijgen applaus, en het is zoals met alle andere clichés nu: het applaus klatert echt, de Internationale wordt echt uit volle borst gezongen en dondert dan ook over de Place de la République, de man van de BBC hoeft alleen maar zijn

[p. 9]

omsluierde microfoon in de warme lucht te houden om de boodschap door te geven.

Een meter of tien achter de vakbondsleiders loopt de president van de CP, Waldeck-Rochet en groet met kleine, minimale pauselijke gebaartjes, een man die zijn tijd heeft kunnen afwachten. We hebben nu een paar kilometer gelopen en ergens op de Boulevard St Martin stappen we eruit. Het is dan kwart over vier. We gaan aan de kant zitten, aan de voeten van een dame die elke tien minuten de Internationale aanheft of meezingt - en dan zien we het bijna twee uur voorbij trekken - een stoet die niet meer ophoudt, de boulevard naar twee kanten vol maakt, studenten, Spaanse arbeiders, ziekenhuispersoneel in het wit, zetters, drukkers, chauffeurs, hotelpersoneel, leraren, alle groepen met hun eigen gezang, alle leeftijden, vaak arm in arm, ongelooflijk veel vrouwen en meisjes ertussen, alles wat anders op alle Parijse trottoirs loopt, een gelukkige menigte, die tenslotte als een rivier in zichzelf verdwijnt. De kop is allang niet meer te zien, maar staande op een bank zie ik die rivier verder stromen, de grootste menigte die ik ooit gezien heb.

Wat de betekenis ervan zal zijn kan ik niet schatten. Maar het is het definitieve einde van een tijdperk, en dat geldt niet alleen voor Frankrijk.