Het bosken en Het theatre

Regelnummers proza verbergen

[p. 110]

^*Al muy Mag. Generoso y Doctissimo Varon el Señor, Don Ioan vander Noot. ^*

Lo qué agorá as mostrado de reposo

Vander Noot, de virtud y de prudentia,

De consejo en la Ley, y de scientia,

De benigno, discreto, y de animoso:

Quanto de tu liuaje Generoso,

De tu Poema diuina y alta eloquentia,

En lo passado vy por excellentia,

En nuestro conuersar dulce y sabroso.

Lo qué ay de nuenó en ty admirable veo,

Es que siendo priuado del ameno

Schaldis, y su Ribera verdé y umbrosa,

Dissimulas tu absentia y tu desseo,

Con vn Rostro jocundo y muy sereno,

Mas l'alma por tu partir no esta llorosa.

Seruidor de V.S.

Luis Franco, Lusitano.

* [G.4.r^o]

* Prof. Dr. C.F.A. van Dam verplichtte mij door een vertaling van dit Spaanse sonnet en door mededeling van het weinige dat omtrent de dichter daarvan bekend is. Luiz Franco Corréa was een Portugees dichter, volgens zijn eigen zeggen zeer bevriend met Camôes, met wie hij omstreeks 1557 in Voor-Indië is geweest. Meer dan dertig jaar was hij bezig met de samenstelling van zijn Cancioneiro, een omvangrijke verzameling van contemporaine, grotendeels lyrische poëzie, waarvan het manuscript in de Bibliotheca Nacional te Lissabon wordt bewaard. Dat Franco, behalve in het Portugees, ook in het Spaans dichtte (zoals o.m. dit sonnet van hem bewijst), is in die tijd bij Portugese dichters geen uitzondering. - In Van der Noots' Poeticsche Werken van 1581-1585 is het bovenstaande sonnet (dat ook nog in Das Buch Extasis is opgenomen) gedagtekend: ‘De Valencia en l'año 1570’. Een tweede Spaans sonnet van Franco voor Van der Noot komt voor in de Poeticsche Werken van 1588 (het door Vermeylen, pag. 152 sub C, vermelde exemplaar is bij de brand der Leuvense bibliotheek verloren gegaan) en 1594. Op welke wijze beide dichters contact met elkaar hebben gekregen, valt uit de beschikbare gegevens niet na te gaan. Prof. van Dam acht het niet uitgesloten ‘dat Franco's literaire contact met Antwerpen zijn oorsprong vond in een commerciële post, die hij in de Schelde-stad bekleedde’, waar reeds in het begin der 16de eeuw een bloeiende Portugese factorij gevestigd was. De inhoud van het sonnet luidt als volgt:

Aan de zeer doorluchtige, edele en zeergeleerde heer,

de Heer Don Jan van der Noot.

Sonnet.

Wat Gij tot nog toe aan bezonkenheid getoond hebt,

Van der Noot, aan deugd en aan wijsheid,

Aan kennis der wet en aan wetenschap,

Als een beminnelijk, verstandig en voortvarend man,

Alles van uw edel geslacht,

(En) de goddelijke en verheven welsprekendheid van uw verzen,

Ik heb dat in het verleden bij uitstek leren kennen

In onze aangename en kostelijke gesprekken.

Het nieuwe, dat ik (thans) als iets bewonderenswaardigs in u zie,

Is dat, ofschoon Gij gescheiden zijt van de lieflijke

Schelde en haar groene en lommerrijke oever,

Gij uw heimwee en verlangen (naar uw land) verbergt

Achter een opgewekt en kalm gelaat.

Maar de ziel is niet bedroefd dat Gij vertrokken zijt.

Uw dienaar
Luis Franco,
Portugees.

[p. 111]

tekstkritische noten

Wat mochtmen.... ergher dan. 11. onder tdack - T onder t'ack
Vrouwen die sottelyck. 4. hoopen: - T hoopen,

^*Elegie.

Wat mochtmen iemant toch hier wenscen op der eerden ¹
Ergher dan dat hy had een wyf vol van houerden? ²
Fier, dubbel en doortrapt, spytich, erch ende fell: ³
Die traech waer totter deucht, en tot de boosheyt snel ⁴
En die van smorghens vroech tot dat sy tsnachts gaet slapen,
Sonder redene kijft tseghen maerten en cnapen: ⁶
En heuren goeden man voor alle deucht en goet, ⁷
Alle onbeleeftheyt toont en alle leet aendoet. ⁸

Twaer beter in een bosch te woonen by de beyren, ⁹

Oft by de leeuwen fel int velt hem te gheneyren, ¹⁰
Oft alleen onder tdack oft in een woest vremt lant, ¹¹
Dan by een toornich wijf, erch en sonder verstant. ¹²

* [G.4.v^o]

1 mochtmen: zou men kunnen

2 vol van houerden: hovaardig

3 fier: wild, onhandelbaar; dubbel: dubbel-hartig, vals; spytich: nukkig, ongenaakbaar; erch: kwaadaardig; fell: opvliegend, boosaardig

4 waer: ware, zou zijn

6 tseghen maerten en cnapen: tegen dienstboden en knechten

7 voor: in plaats van

8 onbeleeftheyt: lompheid

9 twaer: het ware; beyren: beren

10 fel: wreed, bloeddorstig; hem te gheneyren: in zijn levensonderhoud te voorzien, te leven

11 onder tdack: op een zolder (vgl. voor deze regels Spreuken 21:9 en 19)

12 toornich: kwaadaardig.

Elegie. ^*

Wat mochtmen iemant toch hier wenschen op der eerden
Beter dan dat hy had' een vrouwe goet vol weerden? ²
Seer minnelyck en seer suet, vyant der boosheyt fel, ³
Die alle ondeuchden vliet, volghende de deucht snel,
En die van tsmorghens vroech tot dat sy tsnachts gaet slapen
Voorsichtelyk regeert, huys, maerten ende cnapen: ⁶
En heuren weerden man alle ghemack aendoet, ⁷
Alle vrientschap en vreucht, alle eere en alle goet.

Al waermen in een bosch daer woluen en beeren, ^{* 9}

Tieghers en leeuwen fel loopen en heur gheneeren, ¹⁰
Oft ergens onder tdack oft in een woest vremt lant,
Men sou wesen gepaeyt deur heur deucht en verstant. ¹²

* Voor de worden, die ook in het voorafgaande parallelgedicht voorkomen, zie aldaar

2 vol weerden: liefdevol

3 minnelyck: vriendelijk; suet: lief

6 voorsichtelyck regeert: met bedachtzaamheid en wijsheid bestuurt

7 weerden: (door haar) beminde; ghemack aendoet: verzorging schenkt

* [G.5.r^o]

9 waermen: ware men

10 tieghers: tijgers; fel: (behoort adjectivisch bij ‘leeuwen’); heur gheneeren: hun voedsel zoeken

12 gepaeyt: voldaan, tevreden.

Apodixe. ^*

Der hoeren mont
Is een seer diepe grachte, ^1-2
En sy deurwont
Der dwaser hert met crachte: ⁴
De mensch die sneeft ⁵
Deur veel oneerbaer voeren ⁶
Die hem begheeft ⁷
Tot de liefde der hoeren.

* Apodixe: kort gedicht, waarin een onweerlegbare waarheid wordt uitgesproken

1-2 Vgl. Spreuken 22:14 en 23:27

4 der dwaser hert: het hart der dwazen

5 de mensch die sneeft: diè mens gaat ten onder

6 voeren: gedragingen

7 hem: zich.

Apodixe. ^*

Vrouwen die sottelyck
Heurlieder vleesch vercoopen,
Cryghen bespottelyck ³
Vuyl plaghen swaer met hoopen: ⁴
Van vremde pollen fraey, ⁵

* zie het vorige gedicht

3 bespottelyck: zodat zij daardoor bespottelijk worden

4 vuyl..... hoopen: ernstige vuile wonden in massa (bedoeld worden de gevolgen van geslachtsziekten)

5 vremde pollen fraey: dartele buitenlandse minnaars

[p. 112]

 

Guyten en ruffianen, ⁶

 

Cryghen sy theurder schaey, ⁷

 

Spaensche en Napolitanen. ⁸

6 guyten: schelmen; ruffianen: schandbrokken

7 theurder schaey: tot haar ongeluk

8 Spaensche en Napolitanen: nl. als kinderen (maar bedoeld als een op reg. 4 terugslaande woordspeling met Spaensche pocken en Italiaensche sieckte voor syphilis).

Viereyn. ^*

Ist dat te hebben langhen baert
Iemanden wys en cloeck doet schynen, ²
Zoo mach den bock van vuylen aert ³
Worden gheacht vol van doctrynen. ⁴

* Vgl. Ronsards ‘Si nourrir grand' barbe au menton’ (Traduction de quelques autres epigrammes Grecs nr. 4, in Gayetez) Titel. viereyn: kwatrijn

2 iemanden: (accusativus van) iemand; cloeck: verstandig

3 den bock: (nominativus!); van vuylen aert: onzindelijk, minderwaardig

4 doctrynen: geleerdheid.

^*Epigramme. ^*

Hebbende sulcken blauwen snuyt, ¹
Vliet de fonteynen vuylen ghuyt, ²
En spieghelt v int water niet,
Want ist dat ghy v seluen siet
Ghy sult als Narcissus die vloot ⁵
Steruen, hatende v totter doot. ⁶

* [G.5.v^o]

* Vgl. Ronsards ‘Ayant tel crochet de naseaux’ (Traduction de quelques epigrammes Grecz, retranché en 1578) Titel.epigramme: kort kernachtig gedicht

1 sulcken: zulk een; blauwen: vals, onbetrouwbaar

2 fonteynen: bronnen (hier met zulk rustig water, dat men er zich in kan spiegelen); vuylen: (hier voor) lelijke

5 Narcissus: Boeötische jager, voor wie de nimf Echo liefde opvatte, maar die haar liefde niet beantwoordde, zodat zij wegkwijnde aan haar verdriet. Tot straf werd Narcissus verliefd op zijn eigen beeltenis in het water van een bron, tot ook hij stierf aan de onvervulbaarheid van zijn liefdesverlangen; die vloot: die (van Echo) wegvluchtte

6 hatende v: (dit dus in tegenstelling met wat bij Narcissus het geval was).

Ronsard.

Si nourrir grand' barbe au menton
Nous fait Philosophes paroistre,
Vn bouc barbasse pourroit estre
Par ce moyen quelque Platon.

(Laumonier, II, pag. 56)

Ronsard.

Ayant tel crochet de naseaux
Fuy les fonteines et les eaux,
Et ne te mires en leur bord:
Si ton visage tu mirois,
Comme Narcisse tu mourrois,
Te haïssant iusqu' à la mort.

(Laumonier, VI, pag. 196)

[p. 113]

Probleme oft Dialogisme. ^*

Segt my toch deucht en eere, ¹
Waeraf vliet ghy soo seere? ²
Seght my toch wat ghy haet,
En soo seer versmaet?
Venus en Bachum mede ⁵
Vliede ick en de slaepstede. ^{5-6 6}
Die deucht en deere vliet die moet tot alle tyen ⁷
Schouwen d'oneerbaerheyt, traecheyt en brasseryen. ^{7-8 8}

* probleme: gedicht, waarin een vraag wordt gesteld; dialogisme: ‘samenspraakvers’, waarin een vraag gesteld wordt en de aangesprokene daarop antwoord geeft

1 deucht en eere: (hier beschouwd als één allegorische figuur, aan wie de dichter zijn vraag stelt)

2 waeraf vliet ghy soo seere: waar vlucht gij zo snel van weg

5 Venus en Bachum: (hier voor) ontuchtige liefde en dronkenschap

5-6 In deze regels volgt het antwoord van ‘deucht en eere’

6 de slaepstede: (als symbool voor) de luiheid

7 deere: de eer; vliet: zich toelegt op, wijdt aan (van vliten, als woordspeling met vliet van vlie(de)n in reg. 2)

7-8 Hier trekt de dichter weer zelf zijn conclusie uit het antwoord van ‘deucht en eere’

8 schouwen: schuwen, vermijden.

Vireyn.
[Voor versregels in bedoelde volgorde: aant.] ^*

Sydy int eten ras en snel ¹
En int loopen traech int ontcnopen, ²
Soo moet ghy met de voeten wel ³
Eten, en met den tanden loopen. ^3-4

Ghelyck t'Castilliaens ver wt is d'beste Spaens,
Ghelyck oock het Tuscaens is dbeste Italiaens, ²
Ghelyckmen te Lyons spreect het beste Francois, ³

* Vgl. Ronsards ‘Si tu es viste à souper’ (Traduction de quelques autres epigrammes Grecs nr. 11, in Gayetez) Titel. vireyn: kwatrijn

1 sydy: zijt gij

2 int ontcnopen: in het loskomen(?)

3 wel: op de goede wijze.

3-4 De bedoeling is: dan moet gij, om de juiste verhouding te herkrijgen, de zaak omkeren, door bij het eten de traagheid van uw voeten toe te passen en bij het lopen de snelheid van uw tanden

2 Tuscaens: de taal van Toscanië (hoofdstad Florence)

3 Francois: Frans

Ronsard.

Si tu es viste à souper,
Et à courir mal-adestre,
Des pieds il te faut repaistre,
Et des léures galoper,

(Laumonier, II, pag. 58)

[p. 114]

tekstkritische noten

Alsoo wordt in Brabant met d'aldersuetste voys, ⁴
Ghesproken en ghebruyct het alder beste duyts. ⁵

Le bon Esprit. 4. d'Italie. - T d'Italie,

4 met d'aldersuetste voys: op de meest welluidende wijze

5 duyts: Nederlands.

^*M.P.R.A. Mons. V. Noot. ^*

Le bon Esprit qui Vander Noot gouerne,
Combien qu'il soit encores bien moderne, ²
Le faict passer en bonne Poesie, ³
Les bons esprits de France & d'Italie.

* [G.6.r^o]

* M.P.R.A.: M(onsieur?) P.R. à. Wie deze P.R. was, is niet bekend

2 combien... moderne: al is hij nog heel jong

3 passer: overtreffen.

Vireyn. ^*

Wilt ghy weten wat wech bereyt ¹
Den rycken mensch tot ermoy leyt? ²
Groote huysen en sloten bouwen,
Veel knechten en banketten houwen.

* Vgl. Ronsards ‘Veux-tu sçauoir quelle voye’ (Traduction de quelques autres epigrammes Grecs nr. 1, in Gayetez) Titel. vireyn: kwatrijn

1 wat wech bereyt: welke gebaande en gemakkelijk begaanbare weg

2 ermoy: armoede; leyt: leidt.

Epigramme.
[Voor versregels in bedoelde volgorde: aant.] ^*

Niemanden niet schuldich te wesen ¹
Dat is het beste goet ghepresen, ²
Het tweede, niet ghehout te syn, ³
Sonder maeschap ist derde fyn: ⁴
Die dit verstaet en hem can wachten, ⁵

* Vgl. Ronsards ‘Aux creanciers ne deuoir rien’ (Traduction de quelques autres epigrammes Grecs nr. 2, in Gayetez) Titel. epigramme: kort kernachtig gedicht

1 niemanden niet: aan niemand iets

2 dat is ghepresen: dat wordt geprezen als

3 ghehout: gehuwd

4 maeschap: maagschap, bloedverwantschap; fyn: (adv.) volkomen, geheel en al

5 hem can wachten: zich (daarvoor) in acht kan nemen

Ronsard.

Veux-tu sçauoir quelle voye
L'homme à pauureté conuoye?
Esleuer trop de Palais,
Et nourrir trop de valets.

(Laumonier, II, pag. 55)

Ronsard.

Aux creanciers ne deuoir rien,
Est de tous biens le premier bien:
Le second n'estre en mariage,
Le tiers, de viure sans lignage.
Mais si vn fol se veut lier
Sous Hymenée, il doit prier
Qu'argent receu, dessous la lame
Le iour mesme enterre sa femme.

Celuy qui cognoist bien ceci,

Vit sagement, et n'a souci
Des atomes, ny s'Epicure
Cherche du vuide en la Nature.

(Laumonier, II, pag. 55)

[p. 115]

tekstkritische noten

Leeft wysselyck, en mach hem achten ⁶
Wel gheluckich daghen en nachten, ⁷

Deur vreets verpachten. ⁸

Waeromme schildertmen. 2. int aenschyn, - T int aenschyn?

6 hem achten: zich beschouwen als

7 wel: zeer

8 deur vreets verpachten: omdat hij de vrede in pacht heeft, durend bezit.

Vireyn. ^*

Ryckdom die moeder syt van de flatteerders quaet, ¹
Dochter van anxt en druck, en sorge vroech en laet: ²
V te hebben maect ons groote vreese in ons herte, ³
Te deruen v, maect ons benautheyt, pyn, en smerte.

* Vgl. Ronsards ‘O mere des flateurs, Richesse’ (Traduction de quelques Epigrammes Grecz, retranché en 1578) Titel. vireyn: kwatrijn

1 flatteerders: vleiers

2 en sorge: en (dochter) van zorg

3 maect: verwekt, veroorzaakt.

Epigramme. ^*

Veel beter ist benyt te syne dan beclaecht,
Diemen beclagen hoort sietmen altijts geplaecht,
^*Maer diemen siet benyt, hebben voorspoet int leuen.
Nymmermeer O myn God en laet my syn verheuen
Te hooghe, noch en laet my tot gheen ermoy comen: ⁵
Den middelbaren staet heb' ic voor best ghenomen: ⁶
Den hoogen staet vol prachts is vol vreesen en sorgen,
En een versmaetheyt groot comt den leegen verworgen. ⁸

* Vgl. Ronsards ‘Trop plus que la misere est meilleure l'enuie’ (Traduction de quelques Epigrammes Grecz, retranché en 1578) Titel. epigramme: kort kernachtig gedicht

* [G.6.v^o]

5 ermoy: armoede

6 den middelbaren staet: de levensstaat die het midden houdt (tussen grote rijkdom en grote armoede)

8 den leegen: de lage (staat).

Probleme.
[Voor versregels in bedoelde volgorde: aant.] ^*

Waeromme schildertmen in de Poeterye

De schooné Venus, suet lachendé int aenschyn, ²

* probleme: gedicht, waarin een vraag wordt gesteld

2 suet: zoet; int aenschyn: van gelaat

Ronsard.

O mere des flateurs, Richesse,
Fille de soin et de tristesse,
T'auoir est vne grande peur
Et ne t'auoir grande douleur.

(Laumonier, VI, pag. 195)

Ronsard.

Trop plus que la misere est meilleure l'enuie,
Ceux qui sont enuiez ont vne heureuse vie:
On a touiours pitié de ces pauures chetifs.
Puisse-ie n'estre ô Dieux, des grands ni des petits,
‘La mediocrité fait la personne heureuse:
‘Le haut degré d'honneur est chose dangereuse,
‘Et le trop bas estat traine ordinairement
‘Pour sa suite vne injure et vn mesprisement.

(Laumonier, VI, pag. 196)

[p. 116]

tekstkritische noten

Heur beelt vergult, dooge ooc aenlockende ende blye? ³

Om gheen oorsaké en is daensicht lachende fyn, ⁴

Dan om der vryers hert tot liefden te berueren: ⁵

D'oogé heeft sy seer suet, minlyck ende niet wreet, ⁶

Om te doen branden heet, diese siet tallen uren: ⁷

Vergult is sy want (siet) om gheluckich ghereet

Te syn in liefden vast, moetmen tgout met hem vueren. ^{8-9 9}

Waeromme Schildertmen. 3. blye? - T blye. 8. want (siet) om gheluckich ghereet - T want siet om gheluckich ghereet, 9. vast, - T vast

3 dooge: het oog

4 lachende fyn: liefelijk lachende

5 berueren: bewegen

6 minlyck: vriendelijk; wreet: streng, bars

7 om te doen... uren: om hem, die haar ziet, altijd in vurige liefde te doen branden

8-9 om gheluckich.... vast: om met zekerheid gelukkig te zijn in standvastige liefde

9 met hem vueren: bij zich hebben.

Ode.
[Voor versregels in bedoelde volgorde: aant.] ^*

Veel menschen draghen hier

Menich wreet en wilt dier ²

In heur wapens ghegheuen, ³

Als Tyghers, Arents snel,

Leeuwen en Luypaerts fel, ⁵

Deur hoochmoet voorts ghedreuen: ⁶

Maer de Poeten vroet ⁷

Draghen een swane goet, ⁸

Wit, suyuer, net en pure ⁹
Op een velt van Asure.

* Vgl. Emblema CLXXXIII van Andreas Alciatus (1492-1550), de grondlegger van de tijdens de Renaissance zo populair geworden emblemata-literatuur. De eerste druk van de Emblemata verscheen in 1531 te Augsburg, de eerste volledige uitgave in 1551 te Lyon. Van der Noot kan echter gebruik hebben gemaakt van een te Antwerpen (bij Plantijn) uitgegeven herdruk van 1565. De op zijn gedicht volgende ‘Wtlegginghe’ is een vrije weergave van enkele gedeelten uit de later aan Alciatus' Emblemata toegevoegde commentaar van Claudius Minos.

2 wreet: bloeddorstig

3 ghegheuen: (hier voor) afgebeeld, geschilderd

5 fel: wreed, bloeddorstig

6 voorts ghedreuen: aangedreven

7 vroet: wijs, verstandig

8 draghen: (nl. als hun wapenembleem); goet: edel

9 net: rein, zuiver.

Alciatus.
(Insignia Poetarum. Emblema CLXXXIII)
[Voor versregels in bedoelde volgorde: aant.]

Gentiles clypeos sunt qui in Iouis alite gestant,

Sunt quibus aut serpens, aut leo, signa ferunt:

Dira sed haec vatum fugiant animalia ceras,

Doctaque sustineat stemmata pulcher Olor.

Hic Phoebo sacer, & de nostrae regionis alumnus:

Rex, olim, veteres seruat adhuc titulos.

[p. 117]

^*Wtlegghinghe.

1Signes was hier voermaels een Coninck ende broeder van ¹ 2 Phaeton, ende is nv eenen Riuier voghel seer suetelyck singhende, ² 3 seer wit ende suyuer Phebo toeghewydt die Prince der Musen ³ 4 ende Poeten is. Die welcke nv de swane in heur wapen dragen, ⁴ 5 want sy syn eel, heerlyc ende worden met lauriere gecroont als ⁵ 6 Keysers ende Coninghen, ende ghebruycken sulcken vryicheyt ⁶ 7 int schryuen als de Keysers int doen ghebruycken ende maken ⁷ 8 orloghe met gheschriften, gelyck de Coningen met wapen: sy ⁸ 9 beminnen de riuiren, bemden, ende lustige plaetsen: sy syn ⁹ 10 suyuer ende blinkende, ende singhen seer suetelyck in heur ¹⁰ 11 welluydende verskens.

* [G.7.r^o]

1 Signes: Cygnus, zoon van de Ligurische koning Stheneleus, werd door Apollo in een zwaan veranderd, ter bevrijding van zijn hartstochtelijk verdriet om de dood van Phaëton; hier voermaels: vroeger

2 Phaëton: de ongelukkige bestuurder-voor-één-dag van Helios' zonnewagen, die de wereld door zijn onervarenheid dusdanig in brand zette, dat Zeus hem met zijn bliksem moest treffen; seer suetelyck (= liefelijk) singhende: volgens de klassieke voorstelling hief de zwaan kort voor zijn sterven een klaaglied aan, schoner dan de zang van alle andere vogels

3 Phebo toeghewydt: gewijd aan Phoebus Apollo, de god der dichtkunst en der muziek; Prince: vorst, leider

4 die welcke: welke (nl. de poëten)

5 eel: edel; heerlyc: voornaam; met lauriere: met een krans van de aan Apollo gewijde laurier (Renaissancistische hulde voor kunstenaars en in het bijzonder voor dichters)

6 ghebruycken: genieten; sulcken: zulk een

7 int doen ghebruycken: genieten bij hun handelingen, daden

8 wapen: wapenen

9 bemden: beemden, weiden; lustige: aangename, schone

10 suyuer ende blinckende: onbevlekt en schitterend wit (beide in figuurlijke zin).

Apodixe. ^*

Goeden lof en goey fame, ¹

En eenen goeden naem,

Volghen na sonder blame ³

‘......At Poëtis Olor est candidus, Phoebo sacer, quique Regi quondam nomen dedit; animi puritatem repraesentat, qualis in Poëta sacro debet esse, qui suos omnes labores ad Phoebum literarum Praesidem, &, vt loquuntur Graeci, μουσαγετήν referre debet............ Cycnus Ligurum Rex, in Gallia transpadana, Musicae laude clarus: qui cum decessisset, ab Apolline in sui nominis auem mutatus creditur, ait Pausanias in Atticis. Aliam caussam 2. Metamorph. Ouid. adfert......’

(ed. 1581 Antwerpen, pag. 635-637)

* apodixe: kort gedicht, waarin een onweerlegbare waarheid wordt uitgesproken

1 goey fame: een goede faam

3 sonder blame: zonder schande.

[p. 118]

tekstkritische noten

De goey menscen bequaem: ⁴

Die hier voorsichtich leuen, ⁵

En de deucht volghen meest: ⁶

En voorts worden ghedreuen ⁷

Van eenen goeden gheest. ⁸

Goeden lof en goey fame. 5. voorsichtich - T voosichtich

4 de goey menscen bequaem: de goede en beminnelijke mensen

5 voorsichtich: met bedachtzaamheid

6 meest: vooral

7 voorts worden ghedreuen: worden (aan)gedreven

8 van: door.

Apostrophe. ^*

Met twee serpenten fraey, ¹

En met twee hoornen meé ²

Van oueruloedicheyt,
^*Met noch twee vleughels gaey ⁴
Op d'een en dander steé, ⁵

Tot vlieghen wel bereyt, ⁶

Is O Mercury goet ⁷

Verciert v caducee: ⁸

Waermen wt weten moet

Dat menschen wel ter spraken

Die wijs syn, ouervloet

Cryghen van alle saken.

* Vgl. Emblema CXVIII van Alciatus. Titel. apostrophe: ‘aanspraak-dicht’, gedicht waarin iemand of iets wordt toegesproken

1 serpenten fraey: schone slangen (de Hermesstaf wordt omgeven door twee ineengestrengelde slangen en is voorzien van twee vleugels, symbool resp. voor voorzichtigheid en list, en voor snelle activiteit)

2 meé: mede, tevens

* [G.7.v^o]

4 gaey: lustig, schoon

5 op d'een en dander steé: aan weerskanten

6 wel: goed

7 Mercury goet: edele Mercurius (= Hermes; behalve bode der goden was deze tevens onder meer de god van het handige praten)

8 v caducee: uw staf.

Alciatus.
(Virtuti fortuna comes. Emblema CXVIII)

Angvibvs implicitis, geminis caduceus alis

Inter Amaltheae cornua rectus adest.

Pollentes sic mente viros, fandique peritos

Indicat, vt rerum copia multa beet.

(ed. 1581 Antwerpen, pag. 426)

Al muy Mag...... Varon. 9. nuenó - T nueuó

Veel menschen draghen hier. Wtlegginghe. 7. als de Keysers int doen ghebruycken - T als de Keysers, int doen ghebruycken