Michiel Adriaansz. de Ruyter

[p. *2v]

Voorbericht.

Van al de helden die in de geschiedenissen van ons vaderland de naasten aan onze eeuw zyn, is zekerlyk de groote admiraal De Ruiter met recht één der beroemdste. Ik zal om die reden niets van hem in dit voorbericht zeggen, dan 't geen noodig is om eenigermate myn tooneelstuk op te helderen. Die zyner bedryven en caracter onkundig zyn, heb ik alleen naar Brands Leven van De Ruiter te wyzen. Men zal daar in den admiraal den held, den eerlyken man, in 't kort den waren Christen (dat is, zo verre een mensch het wezen kan,) vinden. Zyne nedrigheid in zyn' hoogsten staat ging zo verre, dat hy dikwyls vermaak stelde in het verhalen van zyn' eersten armelyksten stand; en hy was zo weinig met de hoogheid van zyn ampt ingenomen, dat hy dikwyls wenschte dat niemant zyner kinderen ooit den last zyner gewigtige bediening mogt voelen. Hy was een doodvyand van twist- en wraakzucht, gelyk gebleken is in het beruchte voorval met Tromp. Met alle zyne goede hoedanigheden, was hy niet vry van oploopendheid; best was het dat hy zelden in toorne ontstak, dan uit eene al te groote zucht tot het billyke. Brand verhaalt één voorval van hem, dat zekerlyk de driftvervoering van den vlootvoogd geen onëer aandoet. De admiraal gedroeg zich uiterst eerbiedig jegens al wie in hoogheid over hem gesteld was. Zyn gehoor-

[p. *3r]

zaamheid omtrent de regeering ging zelfs zo verre, dat, toen zyne vrinden hem den laatsten zeetogt, waarin hy sneuvelde, ontraadden, als al te gevaarlyk, hy geen antwoord gaf dan: ‘Gehoorzamen is myn pligt; ik zal den togt ondernemen, al zoude ik myn kranke ligchaam naar boord doen dragen’. Nu ontbreekt het geen land in de waereld aan menschen die tot de belachelyke en strafwaardige vermetelheid overslaan om, in schuiten, op wagens, maar wel meest in drinkhuizen, de regeering te bedillen; (waarover klagen wy schryvers dan toch, wanneer wy gehekeld worden!) en die ontevredenheid doet deze wyze, deze rookende of drinkende staatsmannen niet zelden het uiten van smaadtaal zich veröorloven. Zulk een politiek ontmoette ongelukkig den admiraal in een jaagschuit. De vlootvoogd zat zwygende in een' hoek; de staatkundige reiziger zat tegen hem over, en was zo stil niet. Hy begon met de hooge regeering te bedillen wegens derzelver gedrag in den oorlog, voer voort met schelden en eindigde met lastertaal. De admiraal, ongelukkig op zyn zwak getreden, verzocht den man te zwygen; doch deze, hem niet kennende, voer voort met lasteren. De admiraal, in gramschap geraakt, zeide toen, met een ontstoken gelaat, dat hy een dienaar der hooge regeering was, en in den eed van den lande stond, dat hy dus zyne meesters niet mogt hooren schelden en lasteren. Dit baatte niet. Toen riep hy

[p. *3v]

den schipper, en beval hem den man te doen zwygen; doch deze gaf hem een onheusch bescheid. De lasteraar wierd stouter, en de admiraal, gesard door de vermetelheid, en uit den aart een vyand van baldadigheid, greep den hooner aan, en wierp hem uit het vaartuig. Deze daad wierd hem door de regeering niet kwalyk genomen, en de schipper wierd gestraft met schorssing zyner bediening voor den tyd van zes weken. Ware het kwaad dat onze koffyhuispolitieken, onze schippers en voerlieden nu en dan een' De Ruiter aantroffen?

Die dit geval in het oog houd, zal de drift des admiraals, in het derde bedryf van dit tooneelstuk, ontstoken om een voorval dat hem eene baldadigheid scheen te zyn, billyken; en zyne redekaveling over de menschelyke broosheid in het vierde bedryf, natuurlyk, dat is, overéénkomstig zyne geäartheid vinden. Zolang hy zyn' gevangen voor een' baldadig man hield, moest hem de hitte vervoeren tot scherpheid, te meer daar hy een driftig man en een doodvyand van twisten was; maar toen hy den grond der misdaad des gevangen in een klaar licht zag, en vernam dat de bron van 't stuk niet onëdel, en de wraak byna afgedwongen was, moest de zagtäartigheid, de Godvrucht en menschenkennis spreken, en hem nopen tot ontferming.

Wanneer men alle de deelen van dit stuk met elkander vergelykt, en den aanleg gade slaat, zal men

[p. *4r]

lichtelyk bespeuren, waarom ik my de vryheid heb veröorloofd den admiraal een recht te geven, dat misschien nooit vlootvoogd heeft gehad. Dichters van den eersten rang zyn verder gegaan dan ik in het nemen van vryheden. Men zal my dan deze en andere dichterlyke vryheden wel willen vergeven; te meer wanneer men nagaat, dat byna geen geschiedenis toelaat zonder vryheden of inmengsels tot een tooneelstuk te worden gevormd. Ik heb my in dit tooneelstuk, dat zeer eenvouwdig is, (ik wenschte dat het noch eenvouwdiger had kunnen zyn,) bevlytigd zo veel trekken van het uitmuntend caracter des admiraals te schetsen als myn onderwerp toeliet. Wat het leerzame van dit tooneelstuk betreft, hier omtrent laat ik het onzydig publiek oordeelen. Mag de zeeheld De Ruiter zich éénmaal beroemen op het lot myner Nederlandsche heldin Lalain, alsdan zal ik geen reden hebben my van mynen arbeid te beklagen. Zo niet, ik zal my moeten troosten met de spreuk: ‘In magnis voluïsse sat est’.