Een zachte aanraking van zijn zieleleven. Over 'ware' en 'valse' mystiek rond 1900
(2008)–Peter J.A. Nissen–
Auteursrechtelijk beschermd
[pagina 12]
| |
‘De ongelovige die zou willen geloven’In zijn houding tegenover het christendom was Des Esseintes - en waarschijnlijk op dat moment ook Huysmans - buitengewoon dubbelzinnig. Enerzijds was er de distantie tegenover het kerkelijke instituut, tegenover de wetten en dogma's, een distantie die in het vorige citaat doorklonk. En anderzijds was er de aantrekkingskracht van de culturele schatten van het christendom, van de kerkelijke kunst, van de Griekse en Latijnse werken in zijn bibliotheek, van de rituelen en het ceremonieel. Des Esseintes vroeg zich bijna angstig af of het zaad dat de jezuïeten hadden gezaaid, niet begon te ontkiemen. ‘Een seconde lang geloofde hij in God, wendde hij zich instinctief tot de godsdienst; maar als hij er even over nadacht, verloor het geloof zijn aantrekkingskracht.’Ga naar eind13 En intussen leefde Des Esseintes in zijn herenhuis, ingericht met een kloosterbed en een antieke bidstoel als nachttafeltje - het gebedenboek boven de nachtspiegel -, bijna als een monnik of een kluizenaar. ‘Hij genoot op deze manier alle voordelen van het kloosterleven en vermeed er de ongemakken van.’Ga naar eind14 Opmerkelijk aan de roman zijn - in relatie tot elkaar - het slot en de opening. Het slot is het wanhopige gebed van een ongelovige, een niet-meer gelovige of een nog-niet gelovige: ‘Heer heb medelijden met de christen die twijfelt, met de ongelovige die zou willen geloven, met de galeislaaf van het leven die alleen scheep gaat, in de nacht, onder een firmament, dat niet meer wordt verlicht door de vertroostende bakens van de oude hoop!’Ga naar eind15? De opening van | |
[pagina 13]
| |
Joris-Karl Huysmans lezend in zijn bibliotheek, 14 april 1903.
Foto van Dornac. het boek, nog vóór de eerste volzin van Huysmans, is een citaat dat de levenswijze van Des Esseintes samenvat als die van iemand die zijn vreugde ‘buiten de tijd’ zoekt, want de wereld is ‘te grof om te begrijpen wat ik wil zeggen’.Ga naar eind16 |