Treur-spel, van Sophonisba Aphricana
(1639)–Guilliam van Nieuwelandt–
Auteursrechtvrij
[Folio B2v]
| |
Maer soo daer yemant is die hem tyrannigh draeght,
Of met verdriet en leet, sijn onderdanen plaeght,
So wort den Godt vergramt die sy in macht gelijcken,
Verstoot haer van den stoel, verjaeght haer, uyt haer Rijcken.
‘Themis die sit altijdt, aen Iovis rechterhandt,
De Wraeck aen d'ander sy, daer hy door plaeght het landt.
Veel seggen dat hy self niet anders kan bedrijven,
Dan dat hem dese twee, gebieden en voorschrijven.’
Is 't dan, dat niemant hier op d'aerde vredigh leeft,
Dan die door hoogen wil, den wil der deughden heeft,
So wensch ick tot mijn rust, om niet van hem te schillen,
Hasdrubal Wt.
Te willen, dat hy wilt, om 't best voor my te willen.
‘De wetenschap maeckt eel, deught baert voorsightigheyt,
De grondt-vest van het Rijck, wort door de deught geleyt.’
Carthago (grooten Vorst) Didonis erfgenamen,
Doen u, en uwen staet, begroeten al-te-samen,
Sy wenschen u geluck en welstandt in u Rijck,
Ia wenschen dat ghy mooght de Goden sijn gelijck:
Maer by al desen wensch, soo wenschen sy oock mede
Dat ghy haer vrientschap wenscht, of met haer maeckt den vrede,
Sy wenschen dat ghy self wilt letten op u stuck,
En achten haer verderf u eygen ongeluck.
Sy wenschen dat ghy wilt voorkomen haer ellenden,
Of wel 't Romeynsche volck geen bystant meer wilt senden.
Ghy siet nu selver wel het recht van hare saeck,
De Goden sijn de geen die voor haer doen de wraeck.
Sy sijn die Hannibal soo grooten vroomheyt geven,
Dat hy 't gantsch aertrijck schier doet met verschricken beven.
Heeft hy het Spaensche Rijck niet onder ons gebracht?
Is hy door d'Alpes niet getrocken met sijn macht?
Heeft hy met vier en eeck, de bergen niet doen scheyden,
Om daer sijn moedigh Heyr, grootmoedigh door te leyden?
Heeft hy Rodanum niet als eenen wegh gemaeckt,
En daer met sijn gewelt, naer wenschingh door geraeckt?
Heeft hy Tarentum niet, en Capuam verkregen,
Oock Metapontum groot naer by de Zee gelegen?
Gaf hem Nuceria, en Arpos niet terstont,
Oock Nola, en Turijn, door vrees' in sijn verbont?
Heeft hy het Roomsche volck tot drymael niet geslagen,
Dat daer schier niemant bleef die kon de tijdingh dragen:
Heeft segh ick Hannibal, gantsch Romen niet vervaert,
Ia soo, dat yder scheen van sijn geslacht ontaert?
Dreef hy niet listelijck, om Fabium te tergen,
Veel Ossen met veel vier op Gallicani bergen?
Waer door hy sulcken schrick bracht in haer moedigh Heyr,
Dat sy gevloden sijn alleen met haer geweyr.
Al heeft haer Voester Kindt wat weder ingewonnen,
Carthago acht dat niet, het spel is maer begonnen,
| |
[Folio B3r]
| |
Dat hy eens koom' in 't veldt en met ons mannen staet,
Wat geld' het, of 't hem niet als sijnen Vader gaet.
't Scheen eer dat onse Stadt met Romen quam te strijden,
Dat niemant sijn geweldt noch wapen kon gelijden:
Maer nu weet Trebia en Trasymenus wel,
Oock Cannas dat ons doen meer is als Kinder-spel,
De ringen die van haer sijn inden strijdt gelaten,
Sijn meyn ick schier geweest twee volle kooren maten.
Ick selver sach het aen doen Mago die daer brocht,
Noyt mensch die dat aensach, en had het oyt gedocht.
Had doen dy Hannibal het raden wat vermogen,
Hy ware op dien tijdt na Romen voort getogen;
Maer 't is soo hem verweet den Hooftman Maharbal,
Dat het de Goden noyt, aen een, en geven al,
Had hy het recht gebruyck van sijn geluck geweten,
Hy had den vijfsten dach in 't Capitoli geten:
Dan dat is nu te laet, nu leydt hy voor haer stadt,
Die ick voorseecker nu voor overwonnen schat.
My dunckt dat ick alree de Vrouwen weer hoor schreyen,
En haer vertsaeghde Mans tot vluchten haer bereyen.
Denckt niet ô machtigh Vorst! dat Romen ons vervaert,
Of Griecken door haer vrees van vroomheyt is ontaert.
Wy komen van het volck dat Brennus heeft geslagen,
Naer dat hy had den Roem van Romen wegh gedragen.
Wy segh ick sloegen hem die Romen overwan,
Siet dan of haer gewelt ons macht weerhouwen kan.
De Goden sijn voor ons, die quamen hier beneden,
Ia self Apollo heeft voor ons in 't Velt gestreden;
Die door aertbevingh groot de bergen smeet ter neer,
Waer door hy Brenno bracht in vrees', voor tegenweer.
Wat Goden meynt ghy doch ô! Syphax groot van machten,
Die eens op haren naem, of op haer daden achten?
Wat luyden meynt ghy doch dat des' Romeynen zijn?
Weet ghy haer afkomst niet, soo vraeght het vry de mijn?
't Sijn Herders, die het Landt dat haer soo was bevolen,
Van die het wettigh quam met moordery ontstolen.
't Sijn dieven eerst geweest en moorders al te saem,
Gebannen uyt haer Landt tot schandt van haren naem,
Oneerlijck van geslacht, die niemant wilde trouwen;
Waerom sy roofden oock de schoon Sabinsche Vrouwen.
Den Stichter van haer stadt, so yder noch gedenckt,
Heeft self met Broeders bloedt het Fondament besprenght.
Wat deught o Coninck groot! meynt ghy by haer te vinden,
Die self door haer ontucht, haer met het quaet verbinden?
Meynt ghy dat Iunos haet vernoeght is, of voldaen,
Nu Troyen is vernielt of door den brandt vergaen?
Neen, neen, en denckt dat niet: maer sy sal eeuwigh haten,
AEneas, en sijn zaet, met all' sijn wre' naersaten.
| |
[Folio B3v]
| |
Siet ghy niet dat dit volck sijn haters van de kroon,
Die Coningen haer rijck te rooven sijn gewoon?
Weet ghy niet hoe sy 't rijck van hare Princen namen,
Die sy om haer geslacht by naer te noemen schamen?
Was 't niet eens Hoeren Soon (die eerst haer Rijcken nam)
Of Herder, die van 't volck Aborigenes quam?
Was Numa niet wel eer Waer-segger der Sabinen.
Die selver hem bevont te slecht om 't Rijck te dienen?
Was Priscus niet wel eer gebannen uyt zijn Stadt
Corinthus, die het Rijck met Tanaquil besat?
Was niet een snoode Slaef uyt Thuscia geboren
Met knechtelijcken naem, van haer in 't Rijck verkozen?
Den lesten die by haer tot Coninck is geraeckt,
Was het Superbus niet die haer hoveerdigh maeckt?
Sy roemen selver noch, hoe wel het schijnt gelogen,
Dat haren Stichter heeft een Wollevin gesogen,
Sy thoonen noch den aert: want al dat van haer leeft,
Schijnt noch dat in hert den aerdt der Wolven heeft,
Sy hong'ren al-te-saem naer Rijcken, en Rijckdommen,
't Is haer al even eens hoe dat sy daer aen kommen.
Sy dorsten al-te-saem als Wolven naer het bloedt,
En achten yders Rijck haer recht en eygen goedt,
Mijn doen en is nu niet om selver ons te prijzen,
De daden soo ghy wilt die sullen dat bewijsen,
Laet haer die vreemde zijn, wy sijn in Aphrica,
En palen met ons Landt, aen u Rijck Massulla.
Siphax.
Noyt sorgelijcker staet, dan als twee volcken strijden,
Die bey des Conincks naem verachten of benijden,
't Schijnt dat den Hemel haet den Conincklijcken naem,
Of dat het vry gebiet, haer meer is aengenaem.
't Schijnt dat de Vorsten maer tot spot en sijn geschapen,
En niet tot het gebruyck, of voeren van de wapen.
't Is waer sy soecken vast vermeerderingh van Rijck;
Maer ghy die haer veracht, waert geeren haers gelijck.
‘Den Prins die ander vreest, schijnt van sijn macht verlaten;
Doch meer wanneer hy vreest sijn eygen ondersaten.’
Hasdru.
Dit sorgen gaet te veer, den noot die geeft ons raet,
Siphax.
‘Noyt sorght den Prins genoegh, die sorght voor sijnen staet:
De Princen staen in vrees', wanneer gemeyne lieden,
Door hooghmoedt aengevoert, aenveerden het gebieden,
't Gebieden heeft altijt wat eygens aan den nijt,
Wie macht aen ander geeft, wort self 't gebieden quijt.’
Uyt.
Verschooningh.
Babactus.
Den Vorst die Hasdrubal uyt Spangien heeft verdreven,
Berrout in uwe deught, sijn welvaert, eer en leven,
't Betrouwen dat hy thoont, bethoont hy meer te zijn,
Dan Alexander droegh tot sijnen Medicijn,
| |
[Folio B4r]
| |
Door dat hy maer en komt, alleen met twee Galleyen,
Daer hy hem door sijn Heyr, had' konnen doen geleyen,
Hasdru.
Hoe komt hy maer met twee? vergunt my daer te gaen,
Om hem met mijne vijf tot uwer eer te staan.
Siphax.
Den twist gaet my niet aen, neen laet hem vry in komen,
binnen.
Door weldaet wort de kracht des vyants meest benomen.
Hasdru.
Den trots is veel te groot, die Hasdrubal geschiet,
Neen Siphax, Hasdrubal en mach dit lijden niet.
uyt.
Siphax.
Noyt Coninck weygert spraeck, hoe hoogh hy sy geboren.
Hasdru.
't Sy Coninck, Stadt of Vrou, wie spraeck hout, gaet verloren.
Verschooningh.
Scipio.
‘De Man en vreest haer niet voor 't bassen van den Hont,
Noch Romen van gelijck voor 't vechten met den mont.’
Wy Siphax, thoonen meer ons mannelijcke krachten,
Met wapen, dan wy doen met yemant te verachten.
‘Het dul getoomde Peert op sijn breydel bijt,’
Soo doet oock Hasdrubal die mijne komst benijdt.
Dan soo hy 't Oorlogh soeckt tot u, en ons verderven,
Soo sijn wy oock bereyt om vroom in 't veldt te sterven.
Hasdru.
Waer 't dat wy met den mont bethoonden ons gewelt,
Voor seecker 't Roomsche volck waer meester van het velt.
Had' Hannibal wel eer by Cannas maer gesproken,
Niet hy, maer ghy gewis, hadt sijne macht gebroken.
Niet door de mont, maer 't sweert is al sijn doen geschiet.
Veel woorden sonder macht en acht Carthago niet.
Siphax.
Hooghmoet gaet voor den val, als Blixem voor den Donder.
Hasdru.
d'Eergierigheyt baert nijdt, 'k en acht dat voor geen wonder.
Scipio.
De vreese gaet de nijdt als hare moeder naer.
Siphax.
De gramschap brenght den mensch in merckelijck gevaer,
d'Onwetenheyt is quaet, by die meynt wijs wesen.
‘Noyt wort in wijsen raedt een toornigh mensch geprezen,’
't En voeght u beyde niet dat ghy hier twist voor my,
‘De Tempels en het Hof, sijn voor een yeder vry;’
Maer die voornamentlijck, daer vrye Princen woonen,
Die schuldigh sijn haer gunst aen yeder een te thoonen.
't En voeght een Coninck niet, dat hy sijn Gast-vryheyt,
Door yemants twist verliest, eer dat hy wort ontseyt.
De vyantschap verweckt, afgunstigheyt, en haten,
't Is noodigh hier in 't Hof het twisten naer te laten.
Spreeckt maer malkand'ren aen, zijt vreedelijck gesint,
‘Die doet een vrome daedt, die sijn gemoet verwint.’
Scipio.
Noyt sonderlingen haet, en heeft in my gebleken:
Dan my en staet niet toe, om veel met hem te spreken,
Want van mijn eygen saeck soo somtijts wel geschiet,
En heb ick voor als nu, met hem te spreecken niet.
Wat aengaet van mijn Stadt, heb ick noch min te seggen,
Een yeder moet sijn doen met wijsheyt overleggen,
| |
[Folio B4v]
| |
Wie van ons yders gaet met last als Ambassaet,
Moet all' sijn dingen doen met weten van 't Senaet.
Siphax.
Aen niemant wort de deught tot sijne schand' verweten,
Komt Princen gaet met my, ick nood u bey' ten eten.
|
|