Poëma vanden mensch
(1621)–Guilliam van Nieuwelandt–
Auteursrechtvrij
[pagina 15]
| |
Poëma vanden Mensch.1[regelnummer]
RIjst op mijn Musa, rijst, en singht voor ons een lied,
Dat niet wt Helicon, noch wt den Hemel vlied:
Maer singht voor ons den Mensch, den Mensch met sijn ghebreken,
4[regelnummer]
En wat de wereldt is daer wy meest inne steken.
Singht voor ons bidd' ick doch den valsch vermonden lust,
Die ons het Leuen gheeft in schijn van vreught en rust:
Eer dat ick singh de Doodt, de Doodt noyt overwonnen,
8[regelnummer]
Dan van den Heldt die was, eer daer jet was begonnen;
Die door haer is ghegaen tot in zijn heerlijckheydt,
Dat op Hymettus was van eewicheydt bereydt.
O grooten Zelion! wilt mijnen geest verstercken,
12[regelnummer]
Niet om dat mijnen naem soud'leuen door mijn wercken:
Maer om dat ick tot lof van u hoogh-dragend' eer
Om leuen naer des' Doodt, hier leuend' steruen leer.
Naer dat door hooghe macht in Eden was gheschapen
16[regelnummer]
Den aerdtschen Mensch van niet, als van zijn eewich slapen,
Wert hy te laet ghewaer, dat hy was veel te swack,
En dat hem tot de deught den goeden wil ghebrack.
Den licht-verleyden gheest, natuerlijck aengheboren,
20[regelnummer]
Bracht hem tot sijnen val, waer door hy ginck verloren:
Sijn aertsche snood' natuer verdorf hem sijnen gheest,
Den gheest le' door den lust waer door hy werdt bevreest.
De goetheydt van die hem van niet tot iet de' comen,
24[regelnummer]
Verliet hy, en hy heeft het willen aenghenomen.
De lieffelijcke deught die in hem was ghelijft
Verliet hy, ende wenscht dat hy verlaeten blijft:
| |
[pagina 16]
| |
d'Ondeuchden wreedt van aerdt liet hy met haere crachten,
28[regelnummer]
In nemen zijn ghemoet, zijn wenschen, sijn ghedachten.
'tVernoeghen (dat by Godt alleen was aenghenaem)
Dacht hy te dienen wel, en eeren haeren naem:
Hy dacht als dwaes van gheest, dat sy met haere lusten
32[regelnummer]
In hem als sijn vriendinn' naer sijnen wensch sou rusten.
Hy dacht als dwaes van gheest, dat door sijn offerhandt
Sy geuen sou den wensch van sijn verdwaeldt verstandt:
Hy dacht, en hiel voor wis, dat all' sijn onghenoeghen,
36[regelnummer]
Door dit Vernoeghen souw' tot sijnen wille voeghen;
En dacht noyt eens dat wy verliesen dese Maeght,
Als ons den lust verwindt daer yder wat af draeght.
Men seydt doen Zeus sach dat all' des' aerdtsche menschen
40[regelnummer]
Haer dienden met ghedacht, met hert, met wil, met wenschen,
Dat hy den snellen Godt dé daelen op der aerd',
Die haer door zijn gheweldt, weer bracht ten hemel waert:
Maer dat een yder heeft haer cleeren af-ghetoghen,
44[regelnummer]
En sy is als de Deught ten hemel naeckt ghevloghen.
Helas! wat bleef ons doen? een cleedt vol valschen schijn,
Waer in was af-ghebeeldt veel onrust, leet en pijn,
Dat all' de werelt door, haer crachten liet ghebeuren,
48[regelnummer]
Soo haest de Giericheydt dat ginck in stucken scheuren.
Is het Vernoeghen dan by Godt, en hier alleen
Den mantel of het cleet vol droefheydt en gheween,
Was vreesen wy ons dan om eeuwelijck met vreden
52[regelnummer]
Het salich-rijcke velt Olympum te betreden?
Den schipper als hy heeft met cracht doorseylt de zee,
En roept hy niet van vreucht soo haest hy siet de ree?
Soeckt niet den Pelgrim rust wanneer hy is ghecomen
56[regelnummer]
Tot daer sijn reyse was met voordacht aenghenomen?
Rust niet den kindtschen Godt te brenghen quellingh' aen
Als onse Sonn' in'tWest tot sijne rust wilt gaen,
En wy, die door tempeest gheduerich sijn ghedreuen,
60[regelnummer]
En door soo quaden wegh verliesen cracht en leuen
Het eyndt soo noode sien van onsen arbeydt swaer
En naerderen de rust als of die vreeslijck waer
| |
[pagina 17]
| |
De lieffelijcke rust met tranen wy aenschouwen
Wy vreesen daer wy op behoorden te vertrouwen
Ons hauen sien wy aen met beuen en verdriet
66[regelnummer]
En wenschen weer de reys' met groote moeyt gheschiet.
Dit leuen is een zee, ghedreuen door veel winden,
Een grouwelijck tempeest dat leuend' kan verslinden,
Een reyse vol verdriet, door hitt', door coude groodt,
70[regelnummer]
Door bosschen, berch en dal vol roouers, anghst en noodt.
Een lijnwaet dat door moeyt veel aerdtsche vreucht doet vlieden,
Een bodemloose mand', de straffe der Beliden.
Dit segghen wy seer wel, als ons verweeght den druck,
74[regelnummer]
En trecken aen den riem van sorgh' en ongheluck:
Maer als de dood ons wilt verlossen wt ellenden,
En reyckt ons haere handt, strack soecken wy te wenden:
Haer hauen vreesen wy, wy keeren naer den windt
78[regelnummer]
Het zeyl, om zeylen weer van daer de reys' begindt.
Wy vreesen maer om niet haer lieue nutbaer haeuen,
En souden lieuer weer den arbeyt doen, als slaeuen.
'Tperijckel dat ons is op dese reys' ontmoet,
82[regelnummer]
Wordt door de vrees' veriaeght wt ons bevreest ghemoet,
Sy wilt ons teghen wil in rust, in vrede dringhen,
En in ons vader-landt van vreughden doen ontspringhen.
Maer neen wy vreesen haer, haer rust is onse pijn,
86[regelnummer]
Haer hauen dunckt ons niet dan steyle rotsen sijn:
Haer naerd'ren vreesen wy met kinderlijck verschromen,
En vlieden als of wy veel roouers saghen comen.
Wy vreesen als het kindt dat sijnen meester vreest,
90[regelnummer]
Dat door sijn kindsche jeught noch dienstbaer is van geest,
Of als die tandt-pijn heeft, seer vreest den tant te trecken,
Om niet sijn cleyn ghemoet door coude vrees' t'ontdecken.
Den meester vreesen wy waer dat wy onderstaen,
94[regelnummer]
Wy vreesen die ons helpt, al doet hy pijn vergaen:
De vlim die vreesen wy meer dan de pijn van 't steken,
Wy vlieden van den raedt en naerd'ren de ghebreken.
Den smaeck ontsien wy meer van eenigh cruyt of dranck,
98[regelnummer]
Dan langhen tijdt vol smert en pijn te ligghen cranck.
| |
[pagina 18]
| |
De rust die vlieden wy, wy haeten ons verblijden,
102[regelnummer]
En soecken ons ellend' die wy door 'tleuen lijden.
Den Esel slachten wy, die wenschte naer de doodt,
Om dat hy sou ontgaen de slaghen grof en groot;
En naermaels wert zijn huyt noch thien-mael meer gheslaghen,
106[regelnummer]
Als sy den trommelslach verduldich moest verdraghen:
De menschen van ghelijck verliesen haer ghedult,
Sy eten all' de vrucht, en geuen twijf de schuldt,
Sy roepen all' de dood, 'thert valt haer aen de voeten,
110[regelnummer]
Want altijdt komt de vrees' met wanhop' haer ontmoeten.
Van waer vercrijghen wy des' dolingh van verstandt,
Daer ons de rechte rust soo dienstich reyckt haer handt?
Voorseker 'tis dat ons gheen kennisse wert ghegheuen,
114[regelnummer]
Van recht vreught, van rust, van steruen en van leuen.
Ghy lieffelijcke Maeghd', ghy Clotho wordt bemindt
Met uwe Lachesis, die moeyt en sorghe spint,
Maer Atropos die door het Goddelijck voorweten,
118[regelnummer]
Des leuens draedt afcort voor langhen tijdt ghemeten,
Die vreesen wy met schrick: de rechte dood ghewis
Vermoeden wy dat ons gheluckigh leuen is.
Wy noemen't onse dood, waer door wy 'tleuen deruen;
122[regelnummer]
En leuen, waer in wy door 'tleuen dickwils steruen.
Te recht beloeght ghy't all' ghy wijsen Abderiet,
Wat is in 'tleuen goet dat soo met moeyt gheschiet?
Wat is all' onsen wensch, is 'tleuen niet vol sorghen?
126[regelnummer]
Een slanghe vol venijn in 'tgoede cruyt verborghen?
Wie geeft ons meer verdriet, moeyt, sorghe, leer en druck,
Dan dit ons aerdtsche huys? en wie soo veel gheluck,
Dan ghy, dan ghy, ô Doodt! die heerlijck maeckt ons daeghen,
130[regelnummer]
Ons Elisesche veldt, ons rust, ons wel-behaeghen.
Maer die de Wereldt siet met al haer sot ghelaedt,
En hoe all' haeren lust en ydelheydt vergaet,
Die sal all' haeren schijn vol ydel wesen mercken,
134[regelnummer]
En dat haer beste vrucht sijn goddeloose wercken,
Het onghetoomde peerdt loopt sonder onderscheydt,
En wordt door sijn natuer onredelijck gheleydt:
| |
[pagina 19]
| |
Soo doen de menschen oock, die aen de Wereldt hanghen,
138[regelnummer]
En haer gheleende siel van lusten laeten vanghen.
De dulle giericheydt haer edel siel benoudt,
Haer wenschen is altijdt naer dit onrustisch goudt,
Haer onversadicheydt vervoert soo haer ghedachten,
142[regelnummer]
Dat sy haer salicheydt in haeren rijckdom achten.
Midas is langhe doodt, maer zijnen dwasen wensch'
Leeft onversadelijck, begheerich by den Mensch.
De coude Thetis groot, laet haeren rugh' doorvaeren
146[regelnummer]
Tot aen des werelts eyndt, en Herculis Pilaeren,
'tPerijckel en d'onrust en achtmen nu gansch niet,
De rust schijnt in het goet, maer 'tis vermomt verdriet:
'tGoet is begeerde sorgh, en wenschen van onlusten,
150[regelnummer]
Schijn van gheluck en vreught, maer droefheydt en onrusten,
Die om veel schatten graeft, graeft naer't onseker goedt,
En treedt wat voor hem is onweerdigh met den voet,
Sulck vaert de Wereldt om, en is noyt wel te vreden,
154[regelnummer]
Maer soeckt door giericheydt veel landen ende steden,
De Wereldt schijnt te cleyn, en als hem comt de doodt,
Soo vindt hy noch sijn graf seer dickmael veel te groot,
Veel door gheleden leet haer vader-lant bestrijden.
158[regelnummer]
En and're willen dat door haere doodt bevrijden.
Veel soecken met het spel te slijten haeren tijdt,
En spelen met het spel tijdt, gelt, en eere quijdt.
Die Cytherea dient, schijnt eer en naem te setten
162[regelnummer]
In haeren valschen lust, en laet de goede wetten.
Veel trouwen, maer 'tberouw comt haer door trouwen aen.
Een ander bouwt, maer'trouwt eer 'tbouwen is ghedaen,
Gheen Dithyrambe prijst die tweemael is gheboren,
166[regelnummer]
En heeft voor alle vrucht de soete druyf vercoren.
Die soeckt een groot ghebiedt, schijnt groot met grooten schijn,
En zijn seer cleyn ghemoet can hy geen Heere zijn.
Veel loopen op de iacht, en iaghen all' haer daghen,
170[regelnummer]
En connen nochtans niet haer eyghen quaedt verjaghen.
Die door seer cleyn verstandt bemindt en haedt terstondt,
Die voedt sijn kinders op met boosheyt inden mondt.
| |
[pagina 20]
| |
Die soecken het ghebiet tot by ons Antipoden,
174[regelnummer]
Veel ander meer ghedient dan all' ons hooghe Goden.
Die geeft hem selu' den lust soo gansch tot haeren wensch,
Dat hy van hem vervremt den redelijcken Mensch.
Veel soecken strijdt en moort en zijn tot bloedt gheneghen,
178[regelnummer]
Veel doen verraderij daer d'ander vreesen teghen,
Veel soecken door ghewelt moordadelijck en quaedt,
De doodt van haeren Vorst door aengheboren haet.
Veel ander soecken 'trecht door giften te doen buyghen,
182[regelnummer]
En d'ander wint het recht met valsheydt van ghetuyghen.
Die valt sijn ouders straf, die doen den valschen eedt,
Die valt de waerheydt swaer en leughen heel ghereedt.
Hy die geen gelt en heeft laet alle deughden vaeren,
186[regelnummer]
En trouwt hem met de sond' om schatten te vergaeren:
En als hy windt het cleyn dat t'hopen hem maeckt groodt
Soo windt hy voor zijn ziel, naer tijdt verlies de doodt.
Den nutten Corydon gaet oock den Ploegh verachten,
190[regelnummer]
En wenscht hem op de zee, die veel gheluckich achten.
Den schipper wenscht te zijn een coopman, en hy heer.
Den Heere, Princ', of Vorst, of Coninck, en noch meer;
Den creupelen Vulcan' benijdt de cloecke leden
194[regelnummer]
Vanden bebloeden Mars, en hy, den bandt der vreden.
Siet Anteros die groeyt al waer Cupido niet.
D'ondeughden baeren hier voor elcke sond' verdriet.
Die van Pandora zijn de wereld gansch door-vlogen,
198[regelnummer]
Die hem gheluckigh acht is aldermeest bedroghen.
Wanneer heeft oyt den Leeuw begrauen eenich goudt
Hoe wel hy gulsichlijck loopt briesschen door het woudt?
Wanneer dronck eenich dier naer dat het had' ghedroncken,
202[regelnummer]
Al hadd' Salmacis haer wt haere borst gheschoncken?
Neen sy vernoeghen haer, de woluen wreet en fel
Die schijnen onversaedt, maer sy versaeden wel.
Den dullen Tyger wreedt en sloeckt maer zijn ghenoeghen,
206[regelnummer]
Den Stier hoe sterck van cracht, can hem by maeten voeghen,
Versaedt laet hy de weyd' en laet zijn Io daer
Dat sy (als hy) haer oock versaeden mach van haer.
| |
[pagina 21]
| |
Wat dieren dat daer zijn, sy kennen haer becomen,
210[regelnummer]
En niemandt dan den Mensch is dit verstandt benomen,
Die niet en vindt dat can versaeden zijn ghedacht:
Het aerdtrijck is te cleyn, te cort is dagh en nacht,
Den hemel hy doorsoeckt met alle de Planeten:
214[regelnummer]
De dulle giericheydt heeft hem het hert doorgeten.
Een yder soeckt hem self, en acht dat zijn gheluck,
En vult hem gulsich op met moeyte, sorgh' en druck.
'tSchijnt dat in zijn gheboort 'tbegheeren is gheboren,
218[regelnummer]
Of dat hy voor zijn eer de boosheydt heeft vercoren:
'tGrijpt all' maer naer den schijn, recht als aesopus hondt,
Die t'vleesch door giericheydt liet vallen wt den mondt.
t'Wilt all' op Xerxes sien, en niet op sijne slauen,
222[regelnummer]
Die hy met slaghen dwongh om Athos te door-grauen.
De Goddelijcke maeght, 'tVernoeghen, vol van goedt
Is van haer, en by haer, is 'tongherust ghemoet
Die haer als met een corts die branden doet, en beuen,
226[regelnummer]
Doet quellinghen en verdriet soo langh als sy hier leuen.
Het branden van de Son, noch stueren winter wreet,
En let het lichaem niet, noch doet de siel geen leet:
Maer wel den brandt die t'hert en sinnen can verteyren,
230[regelnummer]
Let ons, en niemant wil dit letten van hem weyren.
Siet dit ghetuymel doch van dese werelt aen,
Is't niet belacchens weert daer't alles moet vergaen?
Laet ons nu eens den loop van dit ons leuen mercken,
234[regelnummer]
En wat voor ijdelheydt dat zijn ons' dwase wercken,
Wy weenen als ons eerst ons moeder heeft ghebaert,
En treuren als de moeyt ons leuen wat beswaert:
Wy claghen als den tijdt met zijne winter daghen
238[regelnummer]
In ons verweckt de pijn en sickelijck comt plaghen,
Waer naer de droeue doodt comt met den standaert aen
Als wy in ons gheluck wel meynden vast te staen.
Wat is de kindtsche ieught? seer simpel van manieren,
242[regelnummer]
Ia minder van verstant dan alle stomme dieren,
Die hoe cleyn dat sy zijn self soecken haeren cost,
Soo haest sy wt den buyck haers moeders zijn verlost.
| |
[pagina 22]
| |
Wat can het kindt doch doen? niet anders dan te weenen,
246[regelnummer]
Om dat de moeder hem de borste zou verleenen.
Wat is sijn eerste iaer? onnosel sonder vreucht,
Doet yder moeyt en sorch; in dees' opgaende ieught.
Doorcomt seer veel ghevaer, eer hy heeft soo veel iaeren,
250[regelnummer]
Dat hy verstandigh is hem seluer te bewaeren.
Wie sou hem wenschen dan te wesen weer een kindt,
Als hy dat by hem self soo gansch onnosel vindt?
Maer laet ons voorder gaen, en laeten Clotho blijuen,
254[regelnummer]
Om sien wat Lachesis in 'tspinnen gaet bedrijuen.
Al wassende soo wast de moeyte naer den tijdt,
Want soo haest als hy is zijn nutte voester quijt,
Waer naer den tijdt begint van 'tsorgheloose spelen,
258[regelnummer]
Soo gaetmen hem terstont des meesters macht beuelen:
Speelt hy dan, 'tis met vrees'; leert hy, 'tis met onlust:
Sijn onderdanicheydt: acht hy voor sijn onrust,
Hem dunckt dat desen dwanck die 'tspelen can beletten,
262[regelnummer]
Is recht als of men hem ghevanghen had' gaen setten:
Hy wenscht en soeckt den tijdt om weder vrij te sijn,
En wenscht daer door de sorgh en acht de rust sijn pijn:
En als hy dan al wenscht om weder vrij te comen,
266[regelnummer]
Soo wenscht hy om het gheen dat hy hem acht benomen.
Siet dan wat by hem wenscht: hy wenscht te wesen vrij;
Soo wenscht hy dat sijn ieught seer haest ten eynde sy.
'tBegin van ouderdom is van de ieught het steruen,
270[regelnummer]
Om dat wy dan door schaemt de kindtsche lusten deruen.
Den rijpen ouderdom die doodt de Meysche ieught,
Om datmen dan eerst kent de Werelt en haer Vreught.
De doodt van desen dagh is het begin van morghen:
274[regelnummer]
Dus hopen wy de doodt met ouergroote sorghen.
Nu comt de lieue ieught, den Meyschen ouderdom,
Waer in Narcissus bleef verandert in een blom:
In desen ouderdom was Hercules ghegheuen
278[regelnummer]
Den keur of hy in deught of ondeught wilde leuen.
De Wereldt en de Sond' die naemen hem wel waer,
Maer Reden Vrees' en Deught die quamen hem oock naer:
| |
[pagina 23]
| |
De Wereldt schoon verciert, bracht hem haer valsche lusten,
282[regelnummer]
Met ouervloedt van vreught in schijn van soete rusten.
Haer vleyen lockt ons aen, maer 'tis vervalschten schijn
En wie haer vleyingh' hoort sal haest ghevanghen sijn.
'tEn sy dat hem de Deught en Reden gheeft de crachten,
286[regelnummer]
Dat hy can wederstaen haer wenschen en ghedachten:
Haer lustisch schoon ghelaet is het verborghen net,
Dat met bedroch en list vol stricken en is gheset,
In Griecken hier voortijdts twee Edelmannen streden
290[regelnummer]
Om een vermaerde hoer, Gnathena vol schoonheden,
Die; tot den genen sprack die won door haere min,
Dat hy gheen Lauwer-croon verdiende voor ghewin:
Maer dat hy all' zijn goet verdoen sou met veel schanden,
294[regelnummer]
Om dat hy moest haer hooft vergulden, en haer handen,
Want Venus, seyde sy, niet half soo seer vercout,
Als Bacchus haer ontbreckt oft Ceres menich-fout,
Dan als den dauw begheeft, die Iuppiter can senden,
298[regelnummer]
Om zijn ghewenste lief zijn Danae te schenden.
Wat is dan haeren lust? naer dat het is ghedaen,
Is all' haer meeste vreught 'tberouw niet onderdaen?
De jeuckinghe bijtt' meer naer't crabben dan te voren
302[regelnummer]
Soo doet oock haere vreught met veel ghevaers vercoren.
Waer heeft oyt eenich Mensch ontcomen zijne straf,
Eer hem de bleecke doodt ghesonden heeft in't graf,
Den leughenaer vindt sijn eyghen straf in't lieghen,
306[regelnummer]
Die niemandt en ghelooft als of hy wou bedrieghen,
Wat waerheydt dat hy spreeckt al swoor hy die met eedt,
En wordt doch niet ghelooft en baert soo selu' sijn leedt.
Den hoerdom wordt ghestraft met onghesonde leden.
310[regelnummer]
Die nijdich is, henijdt die rustich is te vreden:
De nijdt die knaecht haer hert, en haer self dat sy leeft,
Om dat haer eyghen quaedt, haer quaeden naer smaeck geeft
'tVernoeghen drincken wy met onvernoegh' volschoncken,
314[regelnummer]
Recht als den alsem wordt met soeten wijn ghedroncken:
Daer wt wy seker sien dat all' den aerdtschen lust
Is bitterheydt en leedt, moeyt, sorgh, en veel onrust.
| |
[pagina 24]
| |
Den wellust vindt het vleesch tot alder tijdt gheneghen,
318[regelnummer]
Om haer met wil, en wensch tot dienst te loopen teghen,
Wat menschen dat daer zijn, sy vindt daer selu' in haer:
En yder heeft vermaeck om haer te nemen waer.
Sy is die onse ieught met wensingh can versaden:
322[regelnummer]
En die den ouderdom wel listisch can verraden:
Sy slacht het helder vier dat onder d'asschen leydt:
Want haer bedeckte cracht het swacke vleesch verleydt.
Door all' de sonden wreet daer oyt is af gheschreuen
326[regelnummer]
En is noyt soo veel moort of grousaem quaedt bedreuen.
De wereldt is door haer seer selden sonder strijdt,
Veel rijcken zijn door haer, haer macht en eere quijt.
Het Ilionsche rijck is om een vrou verdoruen:
330[regelnummer]
Cyrus is om een vrou seer schandelijck ghestoruen.
Achilles oock den scrick van 'tmachtisch Troia groodt,
Weert om Polyxena van Paris selu' ghedoodt.
Den Keyser Claudius wert door d'oncuysche daden,
334[regelnummer]
Van Messalina snoot ontrouwelijck verraden,
Die haer met Silio heeft heymelijck vetrouwt,
Dat hem, en haer daer naer ter doodt toe heeft berouwt.
Den wellust en heeft noyt met grootter cracht ghebleken,
338[regelnummer]
Dan doen Cleopatra de Peerle liet verbreken,
Die sy den Roomschen Vorst in eenen dranc toe dronck,
Waer voor hy haer hem selu' en gansch aegypten schonck.
Faustina heeft haer oock tot wellust gansch begheuen,
342[regelnummer]
Waer door dat haeren man moest ongherustisch leuen,
DIe Commodum daer door soo schandich heeft ghebaert
Dat hy meer naer haer quaet dan naer zijn vader aerdt.
De moeder des Tyrans die Roma liet verbranden,
346[regelnummer]
Boet haeren snooden lust met grouwelijcke schanden,
Biet selu' haer eyghen kindt haer lichaem vleesich aen,
En Nero is haer al door wellust onderdaen.
Caligula was oock den grouwel der wellusten,
350[regelnummer]
Die met sijn susters selu' zijn dulle geylheydt blusten,
Al 'tquaet dat hy bedreef en was niet half soo snoot,
Dan dat hy heeft ghebruyckt Drusilla naer haer doodt.
| |
[pagina 25]
| |
O grouwelijcken lust dat Ithys heeft doen steruen,
354[regelnummer]
En Thereus heeft vervoert tot schandelijck verderuen.
Dat oock Medea heeft soo grouwelijck verleydt,
Dat sy Absirtus lijf verscheurt heeft en verspreyt.
Ghy Oedipus weet oock van bloedt schand' wel te spreken,
Iocasta die van u twee sonen had' ghebaert,
358[regelnummer]
Als ghy u snoode daedt met u ghesicht ginckt wreken,
Iocasta die van u twee sonen had' ghebaert,
Heeft haer, (naer haere Doodt,) te dooden niet ghespaert.
Thiestus ghy moest oock u eyghen kinders smaecken,
362[regelnummer]
Om dat ghy Erope soo schandigh ginckt ontschaecken,
Want Atreus nam de wraeck doch alte wreet en straf,
Als hy u kinders teer u weer tot spijse gaf.
Arsinoe was oock tot wellust gansch geneghen,
366[regelnummer]
Om met Demetrio haer overspel te pleghen:
Maer Beronices knecht die Doodt hem met gheclach
Hoe wel Arsinoe, haer moeder op hem lach.
Den ouderdom als voor wort oock door haer verwonnen,
370[regelnummer]
En van den wijsen selu' wordt sy! met lust beghonnen.
Men weet hoe Salomon den tijdt heeft omghebracht,
En door der vrouwen lust den hooghen Godt veracht.
Tiberius was oudt eer hy sijn minne treken,
374[regelnummer]
Met sijn Mallonia soo schandich liet wt-breken.
Den wellust heeft ghemaeckt Pittacum onderdaen,
Die om een slaue liet sijn huysvrou van hem gaen.
Cleobolus die viel, gansch oudt en vol van jaeren,
378[regelnummer]
Als hy wou met een leer beclimmen met beswaeren,
De vensters van sijn liet door wellust aenghetert,
Waer door hy sterf een doodt met over-groote smert.
Doodt Periander niet een Prince van Athaijen,
382[regelnummer]
Sijn huysvrou om een hoer daer hy me' ginck vermeyen?
Epimenides oock werdt om dit quaet gheplaeght,
Als hy 't Athenen werdt thien jaeren wt-ghejaeght.
Roxane door de const van het wellustich pleghen,
386[regelnummer]
Heeft Aristotelem tot haeren wil ghecreghen,
Ia so, dat als sy wist dat 'tAlexander sach
Op hem red', daer hy plat ghestreckt ter aerden lach.
| |
[pagina 26]
| |
Con Graecianus wel sijn min van Thamyr trecken?
390[regelnummer]
Con Graeciana niet oock Solon 'thert verwecken?
Verdé niet Gorgias met vrouwen all' sijn ghelt,
Die meerder by hem oyt als baecken sijn ghetelt?
O wellust! ghy voorwaer baert ons veel over daden,
394[regelnummer]
Ghy baert de gulsicheyt die noyt en kan versaden
Den overvloet van 'tgheen dat ghy brenght voor den dach,
Baert altijdt nieuwen lust naer 'tgheen men noyt en sach.
Cato die vreesde noyt die vet en gulsigh waeren,
398[regelnummer]
Maer Caesars soberheydt in wetenschap ervaren.
Agesilaus meynt dat hy den vrede maeyt,
Wanneer de soberheydt tot Sparta wert ghesaeyt.
De swacke snoo natuer tot overdaet gheneghen,
402[regelnummer]
Gaet wellust, overvloedt, en gulsicheden teghen.
Den mensch soeckt altijdt 'tgheen dat aen zijn siele let,
En acht door sijn natuer op leeringh noch op wet.
Door dronckenschap men oyt den gulsighen sach plaghen,
406[regelnummer]
Want Iudith heeft daer door Holophernem verslaghen.
Loth sondight met sijn vleesch door dronckenschap versmoort.
Den droncken Commodus sijn Martiam vermoort.
De dronckaerts sijn te recht ghelijck de dwase menschen,
410[regelnummer]
Die droncken waenen 'tgheen daer sy met wil naer wenschen,
Te recht is dan den dronck den sleutel van het hert,
Want in den droncken Mensch den wil gheweten wordt.
Door noot van wijn of dranck moest Dromocheta gheuen
414[regelnummer]
Sijn wel bewaerde plaets, om als een slaeu' te leuen,
Waerom hy dickwils riep: och! dat soo cleynen lust
My van een coninck maeckt een slaue vol onrust!
Door wellust die men sach tot Capua bedrijuen,
418[regelnummer]
Moest Roma langhen tijdt met groot verschricken blijuen.
Tarentum van ghelijck heeft oock door overvloedt,
Meer schadelijck gheweest dan Pyrrhus groot ghemoet.
Wy prijsen Capuam, dat is 'tghemack'lijck leuen,
422[regelnummer]
Tarentum wenschen wy dat alle lust can gheuen;
Dat is de Wereldt boos die ons en onsen gheest
In schijn van vreucht en rust maeckt droeuigh en bevreest.
| |
[pagina 27]
| |
Hier hebt ghy nu ghesien hoe dat ons jeuchdigh leuen
426[regelnummer]
Moet lijden grooten strijdt om hem ter deught te gheuen:
Dat hier recht wordt ghejaecht als een onstuymich beest,
Of een beseten Mensch van eenen helschen gheest.
Hier is den rechten strijdt, wanneer dat ons de reden
430[regelnummer]
Als leydtsman van de siel toont alle swaricheden:
Hier treckt men ons den schilt van ons vervolghingh' aen,
Om met ons eyghen vleesch in vollen strijdt te gaen.
Hier is't dat Sathan comt om ons tot val te leyden,
434[regelnummer]
En van den rechten wegh der deughden af te scheyden.
De sonde draeght den sleyp van all' ons aerdtsche vreucht:
Circe betoouert oock ons lieffelijcke jeught,
Soo worden wy omringht van achter en van voren:
438[regelnummer]
'tBespringht ons al-ghelijck, den moet is schier verloren:
Ons eyghen vleesch, en wil; en ooghen doen ons strijdt,
Oock alles wat wy sien, maer bouen al den tijdt
Van onse groene jeught, waer in wy ons verblijden,
442[regelnummer]
Met al dat Wereldts is comt ons ghelijck bestrijden,
De swackheydt van het vleesch, gheleghentheydt, en lust,
Die stemmen over een, en maecken ons ontrust,
Wy als haer onderdaen door swackheyt der natueren,
446[regelnummer]
En connen desen strijdt noch groote cracht verdueren:
Want als wy sien den tijdt met sijn gheleghentheydt,
Sijn wy tot alle sond' en boosheydt strack, bereydt
Hier sien wy soo den Mensch den wellust soeckt te temmen,
450[regelnummer]
Dat hy met groote moeyt den stroom moet teghen swemmen,
Want soo hy met den vloedt hem neder drijuen laet,
Soo drijft hy in de sond', en doet zijn siele quaedt.
Met groote reden dan was Hercules beladen,
454[regelnummer]
Te kiesen welcken wegh hem baeten con, of schaden:
Wat wegh hy hem verkiest, hy heeft of moeyt of strijdt,
En is, hoe dat hy 'tmaeckt, noyt ongherustheydt quijt.
'tVier door sijn claerheydt is het schoonste dinck op aerden,
456[regelnummer]
En door sijn nutticheydt van over-grooter waerden,
Maer raeckt zijn schoonheydt aen, soo is het brandigh heet,
En niet soo pijnelijck, soo grousaem, noch soo wreet.
| |
[pagina 28]
| |
Den Satyr siende 'tvier wou 'tnemen in zijn handen,
462[regelnummer]
Om cussen, maer hy werdt ghewaerschout van te branden.
Doen hem Prometheus riep, hout op ghy bock laet staen,
Of ghy senght uwen baert, wilt ghy het roeren aen;
Soo is de Wereldt oock die haer schoon comt verthoonen:
466[regelnummer]
Maer die haer schoonheydt raeckt sal sy met druck beloonen.
Haer cracht verslindt veel meer dan een verhonghert dier,
Sy snijdt ghelijck een sweerdt, en brandt ghelijck een vier:
Sy vlieght ghelijck den windt, en daer zy set haer voeten,
470[regelnummer]
Maeckt alle reden plaets en druck comt haer ont-moeten:
De prickelingh des vleesch, als haere trouw vrindinn'
Plaeght oock des' lieue jeught als haere vyandinn'.
Die als sy ons laet sien de schoone blonde vlechten,
474[regelnummer]
Doet sy ons jonck ghemoet in haere strick en hechten:
Ons sielen zy berooft, door 'tlieffelijck ghelaet,
En weckt den geest tot vreucht recht als den dagheraet.
Ach! hoe verweckt ons siel met overgroot behaghen,
478[regelnummer]
Hoe schijnt des' groene jeught 'tgheluck van onse daghen.
Hoe schoon en aenghenaem, is ons, all' haeren lust,
En hoe beloeft zy vreught en wel-begeerde rust,
Haer lieffelijcke stem is lustich om t'aenhooren,
484[regelnummer]
Een rechte snoo' Syren' bedrieghster van ons ooren.
Hoe sietmen haer vergaen die haer in't herte stelt,
Hoe wreeckt zy haer aen die daer zy vercrijght ghewelt,
Soo ghy u niet en wacht, of soo ghy hoort haer vleyen,
486[regelnummer]
Soo windt zy u ghemoet, om u tot val te leyen.
Gheen Tygers quamen oyt wt 'twoest Hyrcania,
Noch Leeuwen wt het groot en grousaem Lybia,
Noch slanghen soo vol vier die haer jet verghelijcken:
490[regelnummer]
Ia Plutos wreedt besit moet haere wreedtheydt wijcken,
De Doodt die yder vreest, en is soo vrees'lijck niet.
Sy haet Bermherticheydt, leert gramschap, baert verdriet.
'tQuaet dat aen haer ghebreeckt, can haer berouw wel wreken,
494[regelnummer]
Sy romt van liefd' en liefd' men haer meest siet ghebreken.
Wanneer Diog'nes sach een als Gnathena was,
Die in een rosbaer wert ghedraghen wel te pas,
| |
[pagina 29]
| |
Wiens hals met veel ghesteent' en ketens was behanghen,
498[regelnummer]
Sprack hy; des' wreede beest sit al te slecht ghevanghen,
De ketens die zy draeght, sijn veel te swack van cracht,
Om haer belet te doen van 'tquaet daer zy naer tracht:
Al schijnt zy sacht van schijn, en lief'lijck om t'aenschouwen,
502[regelnummer]
Haer hert is wreedt en quaedt, wel weerdigh om te grouwen.
Soo is de Wereldt oock die niet dan schijn en heeft,
En voor ghewenste vreught niet dan verdriet en gheeft:
Die niet dan rust en thoont, daer haer die is benomen,
506[regelnummer]
Die siel en lichaem rooft van die, die in haer comen;
Sy is 'tgheschildert graf van buyten schoon verciert,
En binnen vuylen stanck, vol wormen en ghediert,
Een rijckelijck gheschenck, begheert met groot verlanghen,
510[regelnummer]
Maer binnen vol venijn van Padden en van slanghen,
Een recht vervalscht ghelas, waer in ghy meynt te sien
De volheydt van de vreught die zy doet van u vlien.
Die rust van haer begheert gheeft zy veel moeyt en sorghen:
516[regelnummer]
Die eer van haer begheert, daer blijft sy voor verborghen.
Die haer om rijckdom diendt, sendt sy veel ongheluck:
Die vreught van haer versoeckt benaut zy door den druck.
Die om haer hulpe roept, die weyghert zy haer handen:
520[regelnummer]
Die van haer leuen wenscht, die Doodt zy met veel schanden.
Dient haer, en volght haer naer, bemint haer, hebt haer lief,
Coopt haer op pant van eer, soeckt haer tot u gherief,
Loopt daer Fortuna woont, stoot haeren wickel open,
524[regelnummer]
Soo vindt ghy haer bedroch vol schandelijck wanhopen,
Ten eynde dat ghy soeckt dat vindt ghy voor ghewis,
Want ghy recht Wereldt soeckt daer rechte Wereldt is.
Siet wat een grousaem vier: siet wat verwoede crachten,
528[regelnummer]
Daer ons de goetheydt Godts vermaent om van te wachten
Is't niet al ijdelheydt daer onse jeught naer jaecht,
En dat den ouden dach met recht berou beclaeght?
Nu comt den vollen tijdt, als Caramynti daden
532[regelnummer]
'tAfgunstelijck ghebodt Eurysthi con versaden,
Waer in een ijder Mensch verdraghen can 'tgheval,
En weet hoe hy 'tgheluck by maet ghebruycken sal.
| |
[pagina 30]
| |
In desen ouderdom schijnt een gheluck te wesen,
534[regelnummer]
En dat van ijder wordt het al aldermeest ghepresen:
Want d'onvolcomenheydt van 'tkinderlijck verstandt,
Dat door de teere jeught recht schijnt een jonghe plant,
Beghint in rijpheydt dan zijn volle cracht te baeren,
538[regelnummer]
En brenght sijn vruchten voort in des' sijn volle jaeren.
Eerst hebben wy met vrees' versleten onse jeught,
Daer naer een weynigh tijdt, ghenoten 'sWereldts vreught,
Maer nu beghinnen hier d'ondeuchden te verthoonen,
542[regelnummer]
Die ons doen met berou ons eerste vreught beloonen.
d'Eergiericheydt is hier gheseten op den throon,
Die staet en eere thoont met veel rijckdommen schoon:
Hier vleyt de giericheydt, om dat men haer sou eeren.
546[regelnummer]
Hier soeckt d'hooverdicheydt van deughden af te keeren.
Wie is daer nu soo sterck die haer can wederstaen,
Dan die den goeden Godt den schilt heeft aenghedaen?
Of hy en sou om een van dese te ghewinnen
550[regelnummer]
Hem seluen werpen van des tempels hooghe tinnen.
Maer armen dwasen Mensch, wat geeft de giericheydt,
Naer dat zy uwe siel verloren heeft gheleydt?
Al reyst ghy duysent-mael te water en te lande,
554[regelnummer]
Wat wint ghy meer als moeyt en sorgheloose schande?
Al sijt ghy schoon ontgaen 'tperijckel van de zee,
En naer schipbrekingh comt op een gheruste ree,
Waer door ghy uwe rust te meynen hebt ghewonnen:
558[regelnummer]
Soo is nochtans de sorgh en onrust eerst beghonnen.
Ghy slaeft om grooten schadt, en wordt u schatten quijt,
Want slauende naer 'tgoedt verslaeft ghy uwen tijdt.
En of ghy all den schat van Oosten waert becomen,
562[regelnummer]
En all' 't Perusche goudt haer minen hadt benomen,
Meynt ghy dat ghy daer door soudt winnen uwe rust
En uwen valschen dorst daer door sou sijn gheblust?
Gheensins, want ghy daer door nieuw moeyte soudt versamen,
566[regelnummer]
Hoe ghy al desen schat wel soudt bewaeren t'samen.
Eerst hebt ghy dat vergaert met moeyt en onghedult,
Nu beeft ghy door de vrees' hoe ghy 'tbewaeren sult
| |
[pagina 31]
| |
Eerst had u lichaem vrees' van moorders op de weghen
570[regelnummer]
En nu, leydt ghy u siel de moordenaer teghen.
'tPont dat u was belast om wel te sijn bewaert,
Graeft ghy gansch sorgheloos ondanckbaer in der aerd',
Ten eynde soo ghy meynt in vrijheydt gaen te leuen,
574[regelnummer]
Gaet ghy u self in dwanck seer vast ghevanghen gheuen:
Want eer des lichaems moeyt en arbeydt is ghedaen,
Compt d'onrust van den gheest met sijn onrustheydt aen.
Den eenen soeckt altijdt te leuen met verlanghen,
578[regelnummer]
Een ander heeft verdriet als of hy waer ghevanghen,
Want hy in eenicheydt zijn jaeren gansch verteert,
Door dat hy niet en weet hoe veel dat hy begheert.
Den duyvel die verleydt veel arme simp'le menschen,
582[regelnummer]
Die hy veel schat' belooft naer haer goudt-gierich wenschen:
Maer als hy wordt ghewaer dat jemandt hem betrout.
Vult hy haer handen meer met bladers als met goudt.
Den Mensch die gierich is laet hem met schijn verblinden,
586[regelnummer]
Door dat hy laet zijn hert met gulde banden binden:
Besiet wat hy besit, of wat besit zijn hert,
Als hy hem in dit net soo sorghelijck verwert.
Een dinck dat sonder cracht gheen pijn en can verdrijuen,
590[regelnummer]
Een dinck dat sonder deught doet onverstandigh blijuen,
Een dinck dat snooder is dan eenigh cruydt der aerd'
En recht als vuylen dreck niet dan verachtingh waerd',
Te recht, te recht een dinck dat jemandt stelt verloren,
594[regelnummer]
En van den wijsten noyt in over-vloedt vercoren.
Nu dan ghy hebt het goet, zijt ghy nu wel vernoeght,
Of dunckt u dat de rust haer by u heeft ghevoeght?
Veel minder dan te voor: den dranck wort seer ghepresen,
598[regelnummer]
Om dat hy can den dorst verdrijuen en ghenesen.
De spijse wel ghenut is ijder aenghenaem,
Om dat hy siel en lijf behouden can te saem.
Maer desen dorst van t'goudt die siel en lijf can schaden,
602[regelnummer]
En sou den gulden vloedt van Tagus niet versaden.
Den hongher van het goudt veel eer de siele let,
Dan dat wy onsen lust versadighen daer met:
| |
[pagina 32]
| |
'tIs eenen valschen lust den hongher die wy draghen,
606[regelnummer]
Die watersuchtich is comt desen hongher plaghen.
Sijn onversadicheydt doet eten, datmen eer
Sou bersten dan versaen om dat het teert soo seer.
Phinei goede spijs werdt altemael verslonden,
610[regelnummer]
Wiens tafel was omringht van vuyl Harpysche honden,
Want all' zijn eten stanck eer 'tquam in zijnen mondt,
En adt hy dan noch wat, soo was't hem onghesondt.
Soo gaet het oock met haer die desen hongher crijghen,
614[regelnummer]
Al can men haer het quaet Phynei niet aentijghen:
Want in den overvloedt van water en van graen,
Doet haer de giericheydt als Tantalus vergaen.
Haer vrecke giericheydt doet haer 'tghenoeghen deruen:
618[regelnummer]
Haer goet doet haer ghemoet veel duysent dooden steruen.
Sy vreesen voor den noodt te nutten van haer goet,
Dat haer (voorhaeren Godt) als dienaers dienen doet;
Haer goet verslindt haer siel, recht als des Arents veyren,
622[regelnummer]
Al d'ander pluymen licht verslindich can verteyren.
Waer is Anacreon, die weder gaf het geldt,
Doen zijn gherust ghemoet in onrust was ghestelt?
Sy slachten recht de mier die leeringh schijnt te gheuen
626[regelnummer]
Die altijdt werckt en slaeft of zy altijdt sou leuen.
Twee dinghen voert haer siel tot alle snoo ghewin,
Als armoed' met dit quaedt dat noeyt versaedt den sin.
Veel dinghen sien wy aen den armen Mensch ghebreken,
630[regelnummer]
Maer aen die gierich is al, daermen van can spreken.
Het winnen van het goet wordt door de moeyt ghevreest,
En het besit verweeght de swackheydt van den gheest,
Silio seydt dat Godt ons heeft het gout ghewesen,
634[regelnummer]
Te haelen wt der aerd', om daer door quaet te wesen,
En dat ons jammer comt met overgroot verdriet,
Als ons ghewonnen goet een weynich gaet te niet.
De lijdtsaemheydt van Hiob en wert niet meer gheboren,
638[regelnummer]
Den grooten roem van Vz is met den man verloren.
Heeft jemant wat verlies waer door sijn schade groeyt,
Soo schijnt dat hem door d'oogh den Achelous vloeyt,
| |
[pagina 33]
| |
Wy willen het gheluck indien met 'tmaer con willen,
642[regelnummer]
En souden ons daerom ghewilligh laeten villen:
Maer om dat al ons hop' op ijdel dinghen staet
Comt ons de wanhop' aen als ons het goet vergaet.
Doen Pyrrhus voor hem nam een machtigh heyr te voeren,
646[regelnummer]
Waer door hy 'tRoomsche rijck gansch stellen wou in roeren,
Wert hem van Cynea den Philosoph ghevraeght,
Wat dan zijn meeningh was, waer door hy werdt ghejaeght:
Ick wil Italien eerst, sprack Pyrrhus, overwinnen,
650[regelnummer]
En dan met mijn gheluck in Vranckrijck oock beghinnen:
Van daer vol heerlijckheydt wil ick in Spaengnien gaen,
Om dat als d'ander twee te maecken onderdaen,
En als ick daer 'tvast landt naer wensch hebb' in-ghenomen,
654[regelnummer]
Wil ick naer Africa met mijne schepen comen,
Dat ick door mijn gheweldt oock dwinghen wil tot my:
Daer naer als ick voor 'tlest Sicilien vaer voorby,
Wil ick dat winnen oock, en dan my gansch begheuen,
658[regelnummer]
Vol heerlijckheydt en eer te rusten all' mijn leuen.
Maer op dees giericheyt heeft Cyneas gheseydt:
Waer toe soo langhen wegh die soo vol sorghen leydt?
Daer ghy de rust als nu met wensingh cont ghenieten,
662[regelnummer]
En all' de moeyt ontgaen, die dickwils sou verdrieten.
Wat dunckt u, can den wensch van't tijdelijcke goet
Niet pijnighen den geest, en dwinghen het ghemoet?
Wy sien de kinders licht om haer speeldinghen weenen:
666[regelnummer]
Soo doen wy oock als Godt comt teghenspoet verleenen.
'tSeer cleyn en nedrich hert van Tellus is vergaen:
Maer Crœsi rijckdom groot sien wy met wenschen aen.
Wy wenschen al om goet, om eer, om gelt, om leuen,
670[regelnummer]
En niemant om de deught, daer't al door wordt verheuen.
Wat is dan all' ons hop, die soo met sorghe voedt?
Is niet al onsen lust in't tijdelijcke goedt?
Derft jemandt eens zijn hop', is niet zijn hop' zijn steruen?
674[regelnummer]
Waer toe dient dan dit quaedt dat ons soo can verderuen?
'tIaer dat met ongheluck ten eynde werdt ghebracht,
Vervloecken wy in't hert en in ons boos ghedacht.
| |
[pagina 34]
| |
Den duyvel loont het wrck waer wt het is ghesproten,
678[regelnummer]
Want als men zijnen dienst met lusten heeft ghenoten,
En dat hy onsen wil volcomen heeft in als.
Gheeft hy ons aen den beul, of breckt ons self den hals.
d'Eergiericheydt thoont oock haer groote macht, en staeten
682[regelnummer]
Soo jemandt maer om haer de deughden wil verlaeten.
Die om wat ijdel eer de grootste die daer sijn,
Verslijten doet den tijdt in haeren sotten schijn.
Neemt een gherechte schael en wilt met reden weghen,
686[regelnummer]
En leght de giericheydt d'eergiericheden teghen,
Ghy sult voorseker sien, dat 'teen is dreck en aerd',
En 'tander roock en windt niet dan verachtingh waerd':
De geldt-sucht hoe sy is, en is noyt soo bevonden,
690[regelnummer]
Als wel den lust van eer, vol ijdel dwase sonden.
Beyd' hebben zy een cracht, schoon, boos, en valsch van raet:
Beyd' leyden zy den Mensch tot sond', en alle quaet:
Beyd' listigh', maer de dees' loont soo veel meer met pijnen
694[regelnummer]
Als zy haer water doet in 'teerste claerder schijnen:
Haer lieffelijck ghelaet is wel de groene lent,
Maer hoe zy schoonder schijnt, hoe zy bedroefder endt.
Die in haer lieff'lijck net ghewilligh haer begheuen,
698[regelnummer]
Die schijnen in 'tghelaet voorspoedelijck te leuen.
Som' hebben in het heyr als heeren groot ghebiedt,
En ander willen dat een ijder op haer siet.
Veel ander zijn ghegroet daer zy gaen langhs de straten
702[regelnummer]
Van die, die minder sijn, doch haeren hoogh-moet haeten:
Veel draghen 'tpurper cleet, verciert vol goudt en sij',
En locken self haer eer door eyghen hoouaerdij.
'tSchijnt wel in haeren schijn dat in haer sijn de lusten,
706[regelnummer]
Maer niemandt en ghevoelt de swaerheydt der onrusten.
Niemandt, segh ick, en voelt wat ijder once weeght
Van all' des' ijdel eer, die haer den hals verweeght.
Niemant en can den prijs wel maecken all' zijn daghen,
710[regelnummer]
Wat ijder elle cost van 'tpurpur dat zy draghen.
Wist jemandt het ghewicht, den last, den haet, den cost,
Eer hy des' ijdel eer te troetelen beghost,
| |
[pagina 35]
| |
Hy sou verseker hem met wijsheydt meer beraden,
714[regelnummer]
En dese dier spijs niet coopen, maer versmaden.
Monime van Milet heeft naer seer grooten druck,
Deelachtigh moeten sijn dit haetigh ongheluck:
Want Mithridates haer haer eyghen doodt dé kiesen
718[regelnummer]
Doen hy sach dat hy 'trijck van Pontus sou verliesen,
Sy nam des Conincks bandt die haer het hooft omvinck,
En bandt hem aen den hals waer aen sy haer verhinck.
Maer hy brack door 'tghewicht, doen smeet zy hem ter aerden,
722[regelnummer]
En spogh daer smadigh op als jet van gheender waerden.
O ghy vervloeckten bandt! riep zy, met onghedult,
Ick sien dat ghy in noodt my oock verlaeten sult:
V valsch' ontrouwe cracht daer wy soo seer om haecken
726[regelnummer]
Is niet dan ongheluck, en dat verdriet can maecken.
Sy stack Bachilides den hals vrijwilligh toe,
En riep: ras snijdt hem af, ick ben het leuen moe,
Laet my den last van eer niet meer den hals verweghen,
730[regelnummer]
Maer laet ons 'tongheluck met haesten loopen teghen.
Soo comen veel tot eer, maer met verdriet en noodt,
En dickwils aldermeest met vreese van de doodt.
En dat al tot den lust van die, die meerder wenschen
734[regelnummer]
Naer hondert mijlen landts dan hondert duysent menschen.
Veel dienen haer op hop' die haer met schijn bemindt,
Haer sottheydt dient de gheen die haer haer handen bindt.
Sy spotten met den block ghelijck Latonas boeren,
738[regelnummer]
En prijsen eenen Vorst die saecken can wt voeren.
O Lycien! wat wensch wert van u volck ghedaen,
Hoe sochten zy haer doodt, die haer quam haestigh aen,
Doen haer den reygher quam tot sijne spijs opeten
742[regelnummer]
Soo gaet het oock met haer die haer, als zy vergheten.
Veel ander door ghedult vercrijghen groote macht,
Door dat zy haeren Heer, met alle zijn gheslacht,
In schijn van lijdtsaemheydt wel naer den monde spreken
746[regelnummer]
Waer door sy prijsen 'tquaet dat vol is van ghebreken.
Des' door gheveynst ghedult, ghelijden soo veel smaet,
Dat licht een edel hert sou wecken tot den haet.
| |
[pagina 36]
| |
Haer dull' eergiercheydt can haer soo onderhouwen,
750[regelnummer]
Dat zy in 'taenghesicht haer laeten van hem spouwen.
Wat hoosheydt hy versiert zy prijsen't met den mondt,
En achten all' zijn doen, recht als der Goden vondt.
Stratoclis ouden gheest schijnt weer in haer t'her-leuen,
754[regelnummer]
Die ijder wel den prijs van dese const mach gheuen:
Want hy Demetrio soo pluymstreeck dat hy won
Meer gunst dan hy met recht van hem ghewenschen con.
Veel oock Democlides niet hoeuen veer t'ont-wijcken
758[regelnummer]
Die oock den selfden vorst Apollo ginck ghelijcken,
Want hy vont alsmen sou 'tOraclum bidden aen,
Dan sou men't antwoordt van Demetro haelen gaen,
En die men aen hem sondt liet hy Theori noemen,
762[regelnummer]
Als haer, die haer alleen Pythijsche moghen roemen.
De daghen Euoë eerst Dionysia
Die noemden sy doen oock naer hem Demetria.
De maendt die Iano was voor-henen toe-gheschreuen,
766[regelnummer]
Wert oock den naem naer hem Demetrius ghegheuen.
De wereldt is nu soo vervallen in haer quaedt,
Dat, soo daer jemandt is die haer niet naer en gaet,
Die achtmen dat hy is hooueerdich op-gheblasen,
770[regelnummer]
Of dat hy is vol nijdt, dat sijn verstandt doet raesen.
Lieuer, seydt Seneca, wil ick misdoen met goedt,
Dan door pluym-strijckerij te winnen het ghemoedt.
Daer 'tvalsch pluymstrijck en heerst, en can gheen vrindtschap wesen,
774[regelnummer]
Want zy bedrieghlijck is, en als de Doodt mispresen.
Wanneer dat Phocion van Anthipater werdt
Versocht om wat te doen dat hem was teghen 'thert,
Sprack hy; ghy cont u niet van my voor vrindt ghedienen,
778[regelnummer]
En voor een' die flateert om gunsten te verdienen.
Als Crates eenen sach met veel Pluymstrijckers gaen,
Riep hy: ô Ionghelinck! het deyren comt my aen,
Dat ick u sien soo rijck, soo ionck, soo schoon van leden,
782[regelnummer]
En dat ghy uwen tijdt soo eenigh gaet besteden.
Den wolf ghelijckt seer wel van wesen eenen hondt,
Die mondt fluyt eenen vrindt, want hy spreckt naer den mondt
| |
[pagina 37]
| |
Nochtans is haeren wil in alles seer verscheyden:
786[regelnummer]
Want dat den eenen haer met d'ander siet verbeyden.
Den jagher vanght het wilt met honden in het veldt,
En des' met valschen lof, doen haer vervloeckt gheweldt.
Acteon werdt vernielt van die hy hadd' doen voeden,
790[regelnummer]
En des' vernielen oock die alle goet vermoeden.
Wat doen dan dese sond'? dan dat het maer den Vorst
Eergierchlijck ontsteeckt dat hy naer eere dorst:
En aen haer eyghen siel verwecken zy veel plaghen,
794[regelnummer]
Dat zy met veel verdriet verborghen moeten draghen.
Wie voedt daer eenen Leeuw die niet door vrees' en beeft,
Als hy hem met zijn handt het nutbaer eten gheeft?
Wie sou niet ras sijn handt met vrees' te rugghe keeren
798[regelnummer]
Als hem den aert van 'tdier zijn cleyn verstandt doet leeren?
Maer hoe de vrees' vermaent, de dwaesheydt lockt altijdt,
Tot dat hy haer in't lest noch in haer handen bijdt.
Die eenen Nero dient moet sijnen loon verwachten,
802[regelnummer]
En onderdanich sijn, sijn willen en ghedachten:
Hy treckt wel jemandt op tot staet of schijn van eer,
Maer door het misvertrouw' werpt hy hem weer ter neer.
Hy vult haer wel met goet, met gunsten en vertrouwen,
806[regelnummer]
Maer worden in het lest als spongien wt-ghedouwen.
Siet Senecam maer aen, die nochtans was vermaert,
Niet of hem de natur' maer wijlheydt hadd' ghebaert,
Of hy dit ongheluck met wijsheydt con ontloopen:
810[regelnummer]
Maer nee, hy moest zijn moeyt met zijne Doodt becooopen.
Gheen minder achten zy; haer dunckt dat ijder Mensch
Gheschapen is alleen tot haeren lust en wensch.
d'Eergiericheydt dwinght haer maer ouer d'weers te groeten,
814[regelnummer]
Of niemandt aen te sien van all' die haer ontmoeten.
Is jemandt haers ghelijck, soo draghen zy den haet,
En doen haer eyghen siel daer door verdrietigh quaet.
Voor vrindtschap, die men hoort met deughden te vergelden,
818[regelnummer]
En doen zy anders niet dan last' en ende schelden,
'tSchijnt dat haer aebtna voert een heete corts op 'tlijf,
Of dat sy voor den nijdt zijn vreuchdigh tijdt verdrijf,
| |
[pagina 38]
| |
Die haer door overvloedt tot schade wort gheboren,
822[regelnummer]
En oorsaeckt haer een quaet waer door sy gaen verloren.
O wijdt vermaerde stadt Mineruae toe-ghewijdt!
Hoe is u wijse Deucht verdoruen door den nijdt!
Hoe werdt Demosthenes, die eewelijck sal leuen,
826[regelnummer]
Door u ondanckbaerheydt verbannen en verdreuen!
Hoe werdt den cloecken heldt die Xerxem overwan
Onrechtelijck verjaeght door uwen snooden ban!
Hoe veel in 'tRoomsche rijck sijn tot veel eer ghecomen,
830[regelnummer]
En hoe is all' haer eer door desen nijdt benomen!
Maer ghy half-caele vrou sijt wonder in't gheval
Om dat ghy die verheft die weerdigh sijn den val,
En maeckt haer soo verwaent, hooveerdigh, opgheblasen,
834[regelnummer]
Dat zy door haer gheluck in haer ghemoet verdwasen.
Den staet die haer verheft dunckt haer te sijn haer vré,
En swillen daer door op recht als den Esel dé,
Die 'tbeeldt van Isis droegh, want als hy dat sach groeten,
838[regelnummer]
Docht hem dat ijder hem eerbiedigh quam ontmoeten.
Noch heeft d'eergiercheydt een ander quaet in haer,
En dat men meesten-deel by groote wordt ghewaer,
Dat is, dat niemandt can ghelijden noch verdraghen,
842[regelnummer]
Dat jemandt sou in staet by hem zijn eere draghen.
Themistocles con' noyt ghelijden in een stadt
By hem Aristidem, recht-veerdigh sonder schadt:
Noch Caesar, (die nochtans in't veynsen was ervaeren)
846[regelnummer]
Cond' met Pompeio noyt volcomen vrintschap baeren.
Wat Alexander raeckt, heeft hy niet onbeleeft,
Darius gunst ontseyt, die aen-gheboden heeft
Met sijne dochter schoon een deel van sijne landen,
850[regelnummer]
Om die gansch vredelijck te stellen in sijn handen?
Wat was zijn trotsch' gheroem dat hem 'tverstandt verwon,
Wast niet: Den hemel groot en lijdt maer eene Son'?
Hoe sou het aerdt-rijck dan twee Sonnen connen lijden?
854[regelnummer]
Neen, neen, hy moet met my om gansch de Wereldt strijden.
Brack niet de soetste rust van den Atheenschen heldt
Te sien soo veel Tropheen Miltiadi ghestelt?
| |
[pagina 39]
| |
Wat vroeghde Caesars hert dan dat hy sach verheuen
858[regelnummer]
Het beeldt waer van soo veel vroom daden sijn gheschreuen?
Waer was oyt eenigh Mensch verwaender in hooghmoet,
Dan Xerxes? die ick hier met recht ghedencken moet:
Die hem vermat de zee en berghen soo te dreyghen,
862[regelnummer]
Dat 'tscheen dat hy haer dwongh tot sijnen wil te neyghen,
Ia niet en heeft ontsien de Goden altesaem,
Te schelden soo sy niet en dienden zijnen naem.
Wat weckte Caesars Doodt dan des' vervloeckte plaghen,
866[regelnummer]
Waer door hy haetigh werdt by sijne naeste maghen?
Quam niet Pompeius val door dit vergiftigh quaedt,
Die met vermeten groot vermat in vollen raedt
Dat, als hy maer en wou sijns vyandts macht vernielen
870[regelnummer]
Te stampen met den voet om crijghers te doen crielen?
Veel ander hebben noch veel booser daedt ghedaen,
Doen sy als Goden groot haer deden bidden aen,
En lieten haeren naem ghewijde Tempels maecken
874[regelnummer]
Waer in haer beelden schoon door toouer-consten spraecken.
De grouwelijcke daedt heeft Grieckenlandt veracht,
Waer door Erostratus wou blijuen in 'tghedacht,
Die door eergiericheydt 't Epheso 'tsijnder schanden,
878[regelnummer]
Dianae Tempel schoon tot asschen dé verbranden.
Heeft Agrippina niet door haer eergierigh hert,
Den soon tot moeder moort en haer verderf ghetert?
Oock Nero van ghelijck eergierich van manieren,
882[regelnummer]
Maeckt sijn banquetten groot door costelijcke vieren,
Die dickwils op een reys verbrande meerder cruyt,
Dan 'tgansch Arabisch rijck in 'tjaer con brenghen uyt.
Den wreeden Polion werp wel ghesonde menschen
890[regelnummer]
In vijuers door den lust van sijn eergierich wenschen;
En dat om dat den visch sou hebben goeden smaeck,
Als hy banquetten dé met goddeloos vermaeck.
d'Eergiericheydt heeft noyt in meerder cracht ghebleken,
894[regelnummer]
Dan doen Selanus heeft naer heerschappij ghesteken,
Die niet en heeft ontsien het Iuliaens gheslacht
Te brenghen om den hals, dat hem heeft omghebracht
| |
[pagina 40]
| |
Niet dat Natura baert en kan ons meer beschaden,
894[regelnummer]
Wt haer spruyt alle quaedt, en goddeloos verraden.
Bellona sit door haer gansch bloedich neuen Mars,
En dondert in het strael met grouwelijck gheknars.
Tot lust van twee of drij wordt dickwils meer verslaghen,
898[regelnummer]
Als in den grooten slach van Canas dooden laghen.
O grouwelijck vergift! ô schadelijck fenijn!
Hoe schoon verciert ghy u met uwen valschen schijn.
Wat onrust en wat vrees' leydt in u quaet verborghen:
902[regelnummer]
Hoe schenckt ghy ons in gout u vuyl onnutte sorghen:
Ons ooghen ghy verblindt, dat wy niet eens en sien
Het quaedt dat daer in is, of dat ons can gheschien.
Ons ooren ghy verstopt, dat wy niet eens en hooren,
906[regelnummer]
Naer jemandt die ons seydt' dat Godt hem sal verstooren.
De kenniss' van ons self rooft ghy wt ons verstandt,
En drijft ons soo tot val, ellendicheydt, en schandt
Daer teghen is de rust van 'tnedrich eensaem leuen:
910[regelnummer]
By ijder van verstandt echt salichlijck verheuen.
Den herder die op 'tvelt by sijne schapen rust,
Wordt door den slaep ghevoet, en is hem eenen lust:
Maer zy die in het hof op sachte bedden slapen,
914[regelnummer]
DIe vreesen in de rust waer door zy licht ontslapen.
De vrees' die volght altijdt de dwaes' eergiericheydt,
Want als zy sijn tot rust in haere rust gheleydt,
Dunckt haer altijdt door vrees' tot haer een in te comen,
918[regelnummer]
Soo dat zy in haer rust niet rusten maer verschromen:
Recht als de slauen doen die swaerlijck sijn ghevaen,
En met seer groot verdriet altijdt met ketens gaen:
Gaen zy beladen oock met ketens die haer sluyten,
922[regelnummer]
Inwendigh in den gheest onsighbaerlijck van buyten.
De slaeu' sijn lichaem troost wel somtijts door den gheest,
En singht in zijn ellend' als niet te sijn bevreest:
Maer die eergierich is, vermoeyt van gheest en leuen,
926[regelnummer]
Can hem als ongherust tot gheene rust begheuen.
Wat de vernoegingh' raeckt, die ghy meynt dat by haer
Soo groot is, door dat ghy gheen leet en wordt ghewaer
| |
[pagina 41]
| |
Daer in zijt ghy verdoolt, de sorgh wordt eerst gheboren,
930[regelnummer]
Sy soecken altijdt 'tgheen dat soeckt te sijn verloren.
Haer hoogheydt acht ghy groot, maer wat, ghy acht den dwergh,
Die op den thoren staet of tsop van eenen bergh:
Ghy metet beedt alleen om sijne lenghd' te weten,
934[regelnummer]
Maer neen, ghy moest den voet waer op het rust oock meten.
Haer hoogheydt ghy groot, dat by den hemel niet
Dan maer een sier en is; maer soo ghy 'thert doorsiet,
Voorseker ghy sult haest verand'ren van ghedachten
938[regelnummer]
Door dat het hoogheydt is, hem seluer cleyn te achten.
Met recht ô Socrates! gaf u 'tOraclum wijs
Van 'tgansche Griecken-landt den alder-hooghsten prijs,
Om dat ghy, die noyt waert in wijsheydt overwonnen,
942[regelnummer]
V seluen voor liet staen gheen wetenschap te connen.
Hoe hoogher Phœbus climt, hoe min de schaduw' werdt.
Soo oock daer Deucht verwint, moet hooghmoet wt het hert;
Daer teghen als de Son' allenskens weer gaet daelen,
946[regelnummer]
Wordt haer de schaduw lanck door haere langhe straelen.
De Deught oock van ghelijck neemt af en wordt verleydt,
Als in ons herte groeyt de dull' eergiericheydt
Soo oock als Ceres vrucht door volheydt van haer aeren
950[regelnummer]
De hoofden hanghen laet, soo sietmen openbaeren
De vreught van Corydon, want hy weet dan voorwis
Dat dit van zijn gheluck een seker teecken is.
De Mensch oock van ghelijck, die ned'rich maeckt zijn ganghen,
954[regelnummer]
En door ootmoedicheydt zijn hooft ter aerd' laet hanghen,
Verblijdt den grooten Al, den grooten Corydon,
Dat hy soo schoonen vrucht in zijnen acker won.
Maer of ghy jemandt vondt die wel hadd' voor-ghenomen
958[regelnummer]
Te rusten, mocht hy eens tot zijne wensingh comen:
Meynt ghy dat hy sijn hert dat hittigh brandt om eer,
Sou stellen dat hy noyt eens wenschen sou om meer?
Neen neen, ghy zijt verdoolt, want eer hy daer can raecken
962[regelnummer]
Wenscht hy eergierichlijck om hoogher te gheraecken.
Dat hem doen hooghe scheen, dunckt hem nu leegh te zijn;
Soo langh hy meerder siet, verdraeght hy groote pijn:
| |
[pagina 42]
| |
Daer hem de reden leert dit wenschen naer te laen,
964[regelnummer]
Om dat daer zijn soo veel van minder eer en staeten.
Maer climmer al climt ghy tot op den Alpes hoogh,
En drijft tot in de Son eergierichlijcken d'oogh,
Meynt ghy dat ghy' t tempeest, de winden en de wolcken,
968[regelnummer]
Te bouen zijt ghegaen en haet van all' de volcken?
Voorwaer ghy sijt verdoolt, hoe hoogher dat ghy raeckt,
Hoe leegher dat ghy u het vreesigh vallen maeckt.
Maer jemandt mocht my nu door schijn van reden vraghen;
972[regelnummer]
Of sy die door ghebort' de croon en schepters draghen,
En van haer jonghe jeucht in hoogheydt sijn ghevoet,
Niet vrij en sijn van vrees' of quellingh van 'tghemoet?
Dat schijnt seer wel te sijn, door dat zy sijn gheboren,
976[regelnummer]
Als Goden op der aerd' en bouen veel vercoren,
Waer door zy 'tonghemack niet voelen van de gheen
Die slaefsche wercken doen door haer vermoede leen.
Ghewoont' is half natuer, dat blijckt aen haer die leuen.
980[regelnummer]
By 'truysschen van den Nijl, waer toe sy haer begheuen,
Die door den langhen tijdt dit worden soo ghewoon,
Dat haer dit tieren dunckt seer lieffelijck van toon.
Een die gheboren wert van een die sidt ghevanghen
984[regelnummer]
En treckt het herte noyt tot vrijheydt met verlanghen.
Een die in duysterniss' ghevoedt wordt met ontsach,
Verlanght noyt naer het licht door dat hy't noyt en sach.
Een die op d'Alpes woont in haghel, sneeuw en reghen,
988[regelnummer]
Verwondert noyt als hem d'onweren comen teghen,
Nochtans en zijn zy niet soo vrij van 'tongheval,
Dat onderworpen heeft den wonderbaeren Al,
Of eenen blixem snel (die Iupiter can senden)
990[regelnummer]
Can haer van haere croon wel eenen tack gheschenden,
En smijten wt der handt den rijckstaf groot van macht,
Of decken als met sneew van droefheydt haer ghedacht.
Die meynt dat hooghen staet den hertseer can ghenesen,
994[regelnummer]
Meynt recht het teghendeel dat noyt en can ghewesen.
O Persiaenschen Vorst! hoe wel hebt ghy voorseydt,
Wat overgroot verdriet dat in de croone leydt.
| |
[pagina 43]
| |
Wanneer ghy riept: ô! croon! hoe swaer sult ghy verweghen
998[regelnummer]
Het hooft van die u heeft met groote moeyt vercreghen!
Wist jemandt u ghewicht, hy nam u noyt van d'aerd',
Maer liet u legghen neer als van seer cleynder waerd'.
Dit heeft den grootsten Vorst, die boouen alle menschen
1002[regelnummer]
Een hooft des Wereldts was, soo groot als hy con wenschen,
Vrij onversaecht bekent, en acht all' zijn gheluck
Te wesen vol van moeyt en anghstelijcken druck.
Vraeght oock aen Salomon soo groot van Godt verheuen,
1006[regelnummer]
Wat sijn ghevoelen is van dit ons aerdtsche leuen:
Hy leert u dat het is vol schijn en ijdelheydt,
En knagingh van den gheest die ons tot wanhop' leydt.
Vraeght aen Augustus oock die Ianum heeft ghesloten,
1010[regelnummer]
Of hem sijn groot gheluck oock niet en heeft verdroten:
Hy sal voorseker oock beclaghen sijnen tijdt,
Soo doorghebracht met moeyt en sorgheloos profijt.
Vraeght oock Tiberium, hy sal u vrij bekenen,
1014[regelnummer]
Dat hy hem niet en kan tot volle rust ghewennen,
Maer dat hy 'tRoomsche rijck vast met der ooren houdt,
Als eenen wreeden wolf, die grousaem is en stout,
Die hy niet wel en derf, om zijnen aerdt ontbinden,
1018[regelnummer]
Door vreese dat hy hem mocht bijten of verslinden.
Beclaeght seer dickwils oock dat hem Fortuyn soo seer
Verheuen heeft tot staet, tot hoogheydt, en tot eer,
En dat zy hem daer naer de leer heeft doen onthaelen,
1022[regelnummer]
Waer door hy weder mocht alleskens neder-daelen.
Was niet de ballinckschap van Diocletiaen
Meer t'achten dan het rijck, daer hy was wt-ghegaen?
Daer teghen was d'onrust in Pyrrho aen-gheboren,
1026[regelnummer]
Die't aerdtrijck winnen wou om 'tgheen hy had verloren
De ruste socht hy ver' daer hy die had van by,
En leefden sonder moeyt gansch sorgheloos en vrij.
Noch ongheruster was het hert van Alexander
1030[regelnummer]
Die schier een Wereldt had', en wenschte noch een ander.
En weynigh tijdt daer naer dat hy dit wenschen doet,
Valt hem het graf te groot van ses of seuen voet.
| |
[pagina 44]
| |
d'Eergiericheydt doet ons veel onghemack verdraghen,
1034[regelnummer]
Door dat zy soeckt den staet die lastigh is te draghen.
'tSchijnt dat zy Typhons baert vol hoochmoet, eer en pracht,
Soo groot doet zy haer hert op swillen door 'tghedacht.
Die hoogh op berghen zijn die wenschen met vermeten
1038[regelnummer]
In Ionis hooghen throon der Goden spijse t'eten.
Die hier een machtigh Vorst of Coninck overwint,
Wenscht Goddelijck te sijn, of wel eens Goden kindt.
Maer Godt die haer belacht, breckt haeren raedt in stucken.
1042[regelnummer]
En doet al haeren wensch tot haeren spot mis-lucken.
Haer eer keert hy in schandt, haer vrees' in weder wil,
En weckt haer rijck vol twist en doodelijck verschil.
Den wreeden Siciliaen heeft hy dit wel doen proeuen,
1046[regelnummer]
Doen hy door vrees' van straf gheen straf en dorst vertoeuen.
Die veel gheruster was met roeden in zijn handt,
Dan met de schepter schoon van zijn groot vader-landt.
Die dit wel ouersiet en oordeelt door de reden,
1050[regelnummer]
Sal hem met sijnen staet wel stellen licht te vreden.
En achten all' 'tgheluck dat ons des' sonde gheeft,
Maer troetelingh en schijn, die onrust in haer heeft.
Seer weynigh nu ter tijdt haer eer met rust ghenieten,
1054[regelnummer]
Want hoogheydt baert onust, en onrust doet verdrieten.
Saturni gulden tijdt is nu te ver' ghegaen,
Die wetteloos en trou de Deught was onderdaen.
Wie can nu hedens-daeghs tot dese Deught gheraecken,
1058[regelnummer]
Daer all' d'ondeuchden wreet soo vierichlijcken waecken.
Al leert de reden ons gheen quaet te doen, maer goet,
De Wereldt en het vleesch weerstaen ons dit ghemoet.
Doet jemandt teghen Godt, soo sal hem Godt verlaeten,
1062[regelnummer]
En sijn mis daen ghemoet sal den misdoender haeten.
Tracht jemandt naer het goet, soo vindt hy menschen vals,
Die hem verwecken nijdt dat hem brenght om den hals.
Soeckt ghy een heel ghemeynt' met dienen te behaghen,
1066[regelnummer]
Dat recht een Hydra schijnt, soo moet ghy u mishaghen.
Soo ghy u self behaeght, mishaeghdy Godt den Heer:
En soo ghy Godt behaeght, verlaet u 'sWereldts eer.
| |
[pagina 45]
| |
Vliedt ijdel eer en roem, het ned'rich rustbaer leuen
1070[regelnummer]
Was van de wijsheydt self met hooghen lof verheuen.
All' des' verdoruentheydt verweckt in ons den tijdt.
Wat sullen wy dan doen in desen swaeren strijdt?
Wie raedt ons, dat wy gaen om onse rust te vinden
1074[regelnummer]
Van Menschen in het bosch by beesten die verslinden?
Waert dat daer ruste waer, 'twaer seker goeden raedt:
Maer laes! de Wereldt volght waer dat-men henen gaet.
Veel vlieden van het gheen dat haer wilt achter-halen,
1078[regelnummer]
Waer door zy dickwils meer al vliedende verdwalen
En als wy door de vlucht een weynigh sijn ontgaen,
Comt ons weer op een nieuw inwendigh strijdingh aen:
Den Gheest is teghen 'tvleesch, begheerte teghen reden:
1082[regelnummer]
Den wil is teghen daet, daet teghen goede zeden:
De Wereldt met haer self strijdt altijdt in ons hert,
Tot dat wy in haer net alleskens sijn verwert.
Den Mensch' die Wereldts is, en kan die niet ontsteruen,
1086[regelnummer]
Dan als hy door de Doodt dit leuen soeckt te deruen.
De Wereldt is in hem en hy is oock in haer,
Al waer hy gaet of staet comt zy hem altijdt naer.
Die voor de peste vreest die vreest oock voor 'tbesmetten,
1090[regelnummer]
Maer dese draeght zijn vrees' en schijnt hem niet te letten.
De ghene vlucht den Mensch, maer dese waer hy vliedt,
Heeft in hem self de Mensch die hem doet zijn verdriet.
Te recht is dit een zee, die met haer holle baeren,
1094[regelnummer]
Het aldervroomst' ghemoet doet schricken en vervaeren.
Wat schipper is daer doch die all' des' winden wreedt
Soo wel can wederstaen dat hy ontgaet haer leedt?
De Doodt alleen, de Doodt is onse rust en hauen,
1098[regelnummer]
Daer wy soo langh met moeyt om woelen en om slauen:
De Doodt alleen, de Doodt maeckt ons van sorghen vrij,
En dencken van haer rust het droeuich herte blij.
Wy soecken eensaemheydt om eensaemheydt 'tontvlieden,
1102[regelnummer]
En trecken ons wel af van veel verdoruen lieden,
Maer draghen in ons self ons snoo' verdoruentheydt,
Die ons de Wereldt gheeft door haer eergiericheydt.
| |
[pagina 46]
| |
Haer dwaesheydt doet ons weer op 'trijck aegypti dencken,
1106[regelnummer]
Om ons door slauernij in ons ghemoet te krencken.
Den reuck van haeren loock rieckt over al soo seer,
Dat hoe wy wijder gaen, hoe wy dat riecken meer.
Ach! mochten wy dit pack van onse schouwders legghen,
1110[regelnummer]
Om met een vrij ghemoet als Crates oock te segghen,
Dat ons den mantel slecht, en licht ghevulden sack
Ghenoech sou zijn voor 'tgheen dat ons der noodt ont-brack:
De lieue rust waer dan een weynigh weer becomen,
1114[regelnummer]
Den wil van een-saemheydt waer dan den wensch benomen:
De rust waer dan soo wel by menschen in der sté,
Als in de wilderniss' daer't oock is sonder vré.
Maer neen, ons leuen is gheduerichlijck vol strijden,
1118[regelnummer]
En niemant can hem self voor haer gheweldt bevrijden.
Gheen cracht en is soo groot die't all' can weder-staen,
Door dat sy listigh is om ons te vechten aen.
Sijn wy d'aenslaghen quijt van buyten aen ons wallen,
1122[regelnummer]
Soo comt sy ons ghemoet van binnen over-vallen.
Sijn wy de Griecken quijt, soo hebben wy dan noch
Den Sinon die de plaets wil gheuen met bedroch.
De waeck die staet ons toe, den schilt is ons bevolen,
1126[regelnummer]
Soo wy vrij willen sijn van 'tgheen daer wy door dolen.
Gheen Alpes berghen hoogh, gheen bosschen dicht gheboomt,
Gheen landen daer Euphrat' of Nijl door henen stroomt,
Gheen steden vol ghedrangh, door over-vloedt van menschen,
1130[regelnummer]
En can ons dwaes ghemoet vernoeghen naer ons wenschen.
De Doodt can dit alleen, de Doodt scheydt onsen gheest
Van dit verderff'lijck vleesch, en maeckt ons on-bevreest:
Sy scheydt de reyne siel van ons on-reyn begheeren,
En doet in ons ghemoet den boosen wil verteeren.
O leuen! hoe verkeert is uwen valschen schijn!
Hoe schoon schijnt ghy 'tghelaet van die verdoruen sijn!
Hoe doet het schijn van Deught in all' u dienaers blijcken,
Om die u haetigh zijn te beter wt-te-strijcken!
Hoe veel verslijten u, om door wel-sprekentheydt,
Te winnen hooghen roem en lof van wetenheydt!
| |
[pagina 47]
| |
Die noyt en dencken eens te bet'ren haer ghebreken,
1142[regelnummer]
Daer zy door haer natuer verderff'lijck inne steken.
Veel disputeren oock in haere Logica,
Van reden, en van const, en laeten dickwils na,
Haer eyghen ziel ghebreck door reden soo te stieren,
1146[regelnummer]
Dat schijnt dat zy daer door verand'ren van manieren.
De Reken-const wert oock van velen seer bemindt,
Door dat zy dienstigh is, en duyster dinghen vindt:
Maer nauwlijck connen zy, die haer daer toe begheuen,
1150[regelnummer]
Door all' haer wijse const berek'nen wel haer leuen.
Veel ander meten 'tlandt door haere const en maet,
En connen seluer niet ghematighen haer quaet.
Den sangher brenght den thoon wel over een in't singhen,
1154[regelnummer]
En can sijn quá natuer noch stieren noch bedwinghen.
Thales stiert naer de locht en sterren zijn ghedacht,
En valt door onversicht hier onder in de gracht.
'tGheen dat toe-comstich is weet hy wel af te meten,
1158[regelnummer]
Maer teghenwoordigh goet wordt van hem gansch vergheten.
Den wijsen Philosoph die ondersoeckt altijdt,
Den oorspronck en natuer, het wesen, aert, en tijdt:
Maer al dit ondersoeck en can hem soo niet wennen,
1162[regelnummer]
Dat hy hem self daer door te recht sou leeren kennen.
Galenus door sijn const gheneest de sieckt en smert,
En lijdt zijn eyghen quael in sijn verdoruen hert.
Hy tast een ander wel 'tverhitten en 'tvercoelen,
1166[regelnummer]
En can door al des' const zijn eyghen quaet niet voelen,
Die d'oorlogh door zijn penn' in ons ghedachten schrijft,
En schrijft noyt self zijn quaet dat hy vol schand' bedrijft.
Iustiniaen die can de Wereldt wetten gheuen,
1170[regelnummer]
En aen hem self geen wet om-wettigh naer te leuen.
Des' consten altesaem vernoeghen noyt 'tghemoet,
Want hoe men haer meer heeft, hoe meer men om haer doet,
Den twist die in ons is en connen zy niet stillen,
1174[regelnummer]
Maer wecken altijdt twist om meer van haer te willen.
Sy maecken wel gheleert, maer daerom niet gansch wijs:
Haer weten weckt ons hert, als Hyppomen' naer prijs.
| |
[pagina 48]
| |
Wy connen noyt 'tghemoet tot rechte rust ghekeeren,
Want leerend' leeren wy dat altijdt is te leeren.
Wat is dan wetenschap, dan dat den Mensch bekent,
Dat hy onwetend' is, en van de Deught ghewent:
Wat is 'tvolmaeckt ghemoet, is'tniet, dat hem laet dwinghen
Te dencken dat zijn doen, zijn onvolcomen dinghen?
Croont jemandt self sijn hooft met Lauwers als Poeet,
Soo doet hy dat men denckt dat hy niet veel en weet.
All' dat des menschen geest door reden can door-gronden
Is niet by dat daer is, of worden sal ghevonden.
De wijsheydt is by Godt, zijn vrees' is haer beghin,
En ons vernoeghde rust des hemels borgherin.
Sophidij ghemoet werdt Goddelijck ghepresen.
(En Gyges met zijn goet verachtelijck te wesen)
Sijn ackers cleyn bepaelt vernoeghden zijn ghemoet.
En vult Arcadien door armoey, vol van goet;
Daer was volcomenheydt volmaeckt in wil en wenschen,
Daer was den lof en roem der steruelijcke menschen,
Daer was de leer vervult van 'tgroot Oraclum wijs,
Want die hem seluer kendt windt over al den prijs.
Maer laes de meesten deel der menschen sijn gheneghen
Tot haer verdoruentheydt, en gaen op quade weghen.
De gramschap en den haet gaen haer ghestadigh naer,
En zy als gansch verblindt en worden 'tnoyt ghewaer.
Was Poluphemus niet ellendigh vol ghebreken,
Naer dat Vlysses hem zijn oogh hadd' wtghestecken?
Waer door hy leyde 'tlijf dat gheene cracht ontbrack
En hem op Galathé soo seer in liefd' onstack.
De Mensch oock van ghelijck, wanneer hy hem laet roouen
Van d'ooghe des verstandts om haestigh te gheloouen,
Waer door hy in hem voedt den thoren wreedt van aerdt
Die door den haet en nijdt in ons siel wordt ghebaert.
O thoren wreedt van aerdt! wat quaet hebt ghy bedreuen!
O dulle nijdicheydt! hoe knaeght ghy 'smenschen leuen!
'tSchijnt dat ghy 'teenderdracht gheteelt zijt, en ghevoedt,
Want u ghelijcke cracht verwindt al ons ghemoet.
| |
[pagina 49]
| |
Den thoren als den storm, slaet mast en zeyl instucken,
1214[regelnummer]
De reden als het roer, can hy door cracht verdrucken,
Hy slacht den waterstroom, die al wat hem weerstaet
Seer crachtigh met hem neemt, tot dat het al vergaet:
Hy slacht den donderslach, die door zijn stercke crachten,
1218[regelnummer]
De boomen smijdt ter neer in diep vervuylde grachten:
Hy slacht 'tverslindigh vier, dat alles doet vergaen,
En niet in sijn ghestalt laet blijuen nog bestaen.
Waert dat de dwase leer van Manes waer te prijsen,
1222[regelnummer]
Die twee beghinsels wou door sijn vernuft bewijsen,
Soo mocht hier wel te recht den thoren wesen 'teen,
Dat hy voor 'tquaede stelt, en Godt het goet alleen.
Den thoren mochtmen wel den Anthideum noemen.
1226[regelnummer]
Want hy als teghen Godt, Godt teghen hem mach roemen
Godt door zijn goetheydt groot die schiep den Mensch van niet,
Den thoren Doodt den Mensch en brenght hem in't verdriet:
Godt soeckt zijn schepsels goet door liefde te versaemen,
1230[regelnummer]
Den thoren haer verstroyt en haet haer al-te-saemen.
Godt die vertroost de zijn' en maeckt haer blij van gheest,
Den thoren haer verschrickt wanhopigh en bevreest.
Godt heelt door zijne Deught, den thoren soeckt te wonden:
1234[regelnummer]
Godt treckt ons swacke siel, en hy Doodt door de sonden.
'tVerschil van haeren wensch heeft recht ghelijckeniss'
Als tusschen herders trouw en wreede woluen is.
Wy schricken voor 'tghewelt van alle wilde dieren,
1238[regelnummer]
Als clauwen vanden Leeuw en horens van de Stieren,
Om dat zy ons door vrees' doen voelen in't ghemoet,
Dat zy licht schade doen wanneer zy zijn verwoet.
Maer all' haer wree ghedaent natuerlijck aengheboren
1242[regelnummer]
En is soo grousaem niet, als hy die door den thoren
Het harnas treckt aen 'tlijf, en met den schilt en sweert
Als in het stael ghesmeet zijn tornich hert verweert.
Waert dat daer jemant waer gheboren in de wapen,
1246[regelnummer]
Sou hem een ijder Mensch niet acht voor wan-schapen,
En wreeder van ghedaent dan eenigh dier der aerd',
Dat niet dan door zijn cracht beschadight en vervaert?
| |
[pagina 50]
| |
Circe cond' maer den Mensch in beesten doen verkeeren,
1250[regelnummer]
Maer thoren doet in ons des duyvels wil vermeeren.
De steden worpt hy om, de rijcken hy vernielt,
De wetten hy verdoet, de lijuen hy ontsielt:
All' d'orden can hy licht door zijn verwerren schenden,
1254[regelnummer]
Ten eynde wat hy doet 'tis droefheydt en ellenden:
Het aldernutste vier doet oock de meeste scha'
En daerom slaetmen dat in't huys het meeste gae':
Maer dit verslindigh vier dat siel en lijf can branden,
1258[regelnummer]
En drijft daer niemandt wt, al voelt hy hem verbranden.
Doen Caesar sach verstoort om Catilinas daet,
Het gansche Roomsche volck, maer meest den wijsen raedt,
Sprack hy dat ijder moest van twijfelighe saecken,
1262[regelnummer]
Wel rechten sonder gunst, om tot het recht te raecken.
Oock dat men vrij moet sijn van vyandtschap en Nijdt,
Van vrindtschap en van bloedt, van wraeck en medelijdt.
Want die een van haer heeft, en kan gheen recht ghewijsen,
1266[regelnummer]
Om dat door dit ghebreck maer onrecht can gherijsen:
Heeft niet Calisthenes zijn eyghen doodt verrast,
Die om zijn hefticheydt te dooden wert belast?
Heeft Alexander niet den Clithus self door-steken
1270[regelnummer]
Om dat hy hem verwet' zijn mens'heydt en ghebreken?
Heeft Epicharmus niet den selfden wegh ghegaen,
Om dat hy Hieron 'tquaet met vraeghen liet verstaen?
Die vraeghde door wat reen men hem niet had' doen nooden
1274[regelnummer]
Ten offer, doen hy liet sijn trouwste vrinden dooden.
Om d'antwoort van een vraegh heeft Dionysius
Doen dooden sijnen raedt, en vrindt, Antiphonus.
Den seluighen Tyran heeft Zeno me' ghebeden,
1278[regelnummer]
Dat hy aen hem in echt sijn dochters sou besteden,
Maer Zeno weyghert haer te gheuen den Tyran,
Dat oock ver-oorsaeckt heeft de doodt van desen man.
Siet Ciceronem oock, die hemels scheen gheboren,
1282[regelnummer]
Of hy niet door dit quaet zijn leuen heeft verloren:
Die door den dwasen haet die hy Anthoni droegh,
Soo veel won dat men hem zijn hooft en handt af sloegh.
| |
[pagina 51]
| |
De gramschap is den raet seer haetigh in ons leuen:
1286[regelnummer]
Sy is den quaden wensch die niet dan wraeck can gheuen:
Sy is die aenden Mensch doet vallen wt den mondt,
Dat hem sijn hert en siel doet worden onghesont.
Den thoren slacht de lamp met olij over-laden,
1290[regelnummer]
Die door den overvloedt zijn eyghen licht can schaden,
Die scherterich wtwerpt zijn vlammen als verstoort,
Soo dat den overvloedt zijn eyghen licht vermoort.
Darius was vergramt om dat die van Athenen
1294[regelnummer]
Verwonnen zijn ghewelt, die gansch verwonnen schenen;
Ghebod' daerom verstoort aen zijnen dienaer trou,
Dat hy hem dit altijdt wel doen ghedencken sou.
Den thoren doet den Mensch verwerren van ghedachten:
1298[regelnummer]
Nu beeft hy als gheraeckt, dan thoont hy dwase crachten,
Nu wort zijn stemme sacht, dan wordt zy weder hert,
Dan schijnt hy dat hy raest, of gansch beseten werdt,
Dan rimpelt hy het hooft, en wort als vier ontsteken,
1302[regelnummer]
Nu glinstert zijn ghesicht, dan schijnt hy als besweken,
Nu siet hy hier dan daer, nu bijt hy op den duym,
Nu wert hy root, dan bleeck, en seeuert quijl en schuym,
Nu gaet hy heen en weer, en treedt den hoet met voeten,
1306[regelnummer]
Den mantel smijt hy wegh, en slaet die hem ont-moeten.
Nu stampt hy met den voet, of hy ontsinnigh waer,
Hy bijt op tand' en lipp', en bootst de dansers naer.
Die hem vermaenen wilt, wilt hy door gramschap smijten,
1310[regelnummer]
En met een dul ghemoet een ijders quaedt verwijten.
Niemant vergeeft hy jet, hy buldert teghen Godt:
Den tijdt vervloeckt hy oock, en thoont hem recht als sot:
Hy treckt hem selu' het hayr en baert om wt te rucken:
1314[regelnummer]
Hy slaet als die verblint het alles slaet in stucken:
Hy slacht den grammen hondt die nijdich bijt den steen,
En acht gansch' gheenen raedt dan sijnen raedt alleen.
Herodes laet vergramt de jonghe kinders dooden:
1318[regelnummer]
Xerxes die dreyght de zee, en vreest ghelijck den blooden:
Balam slaet d'eselinn' en wenscht oock om een sweert:
Aiax vecht met de kudd' die haer met vrees' verweert.
| |
[pagina 52]
| |
Dit is de lieue Deught die thoren ons can gheuen:
1322[regelnummer]
Dit is haer seld'saem cracht, waer door zy wordt verheuen:
Dit is zy, die van Nijdt, noch afgunst, noyt is vrij,
Maer met haer knagigh quaet een ijder is na by.
Wat sonden dat daer sijn zy hebben schijn van reden,
1326[regelnummer]
Maer des' en can haer quaet met gheenen schijn becleeden:
Recht als veel beesten doen die leuen by den stanck,
Leeft zy oock als zy siet een ander droef of cranck.
Sy sacht de vliegh', die vlieght van daer het is verbonden,
1330[regelnummer]
En set haer op het seer en vuyl onreyne wonden,
Daer zy haer soo versaedt, dat niemandt haer daer van
Dan met seer groote moeyt tot rust verjaghen can.
Des' magher Nijdicheydt vlieght oock op ons ghebreken,
1334[regelnummer]
En haelt daer haeren smaeck om smadigh af te spreken:
Want al wat letsel heeft ia nauw' is onghesondt,
Daer suyght sy voetsel wt, en meerdert soo de wondt.
Sy is als Timon was den vyandt van de menschen,
1338[regelnummer]
En haet dat jemandt sou om jemandts voorspoet wenschen:
Sy is die door de Deught lijdt overgroote pijn,
Waer door zy recht bewijst van duyvels aert te sijn.
Als Bion eenen sach die nijdigh 'thooft liet hanghen,
1342[regelnummer]
En naer eens anders quaet seer haeckte met verlanghen,
Sprack hy: Die'n is voorwaer vol over-groot verdriet,
Of eenigh groot gheluck is jemandt nu gheschiet.
De Deught heeft alleen cracht den Nijdt het hooft te bieden,
1346[regelnummer]
Dat wy in't Griecksche volck bevinden te gheschieden.
Themystocles die sprack dat het een teecken was
Dat hy, (naer soo veel moeyt doorcomen op dat pas)
Noch niet en hadd' ghedaen dat weerdigh was te prijsen,
1350[regelnummer]
Door dat hy niet en sagh den Nijdt haer quaet bewijsen.
Diogenes die raedt aen een, die wordt benijdt,
Dat hy in vromicheydt voort-vaeren sou altijdt,
En trachten naer de Deught, soo sou hy hem recht wreken,
1354[regelnummer]
Want Nijdt quelt haer altijdt, in't mind'ren der ghebreken.
Den Nijdt die knaeght haer selu' recht als de worm het hout,
Of als de mot het cleedt, of roest in 'tijser cout.
| |
[pagina 53]
| |
Die eerst door-eten selu' waer van zy zijn gheboren,
1358[regelnummer]
Tot dat zy beyd' te saem onweerdigh gaen verloren.
Doen Agis wert gheseyt: in Sparta woont den haet,
Maer meest by haer die sijn in aensien, en in staet;
Sprack hy: Ach! Agis heeft met haer groot medelijden
1362[regelnummer]
Dat sy door ongheluck haer eyghen rust benijden,
Want sy tot meerder quaet van haeren dwasen druck,
Noch voeghen anders goet voorspoedelijck gheluck.
Den Nijdt draeght als de slangh 'tfenijn in 'tlijf verborghen,
1366[regelnummer]
Nochtans kan haer dit quaet noch schaden noch verworghen,
Maer als zy teelen voort dan lijden zy den noodt,
En worden van haer vrucht in't baeren selu' ghedoodt.
Want als de slanghe baert, wordt haer den buyck door-gheten:
1370[regelnummer]
En Nijdt wordt van haer vrucht van langher handt op-gheten.
Den Nijdt en lijdt gheen straf, alleen van eyghen quaet,
Maer oock van anders goet en deughdelijcke daedt.
De donckerheydt des nachts doet licht de sterren schijnen,
1374[regelnummer]
Tot dat haer Phœbus glans blijcomstich doet verdwijnen:
Den Nijdt oock van ghelijck maeckt al de Deughden licht,
Door dat haer doncker locht des Deughdens glans verlicht.
'tGoet dat de Nijdt gheschiet en can haer noyt verblijden,
1378[regelnummer]
'tEn zy sy eerstmaal siet een ander schade lijden;
Haer wenschen is altijdt; dat niemandt goet gheschiet.
Ons blijschap maeckt haer droef, ons vreught is haer verdriet:
Sy is die geeft den raet tot ongherechticheden,
1382[regelnummer]
Sy is die ons ghedacht can stieren tot boosheden,
Die haer dan in hem draeght tot eenigh man met eer,
Haet wel zijn eyghen selu', maer het ghemeyn noch meer.
Is dan den Nijdt soo quaet en goddeloos bevonden,
1386[regelnummer]
Wat let ons, dat wy niet naer laeten dese sonden;
En legghen haer by tijdt den breydel in den mondt,
Om haer belet te doen dat zy ons niet en wondt?
Lycurgus vol van tijdt ginck een-mael door de velden,
1390[regelnummer]
Daer ijder zijn ghewas ghelijck in schoouen stelden,
En sprack: Ick ben verblijdt dat all' des' schoouen staen,
Soo euen groot of sy maer eenen ginghen aen,
| |
[pagina 54]
| |
En of d'inwoonders al te saemen broeders waeren,
1394[regelnummer]
Die haer verdeylde goet nu deylen en vergaeren.
Was in een Heydensch' Mensch soo groote liefd' en Deught,
Wat schand' is't dat wy dan in afgunst hebben vreught,
Daer wy den naem alleen van Christ'nen willen draghen,
1398[regelnummer]
En laeten ons soo licht van ons ghebreken plaghen.
d'Ondanckbaerheydt heeft oock veel oorsaeck van dit quaet,
d'Ondanckbaerheydt die baert den onrust en den haet,
Al dat den Nijdt maer wenscht, wordt door dit quaet herboren,
1402[regelnummer]
De vrintschap en de trouw' gaet door dit quaedt verloren.
Een ondanckbarich hert wordt door gheen Deught ghevoedt,
Maer wordt van Nijdt, en haet, en van afgunst ghebroet.
Haer cracht wordt niet van Godt, maer van de dees' gheschapen:
1406[regelnummer]
Sy is die oorsaeck is van Martis wreede wapen:
Sy is die ontrou baert, en niet en kent de Deught:
Sy is die in't verderf van vrinden haer verheught.
Gheen quaet of 'theeft sijn straf, sy seluer straft haer wenschen,
1410[regelnummer]
Als sy 'tondanckbaer hert doet schijnen voor de menschen.
De Deught die vlieght altijdt van haer ondanckbaer hooft
Tot haer, die sy door haet van eer en naem berooft.
Den Nijdt die haer vervoert, can haer soo seer beweghen,
1414[regelnummer]
Dat sy de lieue Deught met alle quaedt gaet teghen:
Haer wesen is seer schoon dat sy van voore toont,
Maer achter siet men eerst waer dat sy mede loont.
Sy is die van 'tbeghin in alderhande lieden,
1418[regelnummer]
Haer seldsaem wreede cracht af-gunstigh laet gheschieden.
Waer is oyt een gheweest die soo wel heeft gheleeft
Die niet d'ondanckbaerheydt voor sijnen loon en heeft?
'tOndanckbaer Roomsche volck heeft ons haer naer-ghelaeten,
1422[regelnummer]
Die haeren stichter self vermoorde door het haeten.
Camillus is door haer ghecomen in den ban,
Camillus die sijn stadt verloren weder wan.
Door des' ondanckbaerheydt wort weder wil gheboren,
1426[regelnummer]
Door des' ondanckbaerheydt gaen landen oock verloren,
Door des' ondanckbaerheydt wordt alle Deught versmaet,
Door des', door des', segh ick, wordt Nijdicheydt versaedt.
| |
[pagina 55]
| |
Voorwaer die Nijdt wil sien wel af-ghebeeldt ter deghen,
1430[regelnummer]
Gaet des' ondanckbaerheydt met haer gheselschap teghen.
Men schildert meest den Nijdt met een verrompelt vel,
En knaghend' aen haer hert, maer hola! denckt eens wel,
Of sy niet als de des', schoon schijnigh is in 'twesen,
1434[regelnummer]
Met een verdoruen hert dat noyt gherust can wesen.
Hoe menigh schoon ghelaet draeght wel een Nijdich hert.
Hoe menigh schoon ghelaet doet sijnen naesten smert.
Haer namen schijnen wat oogh-schijnelijck te schillen,
1438[regelnummer]
Maer haeren wil en wensch sijn eenigh in het willen.
Den Nijdt benijdt altijdt die meerder als sy zijn,
En des' haet alle Deught met eenen schoonen schijn.
Te recht moest all' dit quaet aen Scipion verdrieten,
1442[regelnummer]
Die wou dat sijn ghebeent Linternum sou ghenieten,
Om all' d'ondanckbaerheydt dat Roomen had' betoont,
Die qualijck met haer self sijn doen wel had' beloont.
Carthago van ghelijck, moest haere straf oock draghen,
1446[regelnummer]
Naer dat zy Annibal ondanckbaer dé verjaghen.
Lycurgus naer dat hy sijn stadt Lacadaemon,
Met wetten hadd' voorsien, waer door sy naer-maels won
d'Onsteruelijcke faem, heeft sijne stadt begheuen,
1450[regelnummer]
En heeft in Candia daer naer voleyndt sijn leuen.
D'ondanckbaer snoo ghemeent heeft oyt d'oprechticheydt
Gansch haetelijck gheweest, en tot den haet verleydt.
Athenen heeft door haer oock Theseus moeten deruen,
1454[regelnummer]
En Scyros is vereert en leeft door Theseus steruen.
Athenen heeft den Heldt Themistocles verjaeght,
Magnesia den naem van sijn begravingh draeght.
Athenen con in haer Aristides niet lijden,
1458[regelnummer]
Maer Ionia vereert sijn heerlijck overlijden.
d'Ondanckbaerheydt heeft oock aen Phocion ghevrocht,
Dat hy t'Athenen is soo schandigh om-ghebrocht.
Den wijsten die oyt was in dese stadt Athenen,
1462[regelnummer]
Is oock in't Insula Calauria verdwenen,
Dat langhen tijdt daer naer hem te beroemen plach,
Dat door Damadis haer Demosthenes daer lach.
| |
[pagina 56]
| |
Is dan d'ondanckbaerheydt soo weerdigh te verachten?
1466[regelnummer]
Laet ons dan naer de Deught en naer de vrindtschap trachten:
Laet ons den ouden Mensch verworpen door het goet,
En lieuen die ons lieft, en goet doen die't ons doet:
Laet ons d'ondanckbaerheydt met danckbaerheydt ontmoeten,
1470[regelnummer]
En treden haer verderf door trouw en eer met voeten.
Dus leuend' vol ghebreck, comt ons den ouderdom,
Die all' ons cracht verswackt en maeckt ons leden crom,
Die niemandt mercken can noch niemandt can ontcomen,
1474[regelnummer]
En daer in ijder heeft te rusten voor-ghenomen.
Dit is de rechte goet' van all''tvoorleden quaet,
En bloeytijdt, waer in groeyt de vruchten van misdaet.
Dit is den rechten tijdt, die Ianum 'thooft doet draeyen
1478[regelnummer]
Wanneer het sneeut en vriest en stueren windt gaet waeyen:
Dit is den winter dagh, die kranckheydt in ons baert,
En die in ons verweckt den kinderlijcken aert:
Hy loont den overdaedt in onse jeught bedreuen,
1482[regelnummer]
Als hy de crachten rooft, en bitter pijn gaet gheuen.
Het waecken en de sorgh hy droeffelijck betaelt,
Als hy ons het ghesicht en hooren gansch onthaelt.
Al dat ghy voormaels hadt doet hy in u verdwijnen,
1486[regelnummer]
En laet u anders niet dan voelingh van de pijnen.
Menander seydt seer wel, dat leuen en ellend'
Sijn kinders t'eender dracht, van aen beghin en end',
Want haer gheboort is een, zy wassen op te saemen,
1490[regelnummer]
Sy worden t'saem ghevoet tot dat zy weer versaemen,
Gheen lidt en is aen ons, de Doodt heeft dat te pandt,
En weynich of'ten sterft in ons van langher handt.
Dan wat in ons vergaet, ons snootheydt en ghebreken
1494[regelnummer]
En steruen noyt in ons, maer doen ons swackheydt spreken,
Ia steruen niet alleen maer tot Natura spijt
Verjeughen zy van cracht als aeson in voortijd'.
Al gaet den Gierigaert weer in zijn moeder daelen,
1498[regelnummer]
Soo geeft hy noch zijn gelt om woeck'righ weer te haelen.
Den eersucht dwinght de sijn, al gaet hy naer sijn Doodt,
Te soecken pracht en eer met veel uyt-vaerden groot,
| |
[pagina 57]
| |
Als of hy naer zijn doodt wou leuend' openbaeren,
1502[regelnummer]
Sijn eerbegheerich hert ghevoedt soo langhe jaeren.
Die door zijn dertel jeught het dansen hiel voor goet,
Danst met de schouders noch als hem begheeft den voet.
Het sorgeloose kindt moet al sijn spel beclaghen,
1506[regelnummer]
Als hy daer van den loon moet in het lichaem draghen.
Den jonghman wenscht het gheen dat noch is onghewis:
Den ouden voelt het gheen dat teghenwoordich is.
Den wellust lang' vergaen, doet hem met leet versuchten,
1510[regelnummer]
En sou voor dat hy siet wel wenschen verr' te vluchten.
Gheen huys soo vol gheluck, gheen goudt, gheen goet, gheen eer,
Gheen hoogheydt van gheslacht, gheen edelheydt, noch leer
Brenght ons gherustheydt aen, 'tVernoeghen is naer bouen,
1514[regelnummer]
Die met haer heeft ons goet dat weerdigh is te louen.
Sy segh ick heeft ons rust, sy segh ick heeft ons vreught:
Met haer is van den Mensch de volheydt van de Deught.
Met haer is al ons rust, met haer is al ons wenschen:
1518[regelnummer]
Met haer is datmen noyt ghesien heeft by de menschen.
Ons voester-vrou, ons hop' (soo ons Pindarus leert,)
Is by ons voor dees' maeght tot onsen troost ghekeert.
Sy gheeft ons noch wat moet, sy gheeft ons noch wat crachten,
1522[regelnummer]
En weckt ons door haer Deught om ons van 'tquaet te wachten.
Sy laet een deughdich Mensch (soo Carneades seyt)
Recht als een wieroock vat daer 'tvier is in gheleydt,
Dat naer het is verbrant blijft riecken tot vermaecken:
1526[regelnummer]
Soo oock blijft haere cracht in alderhande saecken.
Wanneer Pythagoras ghevraeght wert van de sijn,
Wat dat ons leuen is, dat ons doet soo veel pijn,
En sprack hy niet een woort, maer ginck in seker weghen,
1530[regelnummer]
En quam strackx weer daer wt des' sijne vrinden teghen,
Recht of hy segghen wou, het leuen is alleen,
Den inganck van onrust, en wt-ganck van gheween.
Wat aengaet nu de gheen die moedich heeft ghestreden,
1534[regelnummer]
Om Wereldt, lust en vleesch met voeten te vertreden,
En hem by sijn ghemoet met kranckheydt vindt beswaert,
Die ons den vlugghen tijdt in onse leden baert,
| |
[pagina 58]
| |
Die wenscht om zijnen geest met vreughden te vermaecken,
1538[regelnummer]
In't gheen dat hem altijdt gheduerigh heeft doen waecken;
Sijn vreught is dat hy siet zijn hauen soo na by,
En dat sijn moeyt en strijdt soo haest voleyndight sy:
Sijn vreught is dat hy hem bereydt stelt, en ont-slaghen,
1542[regelnummer]
Te comen daer hy toe ghetracht heeft all' zijn daghen.
Wanneer dat Gorgias ghevoelde dat de Doodt,
Naer hondert seuen jaer hem track in haeren schoot,
Sprack hy; Ick ben bedroeft te laeten dit mijn leuen,
1546[regelnummer]
Dat hem nu eerst te recht tot wijsheydt gaet begheuen.
De Doodt was hem verdriet, de Doodt was hem een smert,
Om dat hem docht dat hy nu eerst wat wijser werdt.
In allen ouderdom moet hier den Mensch veel lijden,
1550[regelnummer]
En ijder comt sijn quaet tot sijnder tijdt bestrijden:
De Wereldt is vol moeyt, vol af-gunst, en verdriet,
En niemandt en ghevoelt eens anders quellingh niet.
De kinderlijcke jeught doet eerst-mael openbaeren,
1554[regelnummer]
De slechte sotticheydt van onse kindtsche jaeren:
Den Menschen lieuen lent gheeft hitticheydt en brandt,
De volle manheydt moeyt en quellingh in 'tverstandt,
Den traghen ouderdom het stenen en het suchten:
1558[regelnummer]
En 'tonghenoeghen is van alle des' de vruchten.
Ons vreught is ons een corts' van onsen swacken gheest,
Ons goet is ons een pijn, waer door wy sijn bevreest,
Ons hoogheydt eenen last van ijdelheydt en wenschen,
1562[regelnummer]
En over al begheert van all' des' aerdtsche menschen.
Het treden wt de Lent' tot in den Somer heet,
Van daer tot in den Herfst en stueren Winter wreet,
En is doch anders niet, dan van 'teen quaedt te treden
1566[regelnummer]
In een veel meerder quaet, om minder sijn te vreden:
Recht als d'een bracke baer veel ander voor hem drijft,
Tot dat sy voor het lest oock gansch verdwenen blijft.
Den Mensch sou wel altijdt 't toecomstigh goet begheeren,
1570[regelnummer]
En dat voorleden is berouwt hem met verveeren.
'tVoorleden acht hy cleyn dat hem wel heeft ghesmaeckt
En wenscht altijdt waer van een ander heeft ghebraeckt.
| |
[pagina 59]
| |
Sijn leuen is 'tghedacht van veel voor-leden staten,
1574[regelnummer]
Sijn wenschen, eer en staet dat hy behoort te haeten.
Wat heeft hy dan in't eynd' dat hem blijft voor-ghewis?
Niet dan seker Doodt die doch onseker is.
Wanneer Aurora rijst wt Tethys groene baeren
1578[regelnummer]
En Caeli blau ghespan blosverwich comt verclaeren,
Brenght zy den dagh met haer, die niet dan moeyt en gheeft,
En een cleyn leuen is van dat den Mensch hier leeft.
Maer als zy weder-daelt in Amphitrites stroomen,
1582[regelnummer]
Leyt zy de sorgh' met haer by Morpheus Godt der droomen,
In Lethes stillen vloedt doet zy hem baden gaen,
En gheeft Dictyna tijdt om sorgheloos te staen.
Ons leuen is den dagh, Aurora is ons leuen,
1586[regelnummer]
En haer vertreck de Doodt, die ons de rust can gheuen,
Den ouden winter cout, den auondt van den dagh,
En Nox de lieue rust die ons vernoeghen mach.
Is dan den nacht de Doodt die met sijn' doncker vlercken,
1590[regelnummer]
Des leuens dagh verwindt, soo moeten wy aen-mercken,
Of zy soo grousaem is als ijder haer vermoedt,
Dan of, haer stille rust niet nutbaer is, of goet.
Wy vreesen voor de Doodt, wy soecken haer t'ont-vlieden,
1594[regelnummer]
Wy doen, recht als wy aen de kinders sien ghescheiden,
Die voor t'mom-aenghesicht door vreese sijn vervaert,
Of als haer Hecate maer wordt veropenbaert.
Wy schricken voor de Doodt, wy achten haer te wesen
1598[regelnummer]
Seer vreeselijck en wreet, ghelijck sy langh voor desen.
Door mijn Zeuxische const gheschildert is gheweest,
En wesentlijck verthoont door cloeckheydt van den gheest.
Al is haer wesen wreedt, al thoont zy naeckte beenen,
1602[regelnummer]
Haer cracht can meerder rust als 'tleuen ons verleenen.
Is sy die 'tleuen eyndt, dat vol onweder is,
Soo is zy dan het eyndt' van all' ons droeueniss'.
Sy is voor onse reys den mondt van goeder hauen,
1606[regelnummer]
Die ons van stroom bevrijdt, en daer wy al om slauen,
Wat vreesen wy haer dan, daer zy ons wt d'ellend',
Naer Elysium voert daer all' ons droefheydt endt.
| |
[pagina 60]
| |
Het steruen is van Godt verordent alle menschen:
1610[regelnummer]
Maer wel te steruen haer, die naer de goedtheydt wenschen.
Het steruen is alleen een tijdelijcke Doodt:
Maer wel te steruen doet ons altijdt leuen groot.
De menschen sijn wel dwaes die niet de Doodt en prijsen,
1614[regelnummer]
Als 'tbeste dat Natuer can vinden of bewijsen:
Sy is die is omringht met wenschelijck gheluck,
En eyndight in den Mensch den tijdelijcken druck:
Sy is der crancken troost, de rust van d'oude daghen:
1618[regelnummer]
Sy vult van onse jeught de jaeren vol behaeghen:
Sy is die ons belooft een beter leuen goet:
Sy is die ons ghebreck vervult met over-vloedt.
Sy is die oock bevrijt die voortijdts slauen waeren:
1622[regelnummer]
Sy maeckt de ketens los die siel en lijf beswaeren.
Aen die ghebannen sijn doet sy ghevoelen mé,
Dat over is al is rust, waer datmen rust in vré:
Sy is die stelt ghelijck dat in ons was verscheyden,
1626[regelnummer]
'tVernoeghen is by haer, sy can ons tot haer leyden.
Niemant beclaeght in haer dat hy is leegh van staet,
Sy is waer door men rust, en tot het leuen gaet.
Als Plato wert gheseyt dat twee sijn beste vrinden
1630[regelnummer]
Door des' ghewisse Doodt haer ruste ginghen vinden,
Heeft hy in sijne schol' tot Phaedrum wel gheleert,
Dat daer twee dooden sijn den Mensch verordeneert;
Waer van men d'een als goet met wenschen moet begheeren,
1634[regelnummer]
En 'tander als een quaet ont-vlieden met verveeren.
De Doodt die 'tminste schaedt, lichaemelijck gheschiet:
Maer die de siele lett' is noodigh dat-men vliedt.
Een ijder vreest de pijn die toe-comt in het steruen,
1638[regelnummer]
En als-men is ghequetst, can niemandt pijne deruen.
De saecken vanden Mensch staen in alsulcken staet,
Dat haer 'teen quaet gheneest door een veel meerder quaedt.
Dan jemandt sal mischien hier weder segghen teghen,
1642[regelnummer]
Dat in den door-ganck is veel swaericheydt gheleghen.
Wat haeuen is daer doch, daer sonder moeyt een vloot
In-comen can, 'ten sy door stierman oft pyloot?
| |
[pagina 61]
| |
Al dat-men hier vercrijght wordt met veel moeyt ghewonnen,
1646[regelnummer]
En 'tschijnt dat in de Doodt 'tverdriet eerst wordt beghonnen.
Te meer als jemandt haer als zijnen vyandt vreest,
Dat hem 'tghemoet ont-rust met quellingh vanden geest,
Maer als-men haer ont-moet standt-vastigh van ghedachten,
1650[regelnummer]
Soo is haer vrees' ons rust, ons wenschen haere crachten.
Wy gheuen aen de Doodt de schult van onse pijn,
En niet de smert, waer in wy sonder steruen sijn.
Wy gheuen haer 'tverwijt van droefheydt en ellenden,
1654[regelnummer]
En niet den ouderdom, die haer ons toe can senden.
Een ijder hem beclaeght dat hem de Doodt ghenaeckt,
En niemandt vreest de moeyt dat hem het leuen maeckt.
De Doodt is Atropos die ons af-scheert het leuen:
1658[regelnummer]
En 'tleuen is alleen dat pijn can voetsel gheuen.
Wie heeft oyt pijn ghevoelt noch weedom; pijn noch smert.
Het niet te sijn of Doodt, is suster van het slapen,
1662[regelnummer]
En 'twesen is de waeck tot dat wy weer ont-slapen.
Een vraeghde Gorgiam, Maer seght ons wat ghy maeckt,
Dat ghy daer in den droom soo veel van 'tslapen spraeckt?
Hy seyde: Siet ick gaen mijn leste roll' vol-spelen,
1666[regelnummer]
Want my den slaep beghint haer suster te beuelen.
De Doodt en heeft gheen pijn en nochtans al de schult,
Om dat men haer door vrees' verwacht met onverdult.
d'Ellende van den Mensch wordt met den Mensch gheboren,
1670[regelnummer]
En all' ons nieticheydt wordt door de moeyt verloren.
Den inganck van ons jeught met, veel gheween gheschiet,
Wat wonder is het dan dat 'teynd' is met verdriet?
Is ons beghinsel pijn waer door wy crijghen 'twesen,
1674[regelnummer]
Wat wonder is het dan dat 'teyndt oock soo sou wesen?
Doen Cyrus sagh dat hy sou' daelen in het graf,
Sprack hy sijn vrinden aen die hy des' troostingh gaf;
Denckt niet als my de Doodt heeft in haer rust-baer hauen,
1678[regelnummer]
Dat ick dan ben vergaen en gansch tot niet begrauen.
Epaminondas oock doen hy lach in zijn endt,
Vertrooste self de gheen die weenden by sijn tent,
| |
[pagina 62]
| |
En sprack; Zijt toch verblijdt, want uwen vrindt gaet winnen,
1682[regelnummer]
Een leuen door de Doodt, en 'tleuen eerst beghinnen.
Als jemandt van hier scheydt, en adem hem begheeft,
Dunckt ons dat hem de Doodt in haeren boesem heeft.
En mercken niet dat wy van langher handt bederuen,
1686[regelnummer]
En elcken dagh en vur' en ooghenblicken steruen.
De Doodt aen-veerden wy als eenen vremden gast,
Maer sy is ons ghewis, en wy aen haer belast.
En't leuen steruen wy, wy slenssen in het wassen,
1690[regelnummer]
En niemandt dan de Doodt en can ons meer verrassen.
Gaen wy met eenen voet het weeldigh leuen naer,
Den and'ren treckt de Doodt door haere cracht naer haer.
Al dat voorleden is, is Doodt, en gansch verdwenen,
1694[regelnummer]
En desen leeft en sterft te saemen oock daer henen.
Die comt sal als de des' al steruende vergaen,
En niet en can in hem noch blijuen noch bestaen.
Die was en is niet meer, die is moet dat oock laeten,
1698[regelnummer]
En die toe-comend' is moet zijnen niet verlaeten.
Ons leuen is dan niet als een'ghewisse Doodt,
En zy de rechte rust van veel gheleden noodt:
Sy is den trouwen gast van d'arme droeue menschen,
1702[regelnummer]
En vyandt van de gheen die rijck sijn naer haer wenschen,
De keers' wordt door den windt verscheydenlijck gheschent,
d'Een blaest zy haestigh wt, en d'ander aen het endt.
Veel ander loopen af en blussen haer soo seluen,
1706[regelnummer]
Recht of zy selu' haer licht in 'tleuen ginghen deluen.
Haer licht baert haere Doodt, haer leuen haeren brandt,
Haer schijnsel haer verteert, haer claerheydt haer verbrandt:
Het leuen van den Mensch doet zy in haer wel blijcken,
1710[regelnummer]
Die leuendigh en Doodt in alles haer ghelijcken.
Is dan den lesten gheest die van ons lichaem scheydt,
Den adem die in ons al ons verroeringh' leydt,
Dat osn de Doodt aendoet, soo steruen wy veel dooden,
1714[regelnummer]
Ia 'tschijnt dat wy ons selu' altijdt tot steruen nooden.
Den adem die de locht tot leuen in ons treckt,
En die de-oude Doodt al vliedende verweckt,
| |
[pagina 63]
| |
Die comen wt een plaets, maer doen verscheyden crachten,
1718[regelnummer]
Want dat door d'eene wast, doet d'ander weer versmachten.
Door 'tleuen steruen wy, en als wy sijn vergaen,
En can ons dese Doodt gheen leuen brenghen aen.
Die voor het steruen vreest, die vreest, te sijn benomen
1722[regelnummer]
Den middel, waer door hy tot 'tsteruen soude comen.
Musontus die seydt, dat noodich men verderft,
En niet dat men te laet, maer dat men eerlijck sterft.
aeschinus gheeft de Doodt den tijtel van vermoghen,
1726[regelnummer]
Maer seydt dat sy door 'tend' een ijder heeft bedroghen.
Hy schrijft haer toe de vrees', de nieticheydt en smaet,
En oorsaeck dat het AL tot sijnen niet vergaet.
Simonides die wilt dat sy alleen sou wesen,
1730[regelnummer]
Meesterse, die het quaedt in ons maer can ghenesen.
Hy oock, die de Natuer als eenen tweeden EL,
Ons heeft veropenbaert, verstaet dit oock seer wel,
Dat goet is dat den Mensch in't leuen wordt gheboren,
1734[regelnummer]
Maer beter dat hem haest het leuen wordt verloren.
Veel roepen wel de Doodt, maer als zy by haer sijn,
Dan vreesen zy haer cracht en soecken medecijn,
De hulp is dan haer hop', haer wenschen is het leuen,
1738[regelnummer]
En vlieden van het ghen' dat haer de hulp can gheuen.
Maer wy die niet als zy, maer beter sijn gheleert,
En hoeuen gheenen troost dat ons de vrees' vermeert:
De Doodt is onsen troost, zy alleen is het wenschen,
1742[regelnummer]
Dat eynden can het quaet der steruelijcke menschen:
Door haer ont-gaen wy 'tquaedt dat in ons schade doet,
En gaen door haer tot rust en 'tlangh-ghewenste goet:
Sy'n is het eynde niet van 'tleuen dat can schaden,
1746[regelnummer]
Maer 'teynde van de Doodt en toe-ganck der ghenaden.
Veel beter is den dagh die ons aen-brenght de Doodt,
Dan de gheborten dagh den brengher van den noodt:
Om dat hy niet en is die 'tleuen ons doet enden,
1750[regelnummer]
Maer wel die tot den dagh van eewicheydt can senden.
Den dagh die eewich duert, sal door sijn claerheydt groot,
Vergheten doen het leet en veel gheleden noot:
| |
[pagina 64]
| |
Hy sal door zijne vreught 'tverlanghen van ons weeren,
1754[regelnummer]
Om dat te comen is te wenschen noch begheeren.
'tSal alles voor ons sijn oft teghenwoordich waer,
En al dat daer dan is, blijft eewich dan by haer.
Ons loopen is dan wt, naer ijdelheydt en lusten,
1758[regelnummer]
Want wy volcomentlijck in onsen wensch dan rusten.
Den aerdtschen roock en damp vergaert men dan niet meer:
Den Hemel is dan ons, waer in dat rust den Heer.
Den Isralitschen Vorst singht ons, dat wy versaden,
1762[regelnummer]
Als wy gaen door de Doodt in 'trijcke der ghenaden.
Waer in de sijn heerlijckheydt verschijnen sal soo schoon,
Dat ijder wenschen sal te dienen sijnen throon:
In hem is alle dinck, hy is het Al in allen,
1766[regelnummer]
En niet van dat hy heeft, en can tot niet vervallen.
Ons hop' is dan voldaen, ons wenschen oock vervult:
Ons bidden is dan wt; Vergeeft ons onse schult.
Ons wenschen naer veel goet, is dan in wensch volcomen,
1770[regelnummer]
Want wy dan hebben 'tgoet daer 'talles moet van comen.
Wilt jemandt wetenschap, wy hebben hem die't is:
Wilt jemandt macht, hy is almachtich en ghewis.
Godt is, die door sijn macht eerbiedich hem doet dienen,
1774[regelnummer]
Van hemel, zee, en aerd', en van de Seraphinen,
Hy is den Vorst des pays, den Princ' Emanuel,
Den Arent die door 'tgraf door-vlogh' de doncker hel,
Den rechten Pelicaen die met zijn open wonden,
1778[regelnummer]
Onschuldigh heeft voldaen de schult van onse sonden:
Hy is die voor den tijdt was eewigh eewigh Godt,
Saday, Eloim, Ramathel, Sabaoth,
Hy is Adonai, den Heere der Heyrschaeren,
1782[regelnummer]
En Eloé die ons voor vreese can bewaeren:
Hy is ons sekerheydt, ons leuen, vré, en vreught,
Verwinningh', eer, en rust en aldergrootste Deught.
Hy is het aenschijn claer, 'tvernoeghen alder menschen,
1786[regelnummer]
Dat eewich salich maeckt, naer alder sielen wenschen.
Hy is waer in verblijdt des Enghels groote schaer:
Hy is die Thabor heeft doen schijnen licht en claer.
| |
[pagina 65]
| |
Hy is die Simeon ghewenscht heeft om t'aenschouwen,
1790[regelnummer]
De vrucht van ons gheloof, en 'teynde van 'tvertrouwen.
Hy is den waeren troost, die Adam over-bleef,
Hy is, waer van dat noyt Propheet ghenoech en schreef:
Hy is het; eynd' en rust van all' ons woeligh slauen,
1794[regelnummer]
'tBesluyt van onse reys en nut-baer lieue hauen.
Hy is dat sijnen soon voor ons verworuen heeft,
Hy is de waere croon die hy sijn dienaers geeft.
Hy is 'tvolcomen goet van alle goedicheden,
1798[regelnummer]
Het Salich-rijck banquet vol over-vloedicheden.
Hy is den waterstroom tot onser sielen nut,
En d'aeder waerwt ons het leuen wordt gheput.
Den rechten Abrams schoot om rusten met behaghen,
1802[regelnummer]
Waer in de schoone siel Lazari werdt ghedraghen:
Hy is die Stephanus in heerlijckheydt aensach,
En dat noyt oor' en hoord' of oogh aenschouwen mach:
Hy is den stercken EL Almachtich hoogh verheuen,
1806[regelnummer]
Een ruyme zee des vredts,en rechten boom des leuen.
Hy is die Cherubins voor sijne dienaers houdt,
En die sijn tempels schoon in onse sielen bouwt:
Hy is den donder Godt, en die de Sonn' can stillen,
1810[regelnummer]
Drijvuldigh is zijn cracht, eensinnich is zijn willen.
Hy is het Al in Al, waer in de Deught verblijdt,
En die door zijnen schilt gheeft winningh in den strijdt.
All' Pythons wreede cracht en can ons niet vervaeren,
1814[regelnummer]
Soo hy ons door sijne Deught als vader wilt bewaeren.
Gheen cracht die wellust baert of all' de sonden t'saem,
En let ons siele niet, sijn wy hem aen-ghenaem.
Hy wilt dat wy in hem van willen sijn ghelaten,
1818[regelnummer]
Et dat wy willeloos ons eyghen menscheydt haeten.
Hy wilt ons helper sijn, en helpen wt den noodt,
Soo wy hem maer ghetrou naer-volghen tot der Doodt.
Hier hebben wy ghesien wat Godt is met sijn crachten,
1822[regelnummer]
Nu moeten wy oock sien wat wy van hem verwachten.
d'Oneyndelijcke vreught van sijn volcomen goet,
Sal wecken ons ghedacht, en dwinghen ons ghemoet:
| |
[pagina 66]
| |
Ons sinnen sal hy gansch herscheppen en vermaecken,
1826[regelnummer]
Als hy haer laeten sal zijn groote goetheydt smaecken:
Ons ooghen sal hy doen met groodt verwond'ren sien,
Sijn groote Majesteyt, en die hem eere bien.
All' zijn volmaecktheydt schoon sal hy ons doen aenschouwen,
1830[regelnummer]
Ia meer dan wy van hem verwachten of vertrouwen.
Heeft een ghesicht alleen, dat Thabor heeft verclaert,
In Petri swacke siel soo groote cracht ghebaert,
Dat hy het al vergaet, en liet sijn schipken drijuen,
1834[regelnummer]
En wenschte dat hy daer mocht eewelijcken blijen:
Wat sal ons dan gheschien, als wy sijn aenschijn schoon,
Soo heerlijck sullen sien op zijnen claeren throon?
Niet min en sullen oock verwond'ren all' ons' ooren,
1838[regelnummer]
Als wy de wijsheydt Godts en reden sullen hooren,
Met all' het soet gheluydt van 'shemels choor ghesanck,
Dat in des herders oor' met groot verwond'ren clanck.
Plato die danckten Godt voor drij vescheyden dinghen;
1842[regelnummer]
Voor dat hy was een Mensch, een Grieck', maer sonderlinghen,
Dat hy Socratem had in zijnen tijdt ghehoort,
Die naermaels met vergift tyrannich werdt vermoort:
Wat sullen wy dan doen die Christ'nen sijn gheboren,
1846[regelnummer]
En tot het borgherschap des hemels sijn vercoren?
En sullen wy hem niet, die schepper is van al,
Oock dancken dat hy hem, ons laeten hooren sal?
Wat dat den smaeck belanght, wy sullen met hem smaecken,
1850[regelnummer]
Den Nectar die ons siel onsteruelijck can maecken.
Wy sullen eten daer der Eng'len salich broodt,
En drincken wt de beeck van zijn ghenade groot.
All' d'aerdtsche lief'lijckheydt die sullen wy vergheten,
1854[regelnummer]
Recht als Vly(is volck die Lotus hadden gheten.
Het Manna dat daer is, en stinckt daer nimmermeer,
En niemant wordt het moe, maer wenschen dat veel eer.
Den reuck die daer sal sijn, sal ons soo gansch veruullen,
1858[regelnummer]
Dat wy den aerdtschen reuck niet meer ghedencken sullen.
Den schoonen Meyschen-tijdt sal ons daer open gaen,
Waer in dat alle cruydt in sijnen reuck sal staen.
| |
[pagina 67]
| |
Niet dat verrot of stinckt en can daer in ghecomen,
1862[regelnummer]
Maer al wat hemels is, heeft hem gansch inghenomen.
Wy sullen riecken daer den reuck van d'offerhand',
Die Christus heeft voldaen voor onse sond' en schand'.
Die soo vol soetheydt was en lief'lijck om te draghen,
1866[regelnummer]
Dat Godt den Vader selu' daer in had wel behaghen.
Wat lieffelijcken reuck sal gheuen het ghesanck,
Waer in het salich heyr Godt gheuen sal den danck!
Wat reuck sal ons daer oock de blom van Ie(e gheuen,
1870[regelnummer]
Nu sy soo versch en schoon en jeuchdich staet in 'tleuen?
De cleed'ren van de Bruydt en van den Bruydegom,
Die riecken oock al-daer den hemel om end'om.
Den wijngaert sal aldaer in eewicheydt schoon boeyen,
1874[regelnummer]
Den Meert is daer voor-by waer naer het al gaet groeyen:
En om dat al den lust volcomen goet sou sijn,
En roeren wy dan niet dat ons can gheuen pijn.
Al dat vergancklijck is en can ons dan niet raecken,
1878[regelnummer]
Maer wel dat ons van nieuws onsteruelijck can maecken,
Is dan ons meeste goet in des' ons salicheydt,
En d'aertsche Doodt die ons tot dit vernoeghen leydt.
Wat let ons dat wy haer dan niet met groot verlanghen,
1882[regelnummer]
Als onsen wil, en wensch en rechten vrindt ontfanghen?
Wy steruen in het vleesch, maer leuen in den gheest,
En al wat dat men wenscht daer is men voor bevreest,
Ons lijden blijft in d'aerd' wanneer wy van hier scheyden,
1880[regelnummer]
En geeft de reden plaets om haer wijt wt te breyden.
Als ons' siel is verlost van des' ghevangheniss',
Soo keert zy naer haer rijck van waer sy comen is.
Dit vleesch dat ghy ghevoelt en soo geeft all' sijn wenschen,
1896[regelnummer]
En is niet soo ghy meynt dat alleen maeckt de menschen:
De mensch heeft sijn ghebort' in Iouis hooghen throon,
En dat is weer sijn rust, sijn vader-landt, sijn croon.
Als hy in 'tlichaem is, dan is hy als ghevanghen,
1894[regelnummer]
Want 'tlichaem is de schors', die sijn siel heeft ontfanghen.
Noodt-wendich moet des' schors' dan breken, sou de siel
Weer-keeren tot de plaet daer zy haer oyt onthiel.
| |
[pagina 68]
| |
Het vleesch en can hem self niet tot den Hemel keeren,
1898[regelnummer]
'tEn sy dat hem de siel des' hooghe vlught doet leeren.
Den aerdtschen wil en wensch is vol bedriegherij,
En niemandt dan de Doodt en maeckt ons hier af vrij.
In't alghemeyn gheloof gheloouen wy te wesen,
1902[regelnummer]
Een leuen naer den tijdt dat eewigh wordt ghepresen,
En dat de Doodt ons siel van dit ons lichaem scheydt,
Om weer van hier te gaen in haer ont-sterff'lijckheydt.
Dit leeren wy seer wel, maer als sy rooft het leuen,
1906[regelnummer]
Dan schudden wy van vrees', recht als de bladers beuen.
Veel segghen; 'Tis ghewis, dat als ick van hier gaen,
Dan gaen ick in de vreught die niet en sal vergaen:
Maer wat, ick vrees' alleen de bitter not' te craecken,
1910[regelnummer]
Waer door ick tot mijn rust en rechte vreught can raecken.
O armen dwaesen Mensch! ghy vreest des' cleyne pijn,
En niet waer dat ghy voor bevreest behoort te sijn!
De Doodt heeft maer de vrees' die haer doet pijne lijden,
1914[regelnummer]
Sy is die van ons jaeght het wenschen van verblijden:
Sy is die ons wel leert te leuen met verdriet,
Dan om te steruen wel, en leert sy niemandt niet.
Den Mensch die stelt hem selu' in overgroot vervaeren,
1918[regelnummer]
Als hy in't oorlogh gaet om schatten te vergaeren.
Den buyt die hem verleydt jaeght hem daer hy verderft,
En drijft hem in den storm daer hy ontijdigh sterft.
Maer wy die sonder vrees' den Hemel connen winnen,
1922[regelnummer]
Die vreesen eer dat wy het strijden gaen beghinnen.
'tSchijnt dat het leuen heeft vermanghelt met de Doodt,
'tMom-aenghesicht om ons te brenghen inden noodt.
Het leuen heeft het schoon, waer door het can verleyden,
1926[regelnummer]
En 'tander 'tleelijck heeft en is de schoonst van beyden.
Licht elck 'tmom-aenschicht op, soo siet ghy haer bedroch,
En vindt die leelijck schijnt de lieffelijckste noch.
Wegh dan ghy ijdel vrees' die sinnen can beroouen,
1930[regelnummer]
Dat wy door haer veel goet betrouwen en gheloouen.
Apollo werdt eertijdts van Pindaro ghevraeght,
Wat hem het nutste docht, en Godt oock meest behaeght?
| |
[pagina 69]
| |
Antwoorde cort maer goet, soo hy dé menich-weruen,
1934[regelnummer]
En seyde dat het was het nutbaer rustigh steruen.
Men seydt dat Cleobis en Biton storuen t'saem,
En dat was all' haer goet dat haer was aenghenaem.
Waer wt dat claerlijck blijckt dat zy is die doet leuen,
1938[regelnummer]
Om dat zy werdt van Godt tot eenen loon ghegheuen.
Is dan des' aerdtsche Doodt een onghewilligh endt,
En nochtans soo de gheen die ons tot ruste sendt,
Laet ons den onwil dan in Godes wil verlaeten,
1942[regelnummer]
En ons door sijne cracht ghewilligh trecken laeten:
Laet ons ghewilligh gaen naer d'eyndingh van de pijn,
En hopen sonder vrees' om in ons rust te sijn.
Door 'thopen moeten wy dit leuen gansch verachten,
1946[regelnummer]
Om een veel beter vreught en leuen te verwachten.
Ons vrees' moet sijn in hem die alle vrees' verdrijft,
En hopen in het gheen dat eewelijcken blijft.
Die dit seer wel verstaet en can de Doodt niet vlieden,
1950[regelnummer]
Want hy weet dat daer door sijn ruste sal gheschieden.
De pijn die in haer is, sal sijn vermenght met soet,
Het lijden sal met hop' vermenghelt sijn seer goet.
Den prickel van de Doodt sal in haer sijn verstoruen,
1954[regelnummer]
En hy sal door de vrees' niet worden meer verdoruen.
Iaeght jemandt hem door haet als ballinck wt het landt,
Hy weet een beter plaets en eewich vader-landt.
Al dat den Oceaen can vatten met sijn armen,
1958[regelnummer]
En can hem niet als dit bevrijden noch beschermen,
Neemt jemandt hem ghevaen, waer is ghevangheniss'
Soo pijnelijck soo wreet als dit sijn lichaem is?
Soeckt jemandt sijne Doodt om hem van hier te jaeghen,
1962[regelnummer]
Dat is dat hy begheert en willigh wilt verdraghen.
Vier, hongher, sieckt', en sweerdt, den cort of langhen tijdt,
Is hem al euen eens, want hy is 'tvreesen quijt:
Sijn saecken zijn bereydt, hy weet dat hy sal comen,
1966[regelnummer]
Door dit daer hy altijdt sal leuen sonder schromen.
Men dreyght hem met de Doodt en dat is sijnen lust,
Sijn steruen is sijn hop' en aenghenaeme rust:
| |
[pagina 70]
| |
Het dreyghen des Tyrans acht hy voor sijn gheschencken,
1970[regelnummer]
En vreest niet dat hem vier of sweerden connen crencken.
Hy weet in sijn ghemoet, dat 'tdreyghen van de Doodt,
Den wegh van 'tleuen is, die brenght wt allen noodt.
Ten eynde, die Godt vreest en vreest hier niet te steruen,
1974[regelnummer]
Om voor een eewich rijck des' aerdtsche moeyt te deruen.
Ons ghelucksaelicheydt is 'teynd' van alle moeyt,
Veel willen dat sy ons maer door Fortuyn en groeyt,
Veel ander door de Deught en ons gheluckigh leuen,
1978[regelnummer]
Maer Godt is 't die alleen dit hooghste goet can gheuen.
Der sielen salicheydt is werckingh van de Deught,
Die ons comt door 'tverstandt waer door den gheest verheught,
De Deught die baert alleen ons hooghste goet en wenschen,
1982[regelnummer]
En Godt is't die herbaert de sielen van de menschen.
Het alder-hooghste goet (seydt Plato) is als wy
De Goden sijn ghelijck die van de Doodt sijn vrij:
Recht of hy segghen wou, dat als wy sijn ghestoruen,
1986[regelnummer]
En connen wy door haer niet worden meer verdoruen.
De Griecken noemen haer Thanatos, dat bediedt,
Daer bouen gaen tot Godt daer onse rust gheschiedt.
Is sy dan soo ghemeyn en door natuer gheschapen,
1990[regelnummer]
Wat vreesen wy haer dan meer dan wy doen het slapen?
Den winter, vorst en sneeuw of all' de winden stuer,
Verwond'ren ons gansch niet, door dat het is natuer:
Waerom verwond'ren wy die kennen haere crachten,
1994[regelnummer]
Als wy sien haer ghewelt verschijnen in ghedachten?
Anaxagoras sey' (doen hy wist van de Doodt,
Van sijnen lieuen soon',) Hy is wt alle noodt:
Ick wist dat hy de Doodt niet sou ont-comen connen,
1998[regelnummer]
Om dat hy noyt en was onsteruelijck ghewonnen.
Iemandt mocht segghen dan, is 'tsteruen onse rust,
Wat leuen wy dan hier in desen dwaesen lust?
Laet ons haer teghen-gaen, en onsen tijdt vercorten,
2002[regelnummer]
En met een dwaes ghemoet ons eyghen bloedt gaen storten.
Neen, neen des' moorderij waer teghen Godts ghebodt,
Die niet en wilt dat wy verlaeten dit ons rot,
| |
[pagina 71]
| |
Voor dat het hem belieft ons selu' daer wt te leyden,
2006[regelnummer]
Als hy wilt dat wy oock vrij-willigh daer wt-scheyden.
Het dooden van het vleesch, waer door men daer wt jaeght,
De Wereldt vol bedroch, die ons inwendich plaeght,
Staet ons met reden toe: Maer 'tleuen wt te drijuen,
2010[regelnummer]
En staet ons gansch niet toe, dan wel daer in te blijuen.
Wy leuen niet ons selu', maer leuen die het gheeft,
En houden dat in pacht van hem die eewigh leeft.
Hy wilt dat wy daer door hem altijdt souden dienen,
2014[regelnummer]
Om zijnen hooghen loon vol vreughden te verdienen.
Hy is die't al toe-comt wat dat den Mensch besit,
En als het hem belieft neemt hy ons wt'tghelit;
Maer hy die dat ghebruyckt en mach dat niet verlaeten,
2018[regelnummer]
Als hy dat moede wordt of wel sou willen haeten.
Soo jemandt jeughdigh sterft, eer hy becomringh lijdt,
Die mach met reden groot wel vreughdigh sijn verblijdt:
Recht als den schipper is die haest comt in sijn haeuen,
2022[regelnummer]
Door eenen goeden windt, daer ander seer om slauen.
Sterft jemandt wel bejaert, dat hy Godt oock bedanckt,
Dat hy soo is ontgaen sijn pijnelijcke cranckt.
Pooght daerom seluer niet u schip selu' windt te gheuen,
2026[regelnummer]
Maer wacht den goeden windt die brenghen can in't leuen.
Godt roept den eenen vroegh, den and'ren roept hy laet,
d'Een oeffenthy in 'tsweet, en d'ander gheeft hy staet,
Nochtans brenght hy haer al in haere rust te woonen,
2030[regelnummer]
Daer hy haer met der tijdt naer wercken sal beloonen.
Die 'twercken dan verlaet eer hy gheroepen werdt,
Verliest des arbeyts loon dat hem aendé de smert:
Die by hem soeckt te sijn eer hv dat heeft bescheyden,
2034[regelnummer]
Verliest al sijne moeyt en crijght dan gheen van beyden.
Laet ons, ons seluen dan ghelaeten willeloos,
En laeten onsen wil in zijnen wil altoos,
Hy sal voorseker ons soo't ons maer can verlusten,
2038[regelnummer]
In 'tmidden van ons moeyt en arbeydt wel doen rusten.
Laet ons den ouden Mensch verlaeten, die verleydt,
Soo leuen wy met Goht, tot in der eeuwicheydt.
Anagramma Dient vwen Al. |
|