Oprecht onderwijs van de letter-konst

Verklaringe van diversche soo Latijnsche als Francoyse Woorden en Tarmen, die de Practesijns dagelijcks gebruycken.

ABalieneren, vervreemden.

Abbrevieren, verkorten.

Aboleren, te niete doen.

Abortif, een dracht die doot ter werelt komt.

Absenteren, verborgen houden.

Absolveren, ontslaen, voleynden.

Absoluyt, ontslaen, voleynt.

Abuseren, misbruycken.

Abuys, misbruyck.

Acceptilatie, een maniere van verbintenisse.

Accepteren, tot sijnen voordeele aenveerden.

Accessoir, een sake die uyt een ander spruytet.

Acces, toe-gangh.

Accesseurs, geleerde mannen die de vonnisse van den ongeleerden Rechter ramen.

Accommoderen, profijtelijck of behulpigh wesen.

Accommodatie, behulpsaemheyt.

Accorderen, vereenigen, overkomen.

Accordatie, overkominge.

Accuseren, beschuldigen, aentygen.

Acte, eenigh gedaen werck, vonnisse.

Actie, 't recht 't welck men ergens toe heeft.

Accumuleren, by een vergaderen.

Accumulatie, vergaderinge.

Adheriteren, goeden erven.

Adjoncten, by gevoeghde personen.

[p. 26]

Adjudiceren, toewijsen, aenwijsen.

Adjudicatie, toewijsinge, aenwijsinge.

Administreren, bedienen, doen.

Admitteren, toelaten.

Adopteren, yemanden voor sijn eigen Kint aennemen.

Advanceren, voorderen.

Advers, tegen pertye.

Adverteren, waerschouwen.

Advertissement, waerschouwinge.

Advoceren, toe roepen, yemants woort te doen.

Advocaet, voorpraken.

Advoyeren, vestigen, van weerden houden.

Advis, beradinge, goet duncken.

Affirmeren, sekeren, toe seggen.

Ageren, oeffenen, in rechte handelen.

Aggreeren, behagen, te dancken hebben.

Aggregatie, behaginge, aengenaemheyt.

Allegeron, verlichten, ontlasten, voorts brengen, oft in rechten by brengen.

Allerkeren, kijven, bedingen.

Alterkatie, kijvinge, bedinginge.

Alieneren, vervreemden.

Amphidologie, eenige doncker reden, oft twijfelachtigen zin.

Ampleren, vermeeren.

Ample, wijt breet.

Annex, by gevoeght.

Antecesseur, voorganger, voorsaet.

Animeren, moet geven.

Anticiperen, te voren komen, verrassen.

Apparentie, beginsel.

Apoleren provoceren, wederroepen, hernemen, wedersoecken.

Appensement, dagh van berade.

Appliceren, ten propooste brengen om de saken te verklaren.

Appointeren, overkomen.

Appointement, overkominge, uytinge.

[p. 27]

Apprehenderen, vasthouden, vangen, aentasten.

Approberen, van weerden houden, apt nut, bequaem.

Arbiters, segs-lieden, fijn-mannen.

Arbitrale uytspreke, het goet duncken van de fijn-mannen of segs-lieden.

Arrable, buyten propooste, niet dienende.

Arres, willekom-gelt, Godts-pinninck.

Arrementen, 't fondaement daer 't proces op begost is.

Arrest, 't vonnis by den oversten Rechter gewesen, daer af men niet en mach appelleren.

Arresteren, vast houden, in bedwanck houden.

Articuleren, yet seggen na de rechte gelegenheyt van der saken, of van lidt tot lidt.

Assigneren, bewijsen.

Assignatie, bewijsinge.

Assice, dingh-dagen, sit-dagen.

Astringeren, bedwingen.

Assumeren, toe nemen by nemen.

Atroce, wreedelijcken, swaerlijcken.

Attediose, verdrietelijcken.

Attentaet, nieuwe feyten, geduerende d'appellatie inne gebracht.

Attesteren, tuygen, toonen.

Atribueren, toe schicken, toe geven.

Auctentiseren, vermeerderen, krachtigh maken.

Auctentijc, machtigh.

Aucteur, vermeeerderen, makere

Auctoriseren, machtigh maken.

Auctoriteyt, machtigheyt.

Auditie, toehooringe.

Auditeur, toehoorde.

B.

Bailliu, Vooght, of Regeerder van heerlijcke goeden.

Baptiseren, naem geven doopen.

Baroen, genoot, Baenre-Heere.

Beneficie, weldaet, voordeel.

[p. 28]

Bigame, die twee Huys-vrouwen gehadt heeft, oft een Weduwe getrout heeft.

Blasphemeren, lasteren, schande naer spreken.

Brevet, een rolleken of briefken.

Breviteyt, kortheyt.

Bulle, eenen brief.

C.

Calumnieren, valscheyt bedrijven, of naer seggen.

Capiteux, bedriegelijcken, begrijpelijcken.

Cassubject, materie daer questie om is.

Casseren, te niete doen.

Caveren, wachten, verhoeden.

Cavillieren, schimpen en spotten.

Cavillatie, spot.

Canseren, veroorsaken.

Cautie, borgh-tocht.

Cautionatis, die borge blijft.

Cederen, sijn recht eenen anderen over geven.

Cessie, overgevinge van goeden.

Cedulle, hant-geschrift, huer-cedulle.

Certificeren, verklaren voor de waerheyt.

Civile sake, daer lijf noch bloedt aen en hanght.

Civile Rechteren, wereltlijcke Rechteren.

Circumstantie, gelegentheyt van der sake.

Citeren, dagen, in Rechte betrecken.

Clandistine, heymelijcken.

Clausule, eenigh begrijp van materie.

Codicil, uytersten wille sonder ervinge of ontervinge.

Cognitie, kennisse, oordeelinge.

Collaterael, die van de zijden bestaet.

Collationeren, tegen het principalen ofte tegen een ander vergelijcken.

Collecteren, by een vergaderen.

Collusie, heymelijck verstant, bedrogh.

Commineren, dreygen.

[p. 29]

Commiteren, yemant te wercke stellen, oock misdoen sondigen.

Committemus, brieven van bevele.

Commotie, op loop onder de Gemeynte.

Communiceren, mede deelen, t'samen spreken of ramen.

Compareren, verschijnen, hem vertoonen.

Comparuit, als yemandt eenen anderen te Rechte betreckt, ende de selve niet en compareert, dan verkrijcht de gedaeghde oorlof van den Hove, en condemnatie van de kosten by hem gedaen, te laste van den aenlegger.

Compellieren, dwingen.

Conpenseren, vergelden, d'een schult, schade, vonisse oft kosten tegen d'anderen vergelijcken of setten.

Competeren, aengaen, toe behooren.

Competenten Rechter, behoorlijcken Rechter.

Complicien, mede plegers.

Comprehenderen, begrijpen, vatten.

Composeren, metter minnen over komen.

Compromitteren, hem gedragen tot het seggen van fijn-mannen.

Compulsorien, bedwangh brieven.

Concederen, verleenen, gunnen, geven, toe laten.

Concarneren, aengaen, aensien.

Concinneren, tieren, oft samen voegen.

Concluderen, t'samen de sake in Recht besluyten, versoecken, in Rechte aenspreken.

Concureren, mede loopen, mede deelen.

Condemneren, doemen, bewijsen.

Conditioneren, bespreken.

Confereren, t'samen dragen, oft sluyten.

Confessie, ontkentenisse.

Confirmeren, bevestigen.

Confisqueren, de goeden verbeurt maken.

Conformeren, vergelijcken.

[p. 30]

Coniveren, door de vingeren sien, gedoogen.

Copieren, dobbel maken, overvloedigh maken.

Copuleren, vergaderen.

Conquesteren, verkrijgen.

Consequent, vervolgh.

Conserveren, bewaren, beschudden.

Consideren, aensien, aenmercken.

Consigneren, yet yemanden bewijsen of in handen stellen als pant voor schult.

Conspireren, quaet opset tegen sijnen Oversten maken.

Constitueren, machtigh maken, yemandt in sijn stede stellen om yet te doen ofte vervolgen.

Consulteren, raden, raetslagen.

Contemplatie, opmerckinge.

Contenderen, eysch maken.

Contenteren, te vreden stellen.

Contentieuse sake, twistige sake.

Contesteren, beroepen.

Continueren, volherden, sijn voorstel vervolgen.

Continuatie, houdinge van eenige dingen in eeren wesen, achtervolginge.

Contradiceren, tegen seggen.

Contaheren, tegen een ander yet aengaen.

Contract, voorwaerde.

Contract ante nuptiael, houwelijcksche voorwaerde.

Contractie, tegen ofte wederspannigh.

Contravenieren, tegen komen, tegen doen.

Contribueren, mede geven.

Contumaceren, in rechte versmaet worde alsmen niet en compareert, of wederspannigh valt van te voldoen.

Contumax, versmaet, wederspannigh.

Copereren, t'samen wercken.

Copuleren, by een vergaderen.

Corresponderen, over een komen.

Corroboreren, verstercken.

[p. 31]

Corrueren, vervallen, t'samen vallen.

Corrumperen, bederven, yemandt met giften verleyden, verblinden om tot sijn vermeten te komen.

Crediteur, die uytleent, en aen een ander ten achter is.

Credit, uytstaende schult.

Crime, daer lijf of lid aenhanght.

Culperen, beschuldigen.

Inculperen, idem.

Cumulatie, hoopinge, of vermeerderinge.

Curateur, Momboor, Toesiender, Regeerder van Weesen goederen.

D.

Damneren, doemen:

Datum, tijt.

Debareren, beleyden.

Debiliteyt, kranckheyt.

Debiteur, schuldenaer.

Debitrisse, schuldenersse.

Debit, schult.

Decideren, beslichten, ten eynde brengen.

Decipieren, bedriegen.

Declareren, verklaren.

Declineren, afgaen, van den Rechter scheyden, daer men voor betrocken is.

Decreet, een gebodt, bekentenisse, voornemen.

Decuceren, verklaren, te kennen geven, bewijsen.

Defailleren, in gebreken vallen.

Defaut, gebreken, alsmen in Rechte ten bescheyden dage niet en komt.

Defectif, gebrekelijcken.

Defenderen, beschermen.

Defereren, hem ergens toe verdragem, of ter eedt geven.

Defloreren, schoffieren, verkrachten, Maeghden ofte Vrouwen van hare Maegdom ofte eere ontsetten.

Defrouderen, bedriegen.

Deliberen, versinnen, beraden, bedencken.

Delinqueren, misdoen.

Delict, misdaet.

[p. 32]

Dependeren, aenkleven.

Deponeren, tuygen in rechte verklaren.

Deponeren, afleggen, yemant sijn gelt oft goet in waringe geven.

Dipositie, getuygenisse.

Depost, afgeleght of over geven geldt.

Designeren, bewijsen.

Disadvoyeren, afgaen van geender weerden houden.

Disert, d'appellatie die binnen behoorlijcke tijde niet vervolght en is.

Desiesteren, aflaten, ophouden.

Detenteren, Diteneren, onthouden.

Devolveren, toekomen of uyt de gewoonte komen.

Dictum, vonnisse of d'uytsprake van den selven.

Dicteren, voor lesen of seggen 't gene yemant schrijft.

Diffameren, schande naer seggen.

Differeren, verschillen, uytstellen.

Different, geschil, verschil.

Diffitculteyt, swaerigheyt, verschil.

Diffineren, scheyden, eynden, verklaren.

Diffinitif, eyntelijcken.

Dilay, uytstel.

Dilayeren, uytstellen.

Dilatoire exceptie, alsmen de sake soeckt uyt te stellen.

Diligenteren, beneerstigen.

Dimunitie, verminderinge.

Diminueren, verminderen, breken, een somma van kosten in rechte gedaen verminderen.

Derectelijcken, rechtelijcken.

Discretie, verstandigheydt.

Disponeren, beschicken, stellen.

Dispositie, eene ordentelijcke beschickinge of stellinge.

Dessimulatie, geveynstheyt.

Distraheren, af trecken, vervremden.

Distribueren, uyt deelen.

[p. 33]

Divers, verkeert.

Diversiteyt, verkeertheydt.

Diverteren, verkeeren, af keeren.

Divertie, scheydinge des houwelijcks.

Divulgeren, verbreyden onder de Gemeynte.

Doceren, leeren doen blijcken.

Demecilie, woon-plaetse.

Domicilie kiesen, plaetse kiesen, alsmen nergens huys en hout.

Fix Domicilie houden, buyck-vast of stede-vast bijven woonen.

Donatie, gifte, vry overgevinge als men ýet voor eygen over geeft.

Donatie cousa mortis, gift diemen in 't doode-bedde doet voor Notaris.

Doteren, begiften, begaven.

Dote, houwelijcks goet.

Dubiteren, dubbel, twijffelen.

Dubliceren, dobbeleren.

Dublijcke, schrifturen alsoo geheten, die de weerdere op de replijcke des aenleggers over geeft.

E.

Ederen, uytgeven, openbaren.

Editie, uytgevinge.

Edict, generael gebodt.

Edificie, bouwinge, timmeringe.

Effaceren, uyt doen.

Effectueren, de sake met den wercke vol brengen.

Effect, 't gene soo volbracht is, uytganck des wercks.

Egal, gelijck.

Emanciperen, yemanden sijns selfs vooght maecken gelijck den Vader den Sone maeckt.

Emenderen, beteren.

Eminent, verheven, uytstekende.

Emoluwenten, profijten, baten, vruchten of gewin dat men van den arbeyt of dienst krijght.

[p. 34]

Emtie, koopinge.

Emunit exemt, uyt genomen vry.

Enfrainte, gebroken sekerheydt, of misbruyckt Recht.

Enorum, leelijck, ongeschickt.

Enqueste, ondersoeck, getuyg'nisse.

Equipolleren, gelijcken.

Equiteyt, gerechtigheyt.

Erigeren, op recht.

Erreut, dolinge.

Esclandre, on-eere.

Estimeren, waerderen of achten.

Evident, hoogh schijnlijcken, klaerlijcken.

Examineren, onder vragen, onder soecken.

Excipieren, uytsonderen, getuygenisse lacheren, uytnemen.

Exceptie, uytneminge.

Excluderen, uytsluyten.

Eclus, uyt gesloten.

Excommuniceren, bannen.

Excommunicatie, ban.

Excusatie, ontschuldinge.

Executeren, yemanden tot voldoeninge van 't gewijsde brengen.

Excemt, vry, uytgenomen.

Excerceren, bedienen, oeffenen, handelen.

Exnerederen, ont-erven.

Exhiberen, over geven.

Extimeren, schatten, achten.

Expedient, gevoeghlijck, proffijtelijck.

Expeditie, het eynde van den wercken.

Expense, kosten.

Expireren, verschijnen, over gaen, eynden.

Exploicteren, onder soecken, een sake volbrengen.

Expurgeren, reynigen, suyveren, ontschuldigen.

Expergatie, ontschuldinge.

Expres, uytdruckelijcken, merckelijcken.

Extenderen, uytrecken in 't lange setten.

Extraheren, uytrecken, uytstellen.

Extract, 't gene uytgetrocken is, Copye.

[p. 35]

Extraordinaris, dat buyten der settinge of gemeynen regel of recht geschiedt.

F.

Fabriceren, maecken, versieren.

Facilijcken, doenelijcken, lichtelijcken.

Facteur, die de saken van eenen anderen drijft.

Faculteyt, macht, vermogelijckheyt.

Fatalia, dingh-dagen.

Faveur, gunste.

Fauteur, jonst-dragere, een mede-plegere.

Feyten, schrifture inhoudende 't gene men wil betonen.

Fiscael, die 's Heeren recht ofte schat bewaren ofte voorstaet, als Advocaet ofte Procureur Fiscael.

Fidejusseur, borge.

Fortificeren, sterck maken.

Fraude, bedrogh.

Frauderen, bedriegen.

Frivol, onnut.

Fructueux, vruchtbaer.

Infuctueux, onvruchtbaer.

Frustre, te vergeefs.

Frustereren, bedriegen.

Fugitif, gevloden, banqueroete.

Fulmineren, blixemen, uytsinnigh worden.

Funderen, beginnen, stellen of bevestigen.

Fundament, de vestinge.

Furieux, ontsinnigh, rasende dul.

G.

Garanderen, ontheffen.

Garant, waerschap.

Gauderen, verblijden, gecken, oock sijn proces winnen.

Genereren, varen, voorts brengen, winnen.

Generael, geheel, begrijpende gemeyn.

Glorieren, roemen, verblyden.

Glose, uytlegginge.

Graveren, beswaren.

Gloseren, uytleggen, verklaren.

Graviteyt, danckbaerheyt.

[p. 36]

Grofferen, in 't nette schrijven.

Gros, 't gene uyter kladde in 't nette gestelt is.

H.

Habiteren, woonen.

Habil, bequaem.

Hechte, gevanckenisse.

Herederen, in de goeden van yemanden by versterffenisse komen.

Heriditeyt, het versterf.

Heresie, ketterije ongeloove.

Horteren, vermanen.

Humeur, vochticheyt, eens gesintheyt, oft zinnelijckheydt.

Hypotekeren, eenigh goedt oft pandt voor Rente oft schult verbinden.

Hipotheke, alsulcke verbintenisse, onder pant.

I.

Jactantie, beroeminge.

Ignominie, versmaetheydt, scheydinge der eeren oft naems.

Ignoreren, van de sake niet weten.

Illigitime, ontrou, bastert, niet wettigh.

Imagineren, begrijpen in 't herte.

Imiteren, naervolgen.

Impetreren, verwerven, verkrijgen.

Impetrant, verwervere.

Impotrum, lastigh, qualijck, sonder schaemte yemanden moeyelijcken vallen.

Imploreren, aenroepen.

Imposeren, imponeren, opleggen, te laste leggen.

Impost, instellinge of belastinge.

Impugneren, tegen strijden.

Impugnateur, tegen strijder.

Imputeren, wijten.

Inadverentie, onwetenheydt, als men geen wete ontfangen en heeft.

Incident, invallinge, gelijck als partye een ander

[p. 37]

materie by brenght om de sake te bewimpelen.

Inconvenient, ongeval, misval.

Inculperen, beschuldigen.

Incureren, vallen, gelijck als men in schade valt.

Indemneren, ontheffen.

Indispositie, sieckte, of ongeschicktheyt.

Induceren, in leyen wijs maken.

Inep, onbequaem niet diendende.

Infaem, eerloos.

Induceren, onderwijsen.

Infringeren, breecken te niete doen.

Infracteur, inbreker, overtreder.

Infructueux, onvruchtbaer.

Ingratitude, ondanckbaerheyt.

Injurieren, last'ren, schande, on-eere naer seggen.

Injure, schande, on-eere, schoffierigheyt.

Innoveren, vernieuwen, of weder beginnen.

Inpertinent, onbekoorelijck ten proposte niet dienende.

Insereren, in voegen, tusschen stellen, by voegen.

Inspecieren, insien.

Inspectie, oculaire, oogh schijnlijcke besichtinge.

Insinueren, de wete doen.

Isolidum, gantschelijcken, oft besondere.

Insolvent, die niet betalen en kan.

Institueren, in stellen, gelijck alsmen yemandt sijn erfgenaem maeckt.

Instantie, beginsel.

Instrueren, onderwijsen.

Insturctie, onderwijsinge, leeringe.

Instrument, eenige alem, oft eenigh geschrift van yemandts handel.

Intendit, de principael meyninge van den eysscher.

Intentie, meyninge.

Intenteren, versoecken, aenleggen, beginnen.

Interdiceren, verbieden.

Intrest, schade, achterdeel.

Inthimeren, de wete doen.

Geinthimeerde, de partye

[p. 38]

die niet geappelleert en heeft, maer 't vonnisse gewonnen heeft.

Interineren, van weerden doen houden 't gene men verworven heeft.

Interloqueren, een sake met een uytterlijcke vonnisse wijse, gelijck ten toone of om meer geschreven te worden, 'twelck men noemt vonnisse met eenen steert.

Interrumperen, yet by brengen daermen de sake mede verachtert ofte doet stille staen.

Interrupt, de sake lange stille gestaen hebbende, valt interrupt.

Intervenieren, voor yemanden de saeck aenveerden, of hem 't proces aen dragen.

Invaderen, innenaren met grammen oft euvelen moede.

Inventarieren, beschrijven, gelijck als men eenige goeden, huys-raet oft yet anders beschrijft.

Invoceren, aenroepen.

Involveren, in wentelen.

Involutie, inwentelinge, bestrickinge.

Itereren, oft Reitereren, wederomme seggen dat eens verhaelt oft geseght is.

Iterative, wederomme op een nieuw.

Judiceren, wijsen, oordeelen.

Judicature, oordeel.

Jurator, by eede.

Cautie juratoir, borgh-tochte, by eede beloven 't gewijsde te voldoen, en sijnen persoon en goeden niet te absenteren oft vervremden.

Jurisdictie, gerechtigheyt oft macht.

Jurist, een dien rechten leert, oft die hem den rechten onderwint oft verstaet.

Justificatie, rechtveerdigmakinge, veronschuldinge.

L.

Laps, loop lanckheyt van tijde.

Latireren, schuylen, ergens secretelijck zijn.

Lauderen, van weerden houden.

Legaet, een uyt gesonden bode met bevel, oft 't gene

[p. 39]

by Testament oft uytersten wille werh ofte tot erve gegeven wort.

Legateris, dien wat by Testament gegeven wordt, of dien de gemaeckte goeden bevolen zijn.

Legateren, yet by Testamente wegh geven.

Legateur, die het wegh gemaecke uyt richtet.

Lederen, schaden, quetsen.

Laesae Majestates, oft crimen laesae Majestates, misdaet tegen de Majesteyt.

Laesie, quetsinge, misdaet.

Legitemie portie, wettigh gedeelte, Kints-gedeelte.

Legitimatie, wettigh makinge.

Legitimeren, wettigh maken.

Libel, geschrifte, schrifture, gelijck een Libel van Aensprake, Antwoorde, Replike, Duplicke, Triplicke, Quadruplicke, Advertissement, Feyten, Kosten, Diminutien, Brieven oft andere.

Liberael, milde.

Libereren, verlossen.

Libre, lost, vry.

Licenciaet, Meester in de Rechten, of toe gelaten in de Rechten.

Limiten, palen, erf-palen.

Linie, richt-snoer, of in rechter-zijden bestaninge.

Liquideren, ten eynde brengen, een rekeninge effen maken sluyten.

Litigeren, twist hebben, oft proces hebben.

Litiscontestatie, beroepinge die partyen van beyde de zijden in Rechte doen.

Litisconeisteren, van beyde zijden in rechte beroepen.

Litispendentie, den twist oft vervolgh van den processe.

Locatie, hueringe, verhueringe.

Locupleteren, machtigh maken, rijck maken, verhoogen vermeerderen.

M.

Machineren, quaet tegen eenen anderen versieren.

[p. 40]

Maintheneren, houden, bevestigen.

Mandaet, bevel, dagement.

Manifesteren, openbaren.

Manifest, openbaer.

Manuael, Hand-boeck, Register.

Matteren, moede maken.

Maxime, het grooste oft principaelste poinct.

Memorie, gedenckenisse.

Mentie maken, vermelden.

Misse de faicte, hant-stellinge van Rechte.

Miserabel, katijvigh, jammerlijcken.

Miserie, katijvigheyt.

Missive, eenen Zeynd-brief.

Mixte, gemenghde sake.

Mublen, beroerlijcke goeden.

Molesteren, quellen.

Monopolie, oploop oft muyterye, die de Kooplieden doen, van hunne goeden voor eenen gesetten prijs, en niet min dan sy onder malkanderen gesloten hebben te verkoopen.

Motijf van recht, beweginge van Rechte, oft sekere schrifture die der partyen na 't sluyten van den processe der Rechter secretelijck over geven, tot instructie van den selve, 't welck oock Revie geheten wort.

Municipieren, yemanden sijn stad recht geven of gunnen.

Mulecteren, straffen.

Municipalen, stadt rechten, oft borgerlijck rechten.

Munieren, bewaren, beschermen.

Munimenten, bescheyt dienende tot bescherminge van yemants recht.

Mutilatie, verminckinge van eenige leden.

N.

Namptseren, opleggen verschieten, gelijck men by provisie en onder caute eenige somme oft goeden op of voorts brenght.

Nampt oft Namptissement, 't gene alsoo opgebrocht.

Naratijf, 't geene men in eenige request oft schrifture

[p. 41]

voor de conclusie stelt, tot fundament der selver.

Narreren, verklaren, opbrengen.

Necessiteren, noodigen.

Necessiteyt, noot, gebreck.

Negatif, 't gene men voor leugenachtigh ontkennen mach.

Negotieren, beschicken.

Negligent, onachtsaem.

Negligentie, onachtsaemheyt.

Neutre, noch d'een noch d'andere.

Nihilipenderen, versmaden, voor niet achten.

Notaris, een schrijver die der Menschen handelinghen der toe komender gedenckenisse schrijft.

Noteren, op schrijven ter bewaernisse.

Notitie, op schrijvinghe kennisse.

Notule, 't geschrift by den Notaris geschreven.

Nul van geender weerden, niet.

Nulliteyt, 't geen niet met alle te bedieden en heeft.

O.

Obedieren, onderdanigh wesen.

Obligeren, verbinden.

Obligatie, verbintenisse spruytende uyt eenighe contracte oft schult.

Obsceur, doncker.

Opserveren, ounerhouden.

Obsteren, letten, verhinderen.

Obtineren, verwerven, verkrijgen.

Obvenieren, te gemoet komen, verhoeden.

Obicieren, letten voor werpen om te beletten.

Occasioneren, veroorsaken.

Occasie, oorsaken.

Occuperen, innemen, bekommeren, in 't gedachte komen.

Octroyeren, toelaten, gunnen, consenteren.

Octroy, toelatinge.

Omitteren, achter laten, versuymen.

Omissie, vergetelijckheyt, versuymheydt.

Opereren, wercken.

[p. 42]

Operatie, kracht werckinge.

Opineren, meynen.

Opinie, 't goet duncken oft meyninge.

Opponeren, verweren, tegen stellen.

Oppositie, verweringe, tegen stellinge.

Oppresseren, verdrucken.

Oppressie, verdruckinge.

Optie, keure, kiesinge.

Ordineren, beschicken, bestellen.

Ordinaris Rechter, is den Rechter daer men voor hoort te rechte betrocken te worden.

Competenten Rechter, is den Rechter daer men voor hoort te rechte betrocken te worden.

Ostenderen, toonen.

P.

Pantectae, een Boeck dat alderley dingen in 't gemeyn begrijpt of inne hout, gelijck 't boeck Digistorum.

Partiliteyt, partijschap, twistigheyt.

Patent, opentlijck blijckelijck.

Parenten, opene Brieven.

Patricida, oft Poricida, die Vader, Moeder, Broeder, Suster, oft yemant van sijnen bloede gedoodet heeft.

Patriciperen, mede deelen.

Particulier, besondere.

Pensionaris, een huerder oft pachter.

Perempoir, dat de sake heel te niet doet.

Perfect, volkomen.

Permitteren, toe laten.

Purmuteren, verhandelen, wisselen.

Perpetreren, quaet doen.

Perpetuelijcken, eeuwighlijcken.

Perseveren, volstandigh blijven.

Personeel, dat elcken Mensche eygentlijck aen gaet.

Pertinent, behoorlijcken.

Perturberen, verstoren.

Petitoire Actie, een sake die in de gront geintenteert wort.

Perves, verkeert.

Politie, 't gemeyn stad-recht of insettinge van leven.

[p. 43]

Ponderen, wegen, overwegen, bekennen, schatten.

Portie, deel.

Legitme portie, wettigh Kints-gedeelte

Poseren, zijn sake by articulen stellen.

Positif, settelijck, 't gene men behoort te setten oft weerdigh is gestelt te worden.

Possederen, besitten.

Posthumus, oft Post-mis, een Kint dat naer de doot van sijnen Vader geboren is.

Prostponeren, naer stellen, achter stellen.

Postuleren, begeren, in Rechte eysschen vervolgen.

Postremo, ten lesten.

Practiseren, in rechte handelen.

Practisiens, die in Rechte handelen, als Advocaten, Procureurs en diergelijck.

Practijcke, handelinge oft oeffeninge in rechte.

Precaveren, verhoeden.

Precedent, voor gaende.

Precideren, beletten.

Precisie, beletsel.

Precisen tijdt, gesetten tijt.

Precieux, kostelijck.

Predecesseur, Voorsate.

Preminentie, Hoogheyt, te boven ganinge.

Preferentie, voordeel.

Prefigeren, bescheyden, dagh stellen.

Prefix, dat bescheyden is.

Prejudicieren, beschadigen, achter-deel doen.

Prejuditie, schade, achter-deel, letsel.

Premature, te vroegh, buyten tijts.

Premediteren, voor bedencken.

Premitteren, voor senden.

Prerogatif, voor deel.

Perscriberen, voor schrijven, als eenigh goet is gekocht, ende deughdelijck beseten, x, xx, xxx, ofte xl jaren sonder yemants weder seggen, soo is 't geprescribeert, en niemant en mach daer eenigh

[p. 44]

Rechte toe pretenderen.

Presumeren, vermoeden, voor hem nemen.

Pretenderen, vermeten, gesagh eysschen.

Preterieren, voor by gaen, vergeten niet versien by Testament.

Pretext, decksel, schijnsel.

Prevenieren, verrasschen.

Priseren, de weerde seggen.

Priveren, benemen.

Prieven, oft secreten raet.

Priviligie, een besonder behulpelijck Recht.

Proberen, betoonen bewijsen.

Procederen, of komen, in Rechte handelen of voortsvaren.

Proclameren, uyt roepen, voort roepen.

Procreren, voorts brengen, baren.

Procureren, besorgen, vervolgen, beneerstigen.

Procureur, die de sake besorght.

Procuratie, besorginge oft het bescheyt dat de Notaris daer toe maeckt.

Procuratio ad lites, om 't proces te vervolgen.

Procuratie ad negotia, om eenige saken te beschicken.

Predigerenu door brengen, verdoen, verquisten.

Produge, quist-goet.

Produceren, by brengen, getuygen, leyden.

Prohiberen, verbieden.

Proyceren, verwerpen.

Prolex, langh, breet, wijdt.

Prolongeren, verlenge.

Promoveren, vorderen, yemanden voor eenen anderen ergens toe helpen.

Pronuncieren, uyt spreken vonnis geven.

Prophaneren, eenige eygen oft gewijde plaetse bederven oft schandaliseren.

Proportioneren, vergelijcken.

Proposeren, voor nemen, voor stellen of laten duncken.

Prorogeren, uytstellen verlengen.

Prorogatie, verlenginge.

Propretaris, eygenaer, Heere van de goeden.

Propriteyt, eygenschap.

[p. 45]

Proscriberen, versenden, verachten, of openbaerlijcken verdoemen.

Prosequeren, geduerlijcken vervolgen.

Protegeren, beschermen, behoeden.

Protectie, bescherminge.

Protecteur, beschermer.

Protesteren, openbaerlijcken betuygen, beroepen, voor recht.

Prothocol, beworp-boeck, daer men yet van te voren inne schrijft oft op tekent.

Provoceren, uyt eysschen, verwecken, appelleren.

Publiceren, openbaren, verkondigen.

Puplic, openbaer.

Purge, ontschuldige.

Purgeren, ontschuldigen, reynigen.

Purifisteren, reyn maken.

Purificatie, reyn makinge.

Q.

Qualificeren, hoedanigh maken.

Qualificatie, hoedanigh makinge.

Qualiteyt, hoedanicheyt, gedaente aenhangh, oft gelegentheyt.

Quantiminoris, een Actie die geintenteert wort als yet te vele gekocht is, oft boven de weerde, by de welcke men versoeckt restitutie van de penningen daer voor gegeven, met presentatie van 't gekochte goedt te restitueren.

Quanti plurimi, daer by versoekt met soo vele meer als bevonden sal worden hem toe te komen.

Quantiteyt, grootheyt.

Quarti falcidiae, is het vierde deel van der geheelder masse van der erffenisse.

Querelle, klachte.

Questie, een vrage, geschil.

Quiteren, quijt-schelden.

Quitantie, quijt-scheldinge.

Quohier, oft Cohier, eenigh Reken-boeck.

Quotie, deel.

Quoteren, teeckenen, tellen, deelen.

[p. 46]

Quotiseren, schatten.

Quotisatie, schattinge.

R.

Raderen, uytschrabben.

Rasure, uytschrabbinge.

Rappelleren, weder roepen.

Rapporteren, over brengen.

Rapport, het goet duncken van seghs-lieden oft fijn-mannen.

Rapt, roop.

Rate, vast, seker, stijf gelegentheyt.

Ratificeren, van weerden houden.

Ravistissement, onderlinge makinge tusschen Man en Wijf.

Recappituleren, in 't korte vertellen ofte vertrecken 't gene eens gedaen is.

Recappitulatie, vertellinge in 't korte van het voor gedaen.

Recepte, eenen ontfangh.

Reciproq, wederkeerende van daer't henen komen is.

Recreantie, 't gebruyck van de saecke ofte goeden daer questie om is soo lange 't proces deurt.

Reconcilieren, versoenen.

Reconvenieren, Perip, eysschen wederomme als verweerde.

Reconventie, wederom eyschinge.

Recuil, siet Motijf van Rechte.

Redigeren, stellen, wederom drijven.

Redimeren, lossen, verlossen.

Refereren, hem gedragen, verhalen.

Relatie, verhalinge.

Reformeren, 't sijnder gedaente weder brengen.

Refuseren, weygeren.

Refuteren, verwerpen.

Register, een Boeck daer diversche saken ofte handelinge inne staen.

Reintregeren, vernieuwen, wederom in state stellen.

Reiterreen, verhalen, herdoen.

Relaxeren, ontslaen.

Releveren, ontheffen.

Relevement, oft Relievement, ontheffinge.

[p. 47]

Remedie, behulp.

Remitteren, quyt schelden.

Remis, quyt scheldinge.

Rumuneren, vergelden.

Renoveren, renouwelleren, vernieuwen.

Renuncieren, vertijden.

Renvoyeren, weder senden.

Repareren, vermaken, schade oprechten.

Representeren, vertoonen, bewijsen.

Reprocheren, getuygenisse, weder leggen.

Repromitteren, weder beloven.

Repromissie, weder belofte.

Republijcke, 't gemeyn wesen, 't gemeyn proffijt oft welvaert van de stadt.

Repudieren, verstooten, verlaten, af scheyden.

Reputeren, achten.

Reputatie, achtinge.

Requireren, begeren.

Requisitie, begeerte.

Rescriberen, weder schrijven, antwoorden.

Rescriptie, antwoorde.

Rescinderen, breken, te niet doen.

Reserveren, behouden, uythouden, met den anderen bewaren, achterwaerts houden.

Reservatie, uythoudinge, bewaringe.

Resideren, woonen.

Residentie, wooninge.

Resigneren, verlate, weder geven, op dragen.

Resignatie, weder gevinge, op draginge.

Resolveren, ontbinden, sluyten oft raden.

Respecteren, aensien.

Respect, het aensien, oft oorsake.

Resisteren, weder spannigh zijn.

Resistentie, weder spannigheyt.

Responderen, antwoorden.

Restablisseren, wederom in state stellen.

Restablissement, wederom in state stellinge.

[p. 48]

Reste, over blijfsel.

Restitueren, weder geven.

Restitutie, weder gevinge.

Restringen, vervangen.

Restrictie, vervangenisse.

Resumeren, hernemen, verhalen.

Resumtie, herneminge, verhalinge.

Retarderen, verhinderen, beletten, verachteren.

Retardatie, verachteringe, beletsel.

Retineren, verhoeden, onthouden.

Retracteren, vermaken, wederom verhandelen, ofte weder roepen.

Retroacte, 't gene naer gedaen oft lest gedaen is.

Revoleren, ontdecken.

Revideren, hersien.

Revisie, hersieninge.

Revoceren, weder roepen.

Revocatie, weder roepinge.

Rea, verweerdersse.

Reyceren, verworpen.

Regueur, wreetheyt, strafheyt.

Regoreux, wreet, straf.

Ruineren, bederven.

Ruinie, bederffenisse.

S.

Sacrilegie, Kerck-roof, Kerck-diefte.

Saisine, besit.

Salaris, dienst-gelt.

Salveren, behouden, beschermen.

Salutatie, bescherminge.

Saluyt, saligheyt.

Satisfactie, voldoeninge.

Souvegarde, 't behoet van den Prince.

Schandaliseren, beschamen, verergeren.

Schandale, schandalisatie, verergeren.

Secluderen, buyten sluyten.

[p. 49]

Seclusie, buyten sluytinge.

Secreet, af gescheyden, heymelick, verholen.

Secretaris, die heymelijcke dingen schrijft.

Seditie, op loop, beroerte onder de Gemeynte tegen d'Overheyt.

Senatus Consultus, den oversten raet.

Sensible, sinlijcken, gevoelijcken, verstandelijcken.

Sequestre, af gescheyden voor d'een en d'ander.

Sententie, 't gewijsde, 't vonnisse.

Signifieren, beteken, laten weten.

Secaria lex, een Wet op de dood-slagers, moorders, en fenijn-gevers.

Simuleren, veynse versiere, oft anders stellen dan 't is.

Simulatie, veynsinge.

Singulier, besondere, uytnementlijcken.

Sinisterlijck, looflijck, bedrieghlijcken.

Sisteren, stellen, in recht yemanden vertoonen oft doen komen.

Situeren, stellen.

Situatie, gesteltenisse, stant, gelegentheyt oft eygenschap eener plaetsen.

Solemniseren, veeren, feeste houden.

Solemniteyt, de maniere die men ergens inne onder houdt.

Soliciteren, vervolgen, neerstelijck drijven.

Solicitatie, de vervolginge.

Solvent, yemant die machtigh is sijn schult te betalen.

Solveren, ontbinden, verlossen, betalen, payen.

Sommeren, manen.

Sommatie, maninge.

Sommarie of Sommierlijck, kortelijck, met korte woorden.

Sorteren, de nature of eysch van der substantie volgen.

Souverain, Overste, Opperste.

Specialijcken, by sondere.

Specificeren, in 't by sondere verklaren.

Stateren, laten staen, gelijck de Rechter de kosten sta-

[p. 50]

teert tot der decisen van der materie principael.

Statueren, vast setten oft voornemen, in setten, in stellen.

Statuyten, insettingen.

Stileren, de practijcke in geven oft doen verstaen.

Stijl, 't gebruyck of manier van doen vande Practizijns.

Stipuleren, vestigen, vragen, oft worden gevraeght met begeerte.

Strictelijcken, eygentlijcken, scherpelijcken, nauwelijcken.

Subaltarne Rechter, zijn Rechters die ten diffinetive onder de Magistraet staen, als die van de Laken-halle, Wees-kamer, van den Peyse, ende andere.

Subject, onderworpen.

Cas Subject, de materie principael.

Submitteren, hem onder setten, oft ten gesegge van anderen gedragen.

Suborneren, heymelijck toe maken, om yemant te bedriegen.

Subceptie, heymelijcke ontreckinge ofte stellinge.

Subceptis Obreptis, valschelijck met bedrogh oft op onwaerachtigh te kennen geven yet verkrijgen.

Subsidie, hulpe, onder stant.

Supsisteren; onder staen, t' samen staen.

Substantie, een dingh dat door hem selven is, oft daer men yet uyt maeckt, have, rijckdom.

Substitueren, yemant in sijn stede stellen.

Subsituyt, die in yemants stede gestelt is.

Subverteren, omme keeren.

Subversie, verstooringe.

Subvenieren, te hulpe komen.

Subvirguleren, onder roeden oft strepen.

Succederen, in de goeden van yemanden by versterffenisse komen.

Successie, versterffenisse, verval.

Succumberen, onder vallen, over wonnen worden, t' onder blijven.

[p. 51]

Suffisant, oft suffisient, machtigh, oft seker genoegh.

Supersideren, op houden, laten staen.

Supplieren, vol maken, 't gebreck voldoen.

Suppliceren, ootmoedelijck bidden.

Supplicatie, ootmoedelijcke biddinge, Requeste.

Suppliant, ootmoedigh bidder.

Supposeren, onder setten.

Gesupposeerde, die in den schijn van eenen anderen bedrieghlijcken komt.

Suranneren, over jaren.

Surrogeren, oft Subrogeren, voorderen oft yemanden helpen in eens anders plaetse.

Suspenderen, op hangen, twijffelachtigh houden.

Suspens, twijffelachtigh.

Suspicieren, vermoeyen.

Sustineren, verdragen, vervolgen, vast houden, of by blijven.

Syndicalen, Zeynt-schepenen, gemachtigde, boden oft diergelijcke.

T.

Tabellioenen, Notarisen, oft Schrijvers van den Koningh.

Tacite, swijgende, al heymelijcken.

Taxeren, schatten.

Tergiverseren, bedriegen, tegenstaen.

Tergiversatie, bedrogh, achterdeel.

Temeriteyt, dwaesheyt vermetelheyt.

Teneur, d'inhout oft begrijp van der reden.

Termineren, eynden, beslichten uytten.

Termijn, tijt, mijte, eynden oft pale.

Testament, uyttersten wille.

Testateur, een Man dieTestament maeckt.

Testatrice, een Vrouwe die Testament maeckt.

Testeren, Testament maken, betuygen of roepen tot getuyge.

Text, den zin.

Titule, onder- oft op schrift-brief oft eenigh bescheyt.

[p. 52]

Tolleren, verdragen.

Tractaet, begrijpt van eenige handel oft geschrift.

Tracteren, handelen oft onderwinden.

Traduceren, Translateren, over setten, van d' een tale in d' ander setten.

Traductie, translatie, over settinge.

Tranquiliteyt, gerustheyt, stilheyt, vrede.

Transactie, oversettinge, vereeringe, oft overkominge.

Transigeren, vereenigen, overkomen.

Transfereren, over dragen, over setten.

Transporteren, op dragen, over geven.

Tribuyt, gift, schattinge, bede, schot, lot, oft watmen de overheyt geven moet.

Triumpheren, verblijden, het proces winnen.

Tuteurs, Beschermers, Vooghden, oft Regeerders van Weesen goeden.

V.

Vicatie, op houdinge vryheyt, loon van die wercke.

Vaceren, hem ergens mede moeyen ofte bekommeren.

Vacant, ydel, onbedient.

Vacantie, op houdinge, oft schorsinge van eenige saken oft Recht.

Vagabond, ledigh ganger, lant-looper.

Valetudinaire, sieck achtigh, die altijt sieck is.

Valeur, Valuatie, weerde.

Vehement, krachtigh.

Vendiceren, hem toe schrijven oft eygenen.

Venditie, verkoopinge.

Ventileren, over loopen, ramen, onbeslicht hangen.

Verbaleren, een sake mondelinge aengeven.

Verbael, de reden die mondelinge geschiet.

Verbalijck, mondelinge.

Verificeren, waerachtigh maken, oft bewaringen.

Verificatie, waerachtigh makinge, blijkinge.

Verisimilie, de waerheyt gelijck, gelooft-weerdigh.

[p. 53]

Verseren, hem neerstighlijck in een sake oeffenen.

Vexeren, quellen, moeyen, lastigh vallen.

Vigeren, groeyen, leven, sterck en krachtigh wesen.

Vigueur, kracht.

Vil, slecht, ongeacht.

Vilipenderen, verachten, versmaden.

Violeren, verkrachten, schenden.

Violatie, verkrachtinge, schendinge.

Violentie, gewelt.

Visiteren, over sien, besoecken, besichtigen.

Visitatie, Visie, oversieninge, besoeckinge, besichtinge.

Vitupureren, lasteren, lachteren.

Unanim, van eenen wille, eendrachtigh.

Unicq, eenigh, singulier.

Universael, algemeyn, oft over al.

Vocatie, roep.

Voceren, roepen.

Vocifereren, luyden roepe, krijsschen.

Volumen, een deel eens gantschen Boecks.

Voluntaire, gewilligh.

Urgeren, dringen, dwingen, aen drijven, haesten.

Visireren, gebruycken dickmaels oft alleen.

Usufruct, profijt oft nuttinge van eenige goet.

Usufructuaire, een die 't profijt oft nuttingh van een vreemt goet sonder sijne schade besit, oft gebruyckte.

Usure, woecker, profijt, gewin.

Userperen, gebruycken, en onthouden 't gene hem niet toe en behoort.

Uerren, gebruycken, besigen, oft gemeynschap hebben.

Utijl, profijtelijck.

Utilteyt, profijt.

Vuligair, gemeyn, slecht, oft kleyn geacht.

W.

Waerderen, kennisse van de weerde geven, besichtigen.

Waerschap, waernisse, garant, belofte van ontheffenisse.

Z.

Zele, yver, jaloursheyt, af gunste, oft haet.