|
| |
VI. Capittel.
Hoe den H. Prince Casimirus uyt-steeckt in menighe deughden, ende loffelijcke wercken boven de andere.
HEt soude te lanck vallen in het breedt ende in het besonder te handelen van alle de deughden vanden H. Casimirus, die niet alleen in het Coninckx Hoff bekent en waeren, maer oock van alle kanten verspreydt door heel het ryck | |
| |
van Polen, en andere Landen, om de welcke den H. Prince van een jeder gehouden wierdt als een volmaeckt voor-beeldt van heyligheydt ende godtsdienstigheydt: om dese uyt-stekende deught van haeren Sone Casimirus waeren sijne Ouders den Coninck ende de Coninginne ten uyttersten verheught, den welcken sy daerom beminden verre boven haere andere kinderen, nochtans sonder eenighen nydt van de andere Broeders, de welcke hem om sijn deughdelijck leven oock besonderlijck beminden, hem houdende voor eenen Heylighen, gelijck hy inder daedt was; ende voorwaer men sagh hem in alle soorten van deughden uyt-schynen tusschen alle de andere soo binnen als buyten het Conincx Hoff.
Den boven-ghemelden, ende Doorluchtighen Schryver Zacharias Ferrerius in het 1. cap. van sijn leven sprekende van sijne uyt-muntende heyligheydt, seght, dat Casimirus den tweeden Conincklijcken Prince tusschen sijne Broeders in heyligheydt uyt-stack als eenen alder-kostelijcksten Carbunckel-steen tusschen de andere gesteenten. Casimirus II. inter fratres, ac si inter gemmas speciosissimas carbunculus divino amore erat afflatus. Den Carbunkel is eenen vierighen ende roodt-vlammighen steen; in deser voeghen sagh men Casimirus uyt-steken ende branden van de Goddelijcke liefde, uyt de welcke voort-quam eene kinderlijcke vreese ende sorghe van Godt in het minste noyt te vertornen, jae hy soude liever ghestorven hebben, als met | |
| |
eenighe groote sonde hem te vergrammen. Self eene cleyne faute hiel hy voor eene groote sonde: Inerat ei timor Domini tantus, verae sapientiae initium, ut minimum etiam reatum flagitium maximum, nec tantum declinare à malo, sed & facere bonum, necessarium fore arbitraretur. Het en was aen den H. Prince noch niet genoegh van alle sonden, oock van cleyne sigh te onthouden, maer het docht hem oock gansch noodtsaeckelijck te wesen, het goedt te doen, ende de deughden te oeffenen. Het en was dan geensints te verwonderen, dat alle de ooghen der menschen vielen op den H. Casimirus, die soo deughdelijck ende heylighlijck leefde: de Princen van het Ryck, soo wereldtlijcke als geestelijcke, die hem kenden, wierden door sijn exempel beweeght tot de deught, ende in de selve versterckt, naer het gemeyn spreeck-woordt, Verba movent, exempla trahunt.
Gelijck den H. Ambrosius oock wel geseyt heeft in sijn 76. Sermoon: Quis bonum factum videns non gaudeat, miretur, imitetur? Wie isser, seyt hy, die siende en goedt werck van een ander, niet verheught en wordt, die daer over sigh niet en verwondert, ende die oock niet en tracht het selve naer te volghen? Sulck eene cracht heeft het H. leven van Casimirus op het hert van sijnen Vader oock | |
| |
gehadt, dat hy daer naer veel heyligher noch leefde, ende ten lesten met opinie van heyligheydt oock quam te sterven. Ick sal hier in't cort noch eenighe deughden van desen H. Prince voor-stellen: Ick bevinde in verscheyde plaetsen van sijn leven, dat hy niet liever en dede, als de arme ende de ellendighe menschen op alle maniere by te staen. Daer hem de occasie wierdt gegeven, deylde hy uyt aen de armen groote aelmoessen, hun oock gevende goede ende troostende woorden. De H. Kercke in sijn H. Officie spreckter aldus van: Erga paupers & calamitatibus oppressos beneficus & misericors Patris & Defensoris egenorum nomen obtiniut. Soo goedertierigh ende bermhertigh was hy tot de arme ende bedruckte, dat hy den naem kreegh van Vader, van Beschermer, ende Besorgher van de selve.
Soodaenigh was hy oock ten op-sight van de Weduwen, Weesen, ende andere bedruckte, gelijck men oock leest in sijn leven: Viduis, Pupillis, opprosis, non modo Tutor, non modo Procurator, sed & Pater, Filius ac Frater erat. Hy was aen de verlaetene Weduwen, Weesen, ende aen alle de bedruckte niet alleen als haeren Vooght, ende Besorgher, maer als haeren Vader, Sone, ende Broeder, altydt bereedt, die te helpen, als het den noodt soude vereysschen: Uyt het welcke allegaeder sijnen Vader den Coninck een uytterste genoechte schepte, ende een alder-grootste verwecksel, om sijnen Sone hier in meer als te vooren naer te volgen, | |
| |
ende dit niet alleen in dese sijne milde wercken van bermhertigheydt, maer oock in sijne uyt-nemende voorsichtigheydt, in het bestieren van de alder-gewichtighste affairen van het Ryck; waer in hy tot verwonderinghe ervaeren was; in het welcke hem sijnen Vader oock een volle vryheydt gaf, van sigh geerne te laeten vermaeren, soo wanneer hy ergens in door onbedachtheydt, oft menschelijcke kranckheydt quam te faelen: soo schryft den meergemelden Bisschop Ferrerius: Si quando per incuriam, uti evenire solet, aut humanam imbecillitatem aliquid in regimine negligebatur, Regem modestè arguere nequaquam omisit. Ende verre van daer was het, dat den Coninck dese verwittinghen, ofte vermaeninghen sijnen Sone qualijck soude af-ghenomen hebben, dat het hem oock ten uyttersten aenghenaem was; selfs blyde zynde, om dat hy hadde eenen soo deughdelijcke, wysen, ende voorsichtighen Sone, wiens goeden raedt hy in alle voorvallende affairen wenste te volghen. Boven dien den Vader wiste seer wel, dat sijnen sone niet het minste en raedede, ofte seyde, als met een seer goede meyninghe, ende tot het ghemeyn beste van het Ryck, het welcke hy naer Godt maer en sochte; gelijck het oock aen alle de Princen, ende aen al het volck genoegh bekent was. In noch meer andere Deughden is den H. Casimirus boven de andere uytschynende geweest; niet alleen in goedtwilligheydt, voorsichtigheydt, bermhertigheydt, ende soodaenighe, die voordtcomen uyt een teer, ende medoogende ghe | |
| |
moedt, maer in eene deughdelijcke kloeckmoedigheydt, ende vastigheydt des herten, alswanneer het streckte tot den dienst van Godt, ofte tot het welvaeren van het Ryck. Soo getuyghen ons verscheyde Schryvers van sijn Leven: voordts gelijck hy alle de gene, die ergens in schuldigh waeren soetelijcke ende vriendelijck berispte, ende de selve met alle goedertierentheydt onthaelde, als sy hun selven nu gebetert hadden, soo overgonck hy oock in teghendeel, ende vermaende met eene onghemeene, nochtans Vaderlijcke straffigheydt al de gene, die in hunne boosheydt, ende moedtwilligheydt hertneckigh bleven: jae hy en hiel niet op, tot dat sy uyt des Conincx gratie geraeckten, ende ten lesten uyt het Hof gedreven wierden.
Wat sal ick seggen van sijnen uyttersten jever tot de vervoorderinge van het Catholyck geloof, ende tot het uyt-roeyen der Ketteryen? Dien jever heeft hy genoegh getoont in het vervolghen vande ketteren, ende naementlijck vande Schilmatiecken, besondere vyanden van het Catholyck Geloof, genoemt Rutheni. Onse Moeder de H. Kercke spreeckter van in sijn H. Officie, in deser voeghen: Catholicam promovere Fidem summopere statuit, & Ruthenorum Schisma aholere: quapropter Casimirum Patrem induxit, ut legem ferret, ne Schismatici nova Templa construereut, nec vetera collabentia restaurarent. Soo veel heeft hy voorts uyt-gewerckt by sijnen Vader den Coninck, dat hy teghen hun een wet gestelt heeft, van geene nieuwe Tempels meer op te laeten | |
| |
rechten, noch hun oude vervallen Kercken, ofte Bidt plaetsen te her-maercken. Om dese ende meer andere deughden wierdt hy van een jeghelijck gehouden, als een uytschynenden licht van heel het Ryck van Polen boven alle de andere. Met groote reden dan heeft van dien H. Prince Casimirus in eene Lof reden geschreven, ende in het jaer 1661. in het licht uyt-ghegeven den seer Eerw: ende vermaerden Man P. Henricus Canisius uyt de Orden van den H. Augustinus, als volght: Qualem dicam Casimirum? Qui in ipsa pueritae se ostendit Principem & Religiosum Adolescentem & Virum, Hominem & Angelum; qualem hune praedicabo? Hoedanigh sal ick Casimirus voorst[e]llen, seght hy, die van sijne kindtsheydt sich gedraeghen heeft als eenen Prince om sijne loffelijcke manieren, ende als eenen Religieus om sijn deughdelijck ende heyligh leven; al was hy noch jonck van jaeren, hy was als een man om sijne cloecke, voorsichtighe, ende mannelijcke wercken; ende meer ghelyck aen eenen Enghel als aen eenen mensch om sijne Engelsche Suyverheydt. Daer naer spreeckt noch dien selven Schryver in deser voeghen: Quantum in annulo gemma in ocule pupilla, quantum laurus in sylvis perhibetur or namentum, tantum in Principibus, in Subditis, in Ecclesiasticis, in Saecularibus, in Adolescentibus, in quibusvis hominibus lumen & sidus dici debet unus Casimirus. Ghelijck een seer kostelijck gesteent, seght hy, uyt steeckt, ende het meest geacht wordt in eenen Rinck, ende gelijck den appel vande oogh voor het principaelste | |
| |
ende weerdighste gehouden wordt, ende den altydt groenen, ende rieckenden Laurier verre te boven-gaet alle de andere boomen vande Bosschen, soo moetmen van gelijcken segghen van den H. Casimirus, den welcken verre boven de andere, boven Princen, en Onder-saeten, boven Geestelijcke, ende werelijcke persoonen in deughden uyt-schynende was als een alder-claerste licht. De waerachtighe ende verstandige gelijckenisse sal ick hier trachten, ter eeren van onsen Prince in een duytsch Rym voor te stellen.
DEn Rinck aen menigh mensch behaeght,
Als hy dien aenden vingher draeght;
Hier mê sigh selven oock verheught,
Of tot een teecken van de deught,
Oft tot een pandt van min en trouw
Van sijn versaemde weerde Vrouw.
Doch hoort eens, wat ons hier noch dient
In desen rinck ô liefsten vriendt:
Voor't best, en 't kostelijckste dinck
Van een schoon uyt gewerckten Rinck,
Ick wel den steen verkiesen sal,
Die blickert als een fyn christal;
Den diamant, oft den Agaet,
Die daer in't goudt geslaghen staet,
En die daer sigh soo fray verheft;
Alwaer den steen 't goudt over treft.
In weerd', in schoonheydt, in de daedt
't Gesteent den Rinck te boven gaet.
| |
| |
Door Polsche Ryck, en Coninckx Hoff,
Vindt Casimier oock sijnen loff;
Een Heyligh Prins by jeder een,
Vyt schynend' als een weerden steen,
Van een Robyn, oft Diamant,
Vast in de deught, en liefden brandt:
Vyt 't wesen, en uyt 't soet gesicht
Ghy mercken kond' een wonder licht,
Iet on-gemeens, een heyligh oogh,
Die altydt naer den hemel vloogh,
Om Godt t'aenschouwen seer bequaem,
Een oog aen Godt heel aengenaem,
Een oogh vol vlam van heyligheydt,
Die Godts sal sien voor d'eeuwigheydt;
Een oogh aen d'ooghen van het Ryck
In glans en deughden ongelijck.
Iae als den appel in de oogh
In deught hy d'ander' over-vloogh.
Om soo verheven wonder deught,
Die Godt en menschen soo verheught,
Met recht wel past op Casimier
Een tack, of Croon vanden laurier,
O wat een schoon, en jeughdigh houdt,
En windtmen in't gebladert woudt!
De Eyck, den Olm, den Abeel
Geplant als menigh schoon prieel;
De Pyn, de Beuck, en Esschen-boom,
Die groeyen aen den water-stroom.
Daer siet-men oock den Popelier;
| |
| |
Maer't wyckt al voor den groen Laurier,
Die winters, somers ons verheught,
Door sijnen geur, en staeghe jeught.
De croon die past op den Laurier,
Een aerdigh beeldt van Casimier,
Een Prins in deughden op gegroeyt,
En die nu in den hemel bloeyt,
Soo schoen in't groen, in deught gewas,
Alsmen oyt in den hemel las
Nu soo ick hem hier stel ten toon,
Met recht hem schenck de Lauwers croon.
Het soude te lanck wesen menighe ander deughden van desen H. Prince voor te stellen, de welcke veel andere treffelijcke mannen in het breedt hebben beschreven, ende ons achter-ghelaten. Ick segghe dan alleenelijck ende in het cort met den vermaerden Polschen Schryver Judocus Ludovicus Decius, den welcken ons voorstellende de loffelijcke daeden vande Conincklijcke Voor ouders van Casimirus, ende daer naer van den Prince Casimirus, spreeckt aldus: Hic Princeps Casimirus omnibus virtutibus erat redimitus. Om alles met een woordt te segghen, seydt hy: den H. Prince Casimirus was verciert met alle soorten van deughden, in de welcke hy alle de andere verre te boven gonck, gelijck het aen een jeder genoegh bekent was; maer om noch beter te betoonen, ende te bevestighen, het gene hy van den H. Casimirus hadde geschreven, brenght daer naer voor't | |
| |
leste dit noch by: dat Godt het wonder H. Leven van dien Prince naer sijne doodt met menighe wondere ende on-gemeene mirakelen bevestight, ende vereert heeft: hoort sijne eygene woorden: Coeterum ita se in omnibus gessit, ut eo vivente id apareret, quod illo sublato clarissimis miraculis comprobatum est. Hy heeft sigh in alles soo gedraghen, seght hy, dat men, als hy noch leefde, genoech bemerckte sijnen H. handel, den welcken Godt naer sijne doodt met vele uyt schynende wonderheden ende mirakelen heeft gelieven te bevestigen. Die wondere wercken hebben aen de wereldt openbaerlijck gedient tot eene tweede getuygenisse ende eene uyterste bevestinghe van sijne overgroote ende uyt stekende heyligheydt, in de welcke hy standtvastelijck heeft blyven uyt-schynen tot het leste sijns levens, het welcke ick nu in het volghende capittel sal gaen betoonen.
|
|
Auteursrechtvrij