|
| |
IV. Capittel.
Vande uyt-nemende godtvruchtigheydt van den H. Casimirus tot het H. Lyden Christi.
ONder alle Deughden hadde besonderlijck de Goddelijcke Liefde, die de Coninginne der deughden is, het herte van Casimirus in-ghenomen; oock van sijne kindtsheydt, ofte van het eerste gebruyck van de reden; desen teeren Prince wierdt van dan af met eene wondere | |
| |
liefde gedreven tot Godt, als den oorspronck van alle goedt, ende eenen goedt-hertighen Vader van alle menschen; het welcke hy, soo hy seyde, metter daedt genoegh getoont heeft, als hy ons gejont, ende op der aerde gesonden heeft sijnen beminden ende eenighen Sone tot de saeligheydt van heel de wereldt. Hier stont Casimirus gants verwondert, ende als op getogen over denckende die over-groote liefde vanden Sone Godts, sich selven aen sijnen hemelschen Vader op-offerende, niet alleen om mensch te worden, maer self om te sterven tot verlossinge van alle menschen. Het sal de pyne weerdt wesen, eens hier van te hooren spreken den Doorluchtighsten nu dickmaels ghenoemden Apostolijcken Legaet tot den Coninck van Polen Zacharias Ferrerius in het 2. cap. van het leven van Casimirus: Regius & S. Adolescens, cum praeclaras virtutes omnes, sicut Christ bonus odor redoleret, charitatem tamen, uti virtutum caeterarum Principem, Reginamque praestantissimam, quam unice amabat, sibi delegerat, quae Dei Filium pro humani generis salute de summo caelo descendere, seipsum exinanire, carnem nostram sumere, & mortens subire sola efficere potuit; sic enim dilexisse mundum, ut Filium suum unigenitum daret pro mundo, diu noctuque ardentissimo cogitabat affectu. Als desen Conincklijcken ende H. Jongelinck, seght hy, in alle treffelijcke deughden uyt-scheen, heeft nochtans de liefde, als de Princesse ende Coninginne van de andere deughden besonderlijck uyt-vercoren, ende ghe | |
| |
tracht te becomen, de welcke alleen den Sone Godts tot onse saligheydt uyt den hemel hadde doen neder-daelen, sigh vernietighen, ons vleesch aen-nemen, jae de doodt onder-staen. Voorts die on-ghehoorde liefde van den Vader, gevende sijnen eenighen Sone voor de saligheydt van den mensch, en konde hy oock noch by daeghe, noch by nachte oyt vergeten, die geduerighlijck met een alder-meeste teerigheydt overdenckende. Hierom bedanckte hy eerst den hemelschen Vader, voor soo een uyt-nemende gifte, ende daer naer den Sone Godts sijnen lieven Salighmaecker over sijne on-gemeten ende on-verdiende liefde. Hier sal ick nu principaelijck spreken van het medelydende gemoedt, ende danckbaerighe wederliefde van Casimirus tot het H. Lyden van Iesus, het welck desen teeren Prince altydt hadde in sijn gedachten, sigh niet genoegh konnende daer mede versaeden; in het welck hy sulck een teere weemoedigheydt gevoelde, dat hy sigh niet en conde onthouden van over-vloedighe traenen te storten, soo verhaelt den selven Schryver: Tanto compunctionis ardore in Salvatoris nostri Jesu Christi pro humani generus salute sesceptam servi formam, agonemque & mortem assiduâ compassionis meditatione afficiebaetur, ut lavaret per singulas noctes lectum suum, & lacrymis stratum suum rigaret. Voorts gelijck hy peysde, soo sprack hy oock seer dickwils daer van met de andere, volghens het spreeck-woordt: Daer't hert vol van is, daer spreckt den mondt van. Jae desen heylighen | |
| |
Jongelinck Casimirus sprack van Christi lyden met soo een teer gemoedt, dat hy alle de aen-hoorders ontstack ende verweckte tot een gevoelijck medelyden tot den minnenden Saligh-maecker; te meer om dat hy oock hierom somtydts vloeyde in bittere traenen, aldus de andere meer beweghende, als met sijne teere woorden: soo veel te meer, ende dick[w]ilder hoorde men hem noch sprecken van Christi Lyden, om dat hy van geene saecke liever en sprack; als oft hy maer alleen kennisse en wetenschap en hadde gehadt van sijne heylighe Passie. Hy mochte inder waerheydt met den H. Paulus wel segghen 1. ad. Cor. 2. Non judicavi me scire aliquid, nisi Jesum & hunt crucifixum. Jck en hebbe my niet uyt-geg[av]en, jet te weten onder U-L. dan Jesum Christum, ende dien gekruyst. Hy bethoonde metter daedt, dat hy seer wel overleyt hadde dat H. Lyden, naer de reden oordeelende, dat hy ten uytterste moeste droef wesen om den gekruysten Jesus, die met sulck eene liefde voor hem was gestorven. Ach hoe dickwils en mach hy niet geseyt hebben met den H. Ignatius Martelaer, dien grooten Minnaer vanden gekruysten Salighmaecker dese teere minnelijcke woorden: Amor meus crucifixus est! Myne liefde is gekruyst, ende gestorven uyt liefde tot my; waerom dan en sal ick om hem niet droef wesen, ende hem beminnen? waerom en sal ick oock niet geerne voor hem jedt lyden, jae oock voor hem sterven? Amor meus crusifixus est! Myne liefde is gekruyst.
| |
| |
Dien mede-lydenden Prince hadde al dieper insicht, ende teerder bemerckinghe op het Lyden, ende het sterven van Christus, als ick het wel can achter-haelen: hy door-sagh, ende door gronde veel beter sijne uyt muntende Goddelijcke liefde tot den verworpen ende ondanckbaerigen mensch. Jck meyne, dat den gekruysten Jesus al diep moest gedruckt staen in sijn mede-lydend' hert. Hier toe was het oock dat den H. Augustinus lib. de Virg. een jeder aen-weckte met dese beweeghelijcke woorden: Inspicite vulnerae pendentis, sanguinem morientis, pretium redimentis; haec quanta sint, cegitate, hoc in statera cordis verstri appendite, ut totus figatur in corde, qui pro vobis totus fixus est in cruce. Aenschouwt, seght dien H. Vader, de wonden van die daer gehanghen is, aen-siet het dierbaer bloedt van den stervende, ende den prys van die ons verlost heeft; over-denckt by u selven de grootheydt van alle dese dinghen, ende weeght dit op inde weegh-schael uws herten, op dat hy heel in u herte in-gedruckt worde, die voor U[-]L. aen het cruys gehecth is.
Den H.Vader spreckt hier van een geduerigh gedencken, die alle Christenen menschen moesten hebben van het bitter Lyden van Jesus, het welck sonder twyffel aen Godt ten uytersten aengenaem is; gelijck hy somwylen door eene boven-menschelijcke kracht aen de menschen heeft laeten blycken, als wanneer men het Heyligh Mysterie van Christi Lyden in het hert van verscheyde min | |
| |
nende zielen wesentlijck, ende metter daet in het vleesch uyt-gedruckt heeft gevonden. Soo ick hope, het en sal niet on-aengenaem wesen, dat ick hier een soodaenigh wonder, vol van teere liefde ende mede-lyden voor-stelle: Den H. Francisus Salesius verhaelt ons uyt den H. Bernardinus van Sienae in sijn eerste Sermoon opde Hemel-vaert ons Heeren, van eenen grooten Edelman ofte Prince (Ludovicus à Saexonia noemt hem Letbaldus) den welcken uyt eene teere godtvruchtigheyt gereyst zynde naer het H. Landt, om de HH. plaetsen te besoecken, ten lesten op den Bergh van Oliveten uyt liefde tot sijnen beminden Salighmaecker ghestorven is; in wiens open gesneden herte stonden dese woorden: Jesus Amor meus. dat is: Jesus myne Liefde. Ick sal u hier sijne reyse ende wonderlijcke geschiedenisse in't Rym verhaelen.
WEl hoe! sal Venus kindt altydt triumphen stichten?
Sal ieder aen dit wicht, en voor sijn liefde swic[hte]n?
Al worter menich mensch gewondt van't dertel wicht:
Daer is een scherper stael, en noch een ander schicht:
Godts pyl heeft met sijn spits oock menich hert getroffen;
Cupido met sijn boogh en heeft niet meer te stoffen;
Ick sien, dat hy van vrees, en oock van schande beeft,
En sich aen't heyligh kindt nu verr' ten onder geeft.
Dat hemelsch godd'lyck kindt can alles over winnen
Met syn onwinbaer macht op 's menschen hert en sinnen:
Soo haest het met sijn schicht de mesch maer heeft geraeckt,
Stracx sietmen, dat sijn ziel van suyver liefde blaeckt.
| |
| |
Men ca[n] van ouden tydt van wonder liefde spreken,
Van die uyt liefde cracht ter aerde zijn besweken:
Nu stierf men voor de eer, nu als een offerand',
Dan spronghmen in een kuyl voor't best van's vaderlandt,
VVat liefd' was daer oock niet in Jonathas [t]e vinden
Tot David sijnen vriendt? die sich wel soo beminden,
Dat twee maer een en was; d'een d'ander soo beviel,
Dat oock een dobel mensch scheen maer een enckel ziel.
Doch 't was een menschen drift, waer door men wordt bedroghen,
De Goddelijcke min is heel uyt Godt getoghen;
Die komt van Godt alleen, en heeft oock meerder cracht,.
Hierom met volle recht by Godt al meer geacht
Hoort nu een waere proef, een stuck van teerder minnen,
Dat alle trouw, en liefd' al verr' moet overwinnen;
VVaer in Godt voor den mensch sijn bloedt en leven derft,
En daer een danckbaer hert uyt weder-liefde sterft:
Een Edel jeughdigh Prins vermaerdt om't heyligh leven
Hadt uyt een teer gemoedt sich op den wegh begeven
Naer Palestynen landt, bestroomt vanden Jordaen;
Al waer den Sone Godts de doodt hadt onder staen.
Soo hy het noch van verr' in d'oogh nu hadt gekreghen
Als synen vollen wensch, en 't eynd' van al sijn weghen,
Stracx roep hy metter hert, o duysentmael gegroet,
Geluckigh heyligh Landt, besproeyt met Christi Bloedt
O uytvercoren grondt voor 't land[t]schap van beloften,
Op wiëns groot geluck hier voor de menschen stof[t]en;
Bewandelt van Godts Soon; en waer hy heeft beleydt
Vyt liefde tot den mensch het werck der saligheydt!
| |
| |
Dan spoeyt hy snellijck aen met ongemeyne schreden,
Die wenscht met alle vlyd[s] in't heyligh Landt te treden;
En siet, soo hy daer komt, stracx hy met herten lust
Den Heer in traenen danckt, en oock de aerde kust.
Hoe sal't daer naer al gaen, hoe sal hy noch beminnen?
Het eynd' sal wonder zyn, als hy soo gaet beginnen:
De liefde dringht hem voort, die in sijn ziele speelt,
En al, dat Godt eens leedt, van nu in hem verbeeldt.
Hy gaet nu hier, nu daer; en als hy is in't reysen,
Loopt voorder met sijn ziel, jae vlieght met sijn gepeysen:
Nu siet hy 't heyligh huys, alwaer den Enghel quam,
VVanneer hy in Godts naem de Boodtschap ondernam.
Dan is hy in den stal als van sijn self verloren,
Midts voor ons saligheydt Godts Soon daer was geboren.
Dus sagh hy menigh plaets, daer Godt gewandelt heeft,
Als hy hier met den mensch op d'aerden hadt geleeft.
Daer naer quam hy in't Hof Gethlemani geheeten,
Alwaer Godts eenigh Soon voor ons hadt willen sweeten,
En in dien strydt des doodts heel plat ter aerden viel,
Voor heel het mensch geslacht, voor soo veel duysent ziel.
Dan volght hy Christus nae in't midden der soldaeten,
Doen hy gevangen was, getrocken lanx de straeten
Van de vervloeckte Stadt; die hem te v[o]or ontfonck
Men sanck, met lof en eer, en pallem tacken schonck.
VVast sweerdt en was't hem niet, als hy met sijn gedachten
Godts Soon en mensch aen sagh; die hy soo wreed lyck brachten
In't huys van Caïphas, als plichtigh vande doodt,
Gelastert en gestelt in pyn en stervens noodt.
| |
| |
Eylaes! hy kost niet meer; stracx quam hy oock te schreyen,
VVanneer hy sijnen Godt naer 's Conincx Hof sagh leyen;
Of naer het Rechters huys getrecken als een beest;
Dat sagh hy al voor d'oogh, al was het in den geest.
Maer wat een harden steeck, wat slagh en moest 't niet wesen,
Als hy den Heer nu sagh selff tot de doodt verwesen!
Oock naer dat bitter slaen, naer d'in geperste Croon,
tot spot van al het volck dus voor gestelt ten toon.
Doch 't was al te vergeefs; want sonder t'onder soecken
Sy gaen als beulen voordt in Jesus te vervloecken,
En willen hem ter doodt; dan quam het helsch gespuys,
Dit wierp hem op den hals het on-genaedigh Cruys.
Den Prins sagh Jesus aen in't midden van het stryden,
En volght al achter nae, vol pyn en medelyden;
Dus soo hy was in druck tot midden van sijn ziel,
Strax sagh hy dat den Heer met 't Cruys ter aerden viel.
VVat sou den Pelgrim doen? Hy conde niet als klaeghen;
Hy hadd' oock wel gewenst met hem het Cruys te draeghen,
Doch 't was niet in sijn macht; den wil was Godt genoegh,
Dat hy in sijn gemoedt sijn Cruys te saemen droegh.
Hy sagh't al inden geest; en wenscht met goeder herten,
Den heel bedruckten Heer te troosten in sijn smerten;
Nu was hy over-doodt tot op den Bergh geraeckt,
Soo dat hy voor de doodt veel dooden hadt gesmaeckt.
Den Prins stondt heel verstelt; jae Godt moest hem verstercken
Oft hadde Christi stryd niet voorder connen mercken,
Veel min als al het volck, en d'aerde was bevreest,
Terwyl Godt vol van smert gaf sijnen lesten geest.
| |
| |
Het leven was nu doodt, door wien de menschen leven!
Hierom comt oock den Prins bykans sigh te begeven:
Hy sucht, hy siet om hoogh, nu valt hy op sijn knien;
Godts doodt staet hem soo voor, of hy die hadt gesien.
Doch volgens Godts geheym, Godt laet hem noch niet sterven;
Hoe lanck hy leven sal, wanneer het leven derven,
Is Godt alleen bekent; Godt weet, wat dat hem dient,
Die maer en wenst te zyn Godts alderliefsten vriendt.
Hy wyckt dan van den Bergh; die hy nu hadt verlaeten
Doch sonder eenigh troost, die sijne ziel mocht baeten;
Hy dwaelt nu hier, nu daer, nu dreyght hy stil te staen,
Dan sietmen hem alweer recht naer de Berghen gaen,
Naer Oliveten Bergh; misschien om troost te vinden,
Oft om eens aen te sien de stappen sijns beminden,
De voeten vanden Heer, van sijnen Bruydegom,
Die hy daer liet gedruckt, eer hy ten Hemel klom.
Hy was daer op geraeckt; maer soo hy quam te mercken
De paden vanden Heer, met soo veel wonder wercken;
Hoe Godt van desen Bergh ten Hemel was gegaen,
En tot een liefde-merck sijn voeten laeten staen;
Terstondt hy neder-viel, om die te mogen kussen;
Doch kost al even-wel sijn herten brandt niet blussen;
En soo hy meermaels kust, de liefd' ontsteeckt hem meer;
De wee oock teerder wordt tot sijnen liefsten Heer.
De Liefd' was nu op't hooghst; hy konde quaelijck spreken;
Maer eer sijn treurigh hert van droefheydt quam te breken,
Met aller zielen cracht sprack Iesus noch eens aen,
En heeft noch voor het lest dees minne-spraeck gedaen:
| |
| |
O JESU myne liefd'! O Minnaer mijnder herten,
Die op Calvari-bergh stierf vol van liefd' en smerten,
Geeft my, dat ick oock sterf; hoort bidd' ick myn beklagh;
Jont, dat ick oock voor u uyt liefde sterven magh.
O Iesu mijn geluck, van hier oock op genomen,
Laet my hier door de doot uyt liefd' oock tot u comen;
Gy sterft, op dat ick leef, geeft, dat ick hier oock sterf,
En soo uyt weder-liefd' met u den Hemel erf.
Corts naer dees minne-sucht, men siet den Prince vallen;
Soo hy ter aerden bleef, strax eenen onder allen
Van't Princelijck gevolgh daer toe geloopen quam,
Die wel op't onverwachts de droeve doodt vernam.
De dienaers allegaer dee quaemen aen-gevlogen,
En over 't droef geval, als van hun selfs getogen,
Siet d'een den and'ren aen, bedroeft en gants ontstelt,
Midts hunnen Prins heel doodt ter aerden was gevelt.
Eylaes! men doet terstont een dienaer neder-daelen,
Tot die het on-geval, en quael mocht achter-haelen;
Stracx komt den Meester aen, die 't lichaem open doet,
En siet, hy vindt het hert verdroncken in sijn bloedt;
Doch soo den Constenaer verstaet het Prince leven;
Dat hy sich om Godts liefd' hadt op den wegh begeven,
Vraeght, of hy 't Princen hert oock open snyden magh,
En soo de droeve doodt best brengen aen den dagh.
Het wordt hem toe gestemt; doch soo hy komt te snyden,
Hoort, wat een wond're saeck: men siet van eender zijden
Dees minne-woorden staen: O JESU mynen Al!
Gy zyt myn Liefd' alleen, die ick beminnen sal.
| |
| |
Dit was immers den sin van die H. woorden, die in het hert ghedruckt stonden; in de Historie vinde ick, als ick te vooren seyde, dese woorden geschreven, Jesus Amor meus, dat is, Jesus myne Liefde. De welcke ons genoegh te kennen geven de overgroote, ende uyterste Liefde van desen Prince tot het H. Lyden onses Salighmaeckers.
In sulcker voegen hadde oock onsen H. Prince Casimirus den lydenden Saligh-maecker in sijn herte geprint; was het niet metter daedt in het lichaem, dit was ten minsten inwendelijck naer den geest, met geduerelijck daer op te peysen, gelijck het claerlijck staet in sijne H. Ghetyden: Casimirus in Christi contemplandae passione erat assiduus. Den H. Casimirus, seght de H. kercke, was geduerelijck besigh in het over-dencken van de Passie Christi. Hy en conde voorwaer den Sone Godts noyt vergeten, die borghe gebleven was by den Hemelschen Vader voor sijne ziele, ende voor de verlossinge van heel de wereldt, sijn leven daer voor ten besten gevende. Hierom peysde hy dickwils op Christi doodt ende bitter lyden, aldus eenichsints willende danckbaer wesen. Dese woorden van den Wyse-man Eccli. 29 18. ofte dies gelijcke stonden hem al diep in sijne gedachten: Gratiam Fideijsussoris tus ne obliviscaris, dedit enim pro te animan suam. dat is: En vergeet de gratie niet vanden Borghe, want hy heeft voor u sijne ziele gegeven. Die wonderlijcke liefde van den Sone Godts tot hem, voor wie hy oock gestorven was, raeckte soo sijn hert, dat hy maer en wenste voor | |
| |
Jesus sijnen Verlosser oock wat te lyden, jae oock te sterven. Daerenboven dat groot mede-lyden van de H. Maghet Maria tot haeren ghecrusyten ende gestorven Sone Jesus verweckte hem oock ten uyttersten tot eene medelydende droefheydt; want gelijck hy Maria de bedruckte Moeder boven maeten seer beminde, soo wierdt hy oock als ghedwonghen met haer droef te wesen; wiens droef medelyden hy wel wiste heel redelijck, ende heyligh te wesen, ende heel gelijck aen de groot liefde tot haeren beminden Sone, die de maete was van haere uyterste droefheydt. Hier uyt groeyde het medelyden van Casimirus tot den lydenden Saligh maecker, aldus wenschende meer ende meer aen die mede-lydende Moeder gelijck te worden. Het en waere hierom niet te verwonderen, waer't dat dien H Prince eenighe droeve gesanghen van die bedruckte Moeder ende Maghet al dickwils gelesen, ende by sijn selven over-dacht hadde, misschien seer gelijck aen dat droef ende mede-lydende Beclach-dicht: Stabat Mater dolorosa & c. Ick sal het hier by voeghen ten dienste vande Godtvruchtighe zielen, ende oock het selve tot meerder gerief in onse moederlijcke taele over-stellen, om oock met de droeve Moeder ons mede-lyden te connen betoonen.
| |
| |
Quae moerebat, & dolebat,
Quis est homo, qui non fleret,
Christi Matrem si videret,
Quis non posset contristari,
| |
| |
Juxta Crucem tecum stare,
Virgo Virginum praeclara,
Fac, ut portem Christi mortem,
Fac, me plagis vulnerari,
Per te Virgo sim defensus
| |
| |
Morte Christi praemuniri,
Het welck aldus luydt in onse taele:
ACh hoe stondt vol smert en rouwe
By het Cruys de droefste Vrouwe,
Di'er op de wereldt leedt!
Als sy haeren Soon sagh hangen,
Met de doodt bykans bevangen,
't Sweerdt haer droeve ziel door-sneedt.
Ach! hoe moest die Maeght niet klaegen
Vol van droefheydt heel verslaegen,
Moeder van haer eenigh kindt!
Als sy hem sagh in sijn Lyden;
En nu met de doodt gonck stryden,
Die sy hadt soo seer bemindt!
Of men hadt een hert van steenen,
VVie en sal hier oock niet weenen,
En met haer in droefheydt zyn?
VVie en sal haer niet ontfermen,
En met dese Moeder kermen,
In haer alder-teerste pyn?
Om de pynen, en sijn wonden,
Die hy leedt om 's wereldts sonden,
VVas sy droef op't alder-meest;
| |
| |
Maer noch meer, als hy gonck scheyden:
O wat pyn voor alle-beyden,
Als hy gaf den lesten geest!
Droefste Moeder vol genaeden,
En met weedom overlaeden,
Maeckt, dat ick oock met u klaegh;
Geeft, dat ick u pyn magh smaecken,
En soo in Godts liefde blaecken,
Dat ick uwen Soon behaegh.
Mocht't myn ziel maer eens gelucken!
VVilt daer in sijn wonden drucken
Teere Maghet, droefste Vrouw;
Laet my doch sijn bitter slaeghen,
Schand', en pyn met u verdraeghen,
VVilt my, bidd' ick, dat verleenen,
Dat ick hem oock magh beweenen,
Allen troost wil ick verdryven;
'k VVensch hier maer aen't Cruys te blyven,
En moet u in druck te zyn,
Hier met u in pyn te wesen,
Kan, o Maeght myn ziel genesen,
En my troosten in den druck;
Laet my dan sijn doodt gedencken,
Dit en sal myn pyn niet krencken,
Maer 't sal wesen myn geluck.
Maeckt, dat ick in Christi wonden,
En in't Cruys geheel verslonden
Naer de Ziele leven magh;
| |
| |
VVilt my in Godts liefd' verwermen,
En in't oordeel eens beschermen
In dien strenghen lesten dagh.
Voor het lest wilt my verstercken,
Door Godts Cruys, en Christi wercken,
Door sijn Bloedt dien weerden prys;
En, als't lichaem eens sal sterven,
Maeckt, dat ick dan mach verwerven
Rust in't hemelsch paradys.
In dese, oft diergelijcke bedenckinghe van den bedruckte Moeder Maria over het bitter Lyden van haeren Sone hadde den H. Casimirus sijn volcomen genoeghen ende voldoeninge, wenschende oock aldus met Maria droef te wesen, ende aldus sijne mede-lydende liefde des te beter te betoonen tot sijnen beminden ende lydenden Salighmaecker, in de welcke hy sijn selven geduerelijck oeffende: In Christi contemplanda Passione erat assiduus. Het welck hy oock gedaen heeft totter doodt toe, als-wanneer hy met een Crucifix in de handt heeft willen sterven; gelijckmen hem in vele printen ende schilderyen uyt-gedruckt siet: soo schryfter van in sijn leven den Eerw: Heer Gregorius Swiecicius Canonick van de Cathedraele kercke van Vilna. Christi effigiem manu tenens, intentisque oculis intuens aequissimo animo abdormivit in Domino. In de handt hebbende, seght hy, het H. Crucifix, ende de ooghen daer op geduerighlijck slaende is dien H. Prince Casimirus soetelijck in den Heere ghestorven.
|
|
Auteursrechtvrij