Dal Bhat Chatni

(1977)–Jit Narain– rechtenstatus



[pagina 5]
Arui aan vinu.... 1976
[pagina 6]
Arui vraagt maar weinig veel meer geeft zij terug sterk aan eerst door uitbuiting nu door motieven verzwakte jij bent nog niet waard mijn tomatenaanplant die de zorg heeft van de kracht van de juiste geest met het alert beminnende oog van de boer een speelbal in de surinaamse werkelijkheid
[pagina 7]
zomaar klim je een boom in om daarna doelloos te staren krachteloos de gedachten ingekleed met een weelde aan fantasie zoals het een plattelander overvallen kan .... .... wat wil je een jong van tien elf met een slinger om de hals in gedachten de schutter uithangt zich verslikt in één van zijn lekkerste happen speelt als de held verstomd zich zorgvuldig beziet tweemaal zo groot geschoren met snor en schoenen aan een leren riem aan zijn pantalon over de borstrok en het overhemd met liefst lange mouwen tot onder de navel .... .... verschrikt bij te komen terwijl je een mier doodstrijkt bedenkend dat je klein bent aan gezag onderworpen zelden raak geschoten af en toe vlees op rijst proeft dat smaakt en zich herinneren doet vaak genoeg met knikkeren hebt verloren en in nog geen drie maanden jouw korte broek met ingebouwde jarretels waarover
[pagina 8]
een willekeurig overhemd vernieuwd krijgt klim je de boom uit om je dan te realiseren dat de koeien op je wachten je de jongeren moet helpen baden en de afwas nog doen moet waarna je losbarst in een gezang om nu aan alles en ieder in de buurt te vertellen dat je er bent en als het ware je te overtuigen van het ouderlijk gezag ren je naar mama toe om te vragen of je nu al met de sikkel om de schouder naar het veld mag vertrekken waar de mieren zo goed aarden tussen de golvende malse murena en de groene scherpe sarpat-pollen in de plassen de dhaniya en de kena-ghas ik weet niet meer hoeveel malen ik heb omgespit die oppervlakte klei te ontdoen van titki en lanti-ghas een grootte van twee bij twee meter werd een broze vruchtbare zwarte kleimassa voor mijn vijf tomatenplantjes ontkiemd om en bij ons machan naast een hoge stille awarapalm waarvan ik de schaduw
[pagina 9]
mij herinner als mijn parasol 's middags tijdens de afwas het bleef niet bij de vijf gaten van koemest te voorzien voor de kleine zach te zesbladerige neonaten uit onbekend ouderschap dagelijks na school en middagmaal holde ik met een houwer en een tjap om weer eens te kijken naar de weerloze plantjes die als teken van de steeds weer verloren strijd tegen de hoge zon hun krachtverlies vertoonden door de flauw hangende blaadjes de schade werd allengs minder wij waren met ons zessen de zon alleen en ja ... ... in tien dagen was het zover ze leken te hebben gekozen en zich te hebben begeven op het pad van leven en plicht nog eens een week en zie ... ... daar staan ze trots zo groen als mogelijk zo statig als de bamboespruit mijn geest bekorend en tot zich lokkend
[pagina 10]
voor ook soms in mijn verbeelding bestaand onkruid op die dag die onvergetelijke dag waarop mijn tranen niet rijpen wilden mijn keel verdroogde en pijn deed mijn spraak verstomde de gedachten versteenden de ogen zich sloten om niet te zien laatstaan te begrijpen dan wel zich te herinneren die plant vol leven donzig zacht maar nee ... ... die vlaag ging mij voorbij en ik moest weten om mij te wreken op het kwaad dat had getroffen de één van de vijf die uitgeblust mij treiterend aankeek was het om mij te plagen alsof het geen pijn deed heel gewoon is te sterven zo gewoon dat ik het verspoedigde met een ruk
[pagina 11]
en een ommezwaai was ik de oude weer mij vastklampend aan de overige hoopte ik en verwachte de beloning van al was het maar één enkele tomaat vandaag is de zoveelste dag dat ik zo dichtbij mij zit af te vragen wanneer de eerste bloesems mijn verwachtingen zullen strelen ik zie ze hangen zo open als mijn pupillen ik tel ik tel tot voorbij het zelfbehagen om dan te zeggen van nee ze komen heus wel en te glijden van de gehurkte zit in een meer kruipende houding om als het ware te golven als mijn plantjes dat kunnen gevangen in de stroom van de noordoost-passaat ik steek mijn nek uit met mijn handen op de rand van de met gras begroeide aarde en het zwarte brokkelige klei om mijn neus te doen overtuigen van de geur van mijn planten het zijn er nog maar vier ik ruik aan één
[pagina 12]
tussen de andere en mijn pupillen ik voel aan mijn zinnen hoe aan haar gezogen word om te worden een gestalte in mij nu ik ontnuchterd ben hoor ruik voel zie en proef ik mijn wezen in haar mijn plant al draagt zij nog geen tomaten ga tuier lalki maar opnieuw en kom snel terug je moet nog naar de pelmolen ja ma zeg ik en start mijn motor richt hem de dijk op om vliegensvlug te razen tussen al dat groen langs de weg naar de stilstaande koe die mij hoort naderen en dankbaar verwelkomt zwaaiend met de staart ik was nauwelijks de hoek om of ik ving een glimp op van de tegenligger en besefte dat het gedaan was vertelt een chauffeur die zijn auto totalloss terugvindt na al die ellende van die ene dag zo verging het mij ook toen ik zag dat ik nu kwijt was geraakt één van de vier aan mijn
[pagina 13]
moeders misschatting vergoeden zou ze mij met een ah-hoi zij had te vertellen de grote regisseuze ik figureerde maar zonder inspraak daarom moest lalki maar ontgelden het kwaad van een jong nog niet eens in de puberteit met ettelijke pijnlijke striemen op haar huid kon ze onder de jamun haar beklag doen aan wie moest ze zelf maar weten wie werkelijk helpen zou was de denkende domme ook vertegenwoordigd in mij nu haar vergeven naderend met een vredelievende lach mijn vader werkt in loondienst een boer is hij ook slechts bij planten en oogsten van de rijst waarvan de opbrengst haar eigen onkosten niet meer dekt hij wil er zelfs van af zijn dat verloederende werk vanaf zijn jeugd misschien daarom dat hij het kijken niet waard vond mijn plantjes mijn werk kosteloos en toch fraai mijn moeder begrijpt mijn enthousiasme niet eens
[pagina 14]
nog minder mijn leed sinds de vorige dag vind ik niet volmaakt meer mijn werk dat getroffen werd door omstandigheden buiten mijn macht nog even schattig kijken ze mij aan nog altijd ontvangen ze mij met hun kinderlijke vriendelijkheid maar kijken doe ik toch naar dat broze oppervlak een obsessie die twee hoopjes klei één met een krater de ander met een stomp geen vergelijk met wat zo dichtbij nog haar ahirva danst nog minder met mijn gevoel voor evenwicht wel in overeenstemming met het lot van de boer die zo jong al ervaren moet het onrecht zonder pardon zo fris als de ochtend zo vriendelijk als de morgenzon ondergaat ze het gekrijs ieder jaar weer die kleuters wier lijven in de banken sidderen verward zijn door deze
[pagina 15]
eerste echte scheiding lokt de kinderjuf uit tot het wijze gezegde van het went wel hoor een drenkeling past de triomf van het gevecht tussen leven en dood zijn longen vol zout is het minste dat hij lust en toch .... ... de dagen van de ezel veranderen zegt men al krijgt hij geen gouden horens bij bevrijding is er pas wanneer een gevangenschap is geweest wijsheid na onwetendheid vandaag ben ik dan ontvankelijk voor deze wijsheid als ik zie mijn drie knuffelobjekten de zon met overgave begroeten zo stil als deze wijsheid zo lang zich in mijn hart verborgen dit moment verkiest van mijn bereidheid te aanvaarden deze nieuwe realiteit van de drie jubelende genieters met als begeleiders het kratertje en het stronkje met mij er tussen is het best gezellig weer je ziet glinsteren het vocht aan de haren
[pagina 16]
die trillen bij het opnemen van de zachte heldere zonnestralen het doffe groen vergaat in alle tederheid en wat dan ontstaan zijn de projekties in mijn gedachten van deze onvervalste eenheid van de elementen der natuur in vorm plaats en ruimte mijn planten zijn verweven met de aarde die de voorbeschikte vorm alle reliëf geeft samen met de zon verbonden met de ruimte tellen ze mee in de kringloop van komen zijn en gaan mijn trots vergaat in het verloop van de kwelling met een bewustzijn dan niet meer van een dromer maar één van een boerenjong zonder glans liefkozing en enige helderheid in het bestaan zonder de tederheid van het gemak in het leven en liefdevolle bejegening van de medemens zonder iets om het niets te kunnen miskennen raak je de wal lijkt het schip inorde klim je aanboord kantelt het schip aan die zijde
[pagina 17]
voor de boer in ons suriname bestaat slechts een komen en een gaan het zijn laat hij telkens over aan de kinderen hoe lang zal nog duren dit boerenbestaan met de handen op de zak red jij nauwelijks het leven meer een eigentijdse prijs moet je vragen maar die kost telkens een deel van die bron waaruit de kracht wordt geput tot de prestatie van elke dag in engere zin leeft hij niet om het koesteren van idealen of zich nuttig te maken aan vriend vijand en zichzelf het goede te bejegenen of het kwaad te verdelgen hij leeft met de grillen is het niet van het staatsbestel dan van de natuur in en om hem heen vaker beide konservatief reaktionair landbezitter racist vaak dit alles in één woord gelijk ingekleed met jaloezie haat en superioriteit hare malik was hij maar werkelijk rijk veertig jaren zijn ruim geweest
[pagina 18]
om te weten en te verwerpen die nationale geest van de nationalist uit de stad die een ziekte erbij werd voor zowel het land als zijn dienaar één die werkelijk voor sterft de ander altijd in naam de boerenjong die zo lang nog gaan moet leert al gauw de principes door het onderwijs om niet te aanvaarden de modder de tegenslag en die vuile huid van de ouders familie en gaon ke log vergeet het ... .... het was lang niet zover met mij ik moest en wilde aanvaarden ook de drie overgebleven mijn plantjes met dezelfde hoop wachte ik de verwerkelijking af die telkens zelf bepaald wanneer de tijd rijp is te verklappen de essentie van waar het om gaat geboren te zijn in een gezin op het platteland minderwaardig zeggen ze waarook .... .... zelfs in laatstaan buiten dit bedrijf nee .... .... met veel verdriet helaas verdrijf kijk naar die twee stieren vernederd door de bekwaamheid van drie honden die waken voor het wel en wee van de boer die 's nachts al wakker is
[pagina 19]
te verslepen zijn manden vol tayerblad en boulanger mijn broer knikt van nee hij denkt dat het bokken zijn horens ziet hij wat ik tot voor kort voor oren aanzag maar waarom zitten ze de stieren achterna beide hebben toch dezelfde belangen ik neem aan dat hier om het grasland te doen is voor de bokken lijkt de toekomst weer gezegend voor de stieren is hoogstens het heden overbrugd hee ... ... ... het doet mij aan aja denken die altijd zei doe vandaag wat je morgen ook kunt schuif dat deel opzij welke je heden onverstandig aan het opmaken bent maar zou het waar zijn al die figuren in de wolken ze zeggen dat daar de tuin is van god ik weet het niet zeg ik verward en onwetend laat ons mijn tuin 'ns gaan bekijken of de natuur daar al zover is
[pagina 20]
bloesems wil ik zien die mij dragen zullen over de golven van de daad naar de konklusie van het verstand gemengd met gevoelens van geluk een prijs die jij jezelve schenkt als kind in een boerengezin waar komplimenten schaars zijn evenals de middelen tegen elk toekomstig geweld een aanslag wordt het telkens van het spiegelbeeld op het objekt dat door elke denkbare schutting heen getrokken wordt om op te gaan opnieuw in het schouwspel van de wolken onder regie van jehova's jezus christus misschien ik zag hem komen een man in het zwart met een blanke huid van wie ik gehoord had als zijnde een luitenant in het leger van hun god hoe naderbij hij kwam hoe groter werd zijn kruis nietiger zijn verschijning strakker zijn hoofd wijder die pupillen verbaasder zijn gezicht trager zijn gang waggelend zijn lijf houterig zijn benen duizelig zijn geweten onzeker zijn daad van een paar schoenen voor de boerenjong in naam van jezus christus de zoon van zijn god
[pagina 21]
de pater stort neer de valse melodie verklinkt en nauwelijks bekomen van de verwondering zie je ze komen zonder ontzag voor levenden en doden het echte leger van de westerse beschaving de schoenen opeisen in de vorm van mijn diensten voor het heil van de mensheid in wezen een kudde blanken die voor mij maar hun bijbel het beste achten voor zichzelf mijn plantjes waarvoor ze ook onderhandelen willen dan niet zonder bedreiging ik zie de knoppen en voel de spanning tenslotte zich ontladen in de klanken van de taal welke in de verte zich verzoenen met de stilte van de morgen weerspiegeld in de kikker nog met gesloten ogen genietend van de koelte onder de takken die zich verstrengeld hebben tot een eenheid welke de boer dikwijls verleid tot ingrijpen want solidariteit betekent verlies liever drie planten elk apart met veel vrucht weinig blad dan een drieëenheid mooi om naar te kijken lelijk als je ook geld ervoor wilt opstrijken
[pagina 22]
die zich ingegraven kikker voelt hij zich misschien als ik in mijn nieuwe kleren of als de planters tijdens hun pauzes of als onze jongste in mijn schoot vies ben ik van hem en spuug in een halve draai deert hem wat ... .... onverstoord blijft hij liggen wat mij duidelijk niet aanstaat een kikker onder mijn planten geen denken eraan een duw met de stok zal zijn natuur wel aanzetten tot de sprong der zekerheid op niet eens één meter daar vandaan verdraaid een bloem ik kijk naar de hemel met betraande ogen zal deze de kracht van die stralen doorstaan zal daar nou uitkomen mijn bleek-groene tomaat mijn twijfels rusten op goede gronden de gedachten helaas zijn luchtkastelen wel fijn te genieten altijd zeer dichtbij vijftig van die planten gemiddeld de vijfentwintig tomaten drie voor twee stuivers zijn een hele hoop kwartjes één voor het kola-broodje-sardien het andere voor het frigi-papier
[pagina 23]
een derde voor de klos garen vierentwintig wil je met nummer twee voetballen de knikkers kosten maar de cent één wat schriften liefst dikke potloden met liniaaltje erbij een vulpen potje inkt die maandagcenten smullen bij de mae's zal geen zeldzaamheid meer zijn tot de werkelijkheidszin zich meester maakt van die verlammende gedachten van elke dag door zich van binnen loswoelend uitende met een brede lach in gebaren van ontkenning begeleid met de woorden na man tuhun welke niet veel meer betekenen kunnen dan was het maar waar voel je jou weer op de aarde staan die kippen toch van onze eenzame immigrant oud lichtdoof een vergeten pionier nog wel wist te vertellen over die boot dat oerwoud en de hollanders zijn land verzweeg hij met betraande wangen en bevende kaken deze brits-indiër leek verbruikt op school ging het vandaag zonder de smak van de bordwisser ofschoon ik voortdurend afwezig was door mijn bloemetje in gedachten een welkome doch slaapverwekkende bezigheid zo tegen de middag wanneer de onderwijzer geïrriteerd voorzich uitkijkt over onze koppen heen of de direkteur misschien niet komt aanrijden
[pagina 24]
en wij maar stil de regels volgen want je weet nooit wie en wanneer hij aanschiet ononderbroken holde ik van school die twee kilometer naar mijn veld en storte neer als door de bliksem getroffen boom een beroerte .... ach nee een ramp ... .... nee eigenlijk niets bizonders drie kippen hadden zich half ingegraven onder de bron van mijn genietingen mijn houvast steunde moedeloos op elkaar onder de hoge middagzon windstil vochtig en benauwend wat hadden zij mij nodig de half ontwortelden met verflenste bladeren helder van geest en met de zorg van de navu sneed ik het water met mijn handen aanéén en zegende als een beter wetende pandit gekonsentreerd met zeer veel liefde om maar te zwijgen van mijn haat tegen de kippen van onze bahira o bloemetje ach bloemetje na weken van wachten verscheen je om te doen verwelken het in mij ontwakend bewustzijn van menselijk trots als middel te komen door het leven zo eenvoudig als de adem
[pagina 25]
maar dieper dan het simpele verdriet op het moment dat het hart om geeft het bloed doorstroomt de vergeten gaten verloren ben je als een lijk in de as van wallaba en vers als de vergane in het geheugen van hen die treuren hulpeloos als de flambouw in de storm voor de regen die nu elk ogenblik strelen zal de dorst van de snaren die ontstemd in mijn planten hen verlegen doen vragen om hulp van een machteloze dromer die naar de wolken kijkt zwaar hangend aan de blauwe hemel die ginds helder getuigt van de stralen van de zon schijnend over het beregende oerwoud wel wat lijkt de kankantri groter dan anders wat voel ik me kleiner dan de gewone mier die uitgekeken huiswaarts keert zonder jou och wat hing je toch onvast gelijk de omstandigheden hier het land van de boeren het platteland de regen bleef uit het wordt een morgen als van de andere dagen
[pagina 26]
stil koel de schuine zon moeder vader broers en zusters alles éénder behalve mijn hart piekerend over het verleden vol pessimisme mij drijft naar het schoollokaal waar alles zich ook als gisteren ontbloot onfris benauwend en vernederend aanvoelt ezels beesten stommerikken koppen schoppen verdomde schepsels rakkers poten krabbels en schoften om aan te horen beloofd de leraar is onze vrees die notabene lid van de staten werd de dag verloopt als anders tot ik mijn rampgebied betreed onbespaard ook van een hoop hondenstront kijken mijn godinnen lichtschuwend op mijn biyas van hoop en zegen verwikkeld in de strijd van leven en dood tegen het al verliezende symbool van onvervalste edelmoedigheid dat plichtsgetrouw oversteekt het veld van het onrecht en verleid wordt tot het kwaad van de ondeugd elke keer weer tussen twaalf en drie water water is de roep van de benevelde geesten en kijk daar staan de boerenkinkel met zijn lotushanden sproeien zijn verstokte lot terend op de eerlijkheid van de gefixeerde fantast in zijn wereld waar alles is als de goot
[pagina 27]
is er zon dan heerst weer droogte komt er regen dan verschrikt de watersnood ik at uit het bord en dronk uit de kan zo beschadigd als ik deze avond stil in een cirkel om die olielamp peinzend over dit dodende leven waarin het woord van moeder opdracht onthult gebaren van vader gebod ontvouwt kinderen zoals wij niet eens is gegund te rijpen in spel hoe simpel ook maar gewenst te ontspannen te vergeten de geprikkelde zinnen door het vergelijk op school en op straat met die onbezorgde lui neerkijkend met ons sollen met woorden cijfers en geheugens op hun best broeken gestreken en schoenen onder hun zolen zonder die verschroeide huid alleen al genoeg voor de wisselende afkeer boeren werken met de kracht van de spieren en dienen de macht van de woorden de cijfers en de wapenen een boerenjong is de zes een arbeid vele malen waard dan de acht van zijn klasgenoten van beter komaf maar met minder lof zo er één was
[pagina 28]
een kwelling als basis om op te klimmen in de maatschappij met een begeleiding als de christelijke kerk die voorschrijft rechts in de hand de bijbel ter bekering links het zwaard ter demoralisering erna zo ook ongeveer proef ik in mijn aanplant een bekering in de omstandigheden gekleed die nu als hun zwaard beangstigt en de frustratie steeds verkwikt voerende tot daden in deze spiraal naar de afgrond waarin de noodzaak je jouw schaduw ontneemt het blijft een zon loodrecht op de kale huid ontwijk je hem dan faalt jouw verantwoordelijkheid aanvaard je het leed misschien raak je het geluk om dan gespannen weer te hopen als die aanraking niet jouw dood al is geweest frustratie is niet alleen wat je ervaart zij is geworden een trek van dit boerenbestaan je leeft ermee en beleeft het kontinu zij is een bewustzijn een deel van jouw ziel te vergelijken met het superioriteitsgevoel van vele stedelingen even verderop die met uitgeperste pulpdroge parolen leven en graag spotten met de stand van de boer de houthakker en de veeteler eigenlijk een machteloze
[pagina 29]
klasse van armoedzaaiers met vele alkohol verzuipende vluchters spiralend naar een vacuum afglijden waar hun ontbinding hen tegemoet treedt ontnuchterend verteld over de illusies van het bestaan dat grotendeels gedikteerd wordt uit de stad met haar beschaving een pseudo beschaving een goedkope beschaving van gekiste zielen die om bevrijding smeken met de arrogantie van de brahman die besmeerd met spuug van ook de analfabeet ten onderging o beschamende stad onzekerheid is jou ook de ellende overspel konkubine gemotiveerde luiheid kledij van je welste hoe je dat betaalt valt op aan jouw vrouwen de vraag blijft wat je zelf aan verandert schande schande hoor ik verwijten de helden van suriname in die dagen van slavernij en kontrakttijd daarna niet meer drie in elkaar verstrengelde tomaten planten verflenst en verflets zorgen barend tegelijk vertroostend overgaand in de volgende aanplant is de werkelijkheid hier ontmoediging blijkt een meedogenloos zwaard dat verschrikt
[pagina 30]
en doet vluchten naar de vergaarbak die stad heet voor velen een vervroegde onthoofding in de strijd om het bestaan de wisselvalligheid in de landbouw is groter dan elke houvast voor de vertroebelde geesten aan de moraal uit de veda's ramain en de koran de verschrikking in de stad overleven velen verdwaasd mensen zonder sociaal aanvaarde motivaties worden makasneki's in kapasi holen arbeid verlost is de basis van de macht als middel om te strijden voor verdeling naar behoeven het geeft niet waar als het maar dient de dag van morgen de hoop om verwerkelijking van het ideaal van vandaag ze staan in bloei ... ... bloesems niet zo intens als mijn eerste die het begaf ook niet zo begeerd meer want wie anders dan hij de boer weet nu liever te berusten dan te hopen op vruchten met wat tomaten smaak bloemen uit een zachte huid geven vruchten met veel zorg gekneed en niet zoals deze
[pagina 31]
die verdrietig staan te wachten op regen zon wind of op mij ik weet het niet meer en wil het niet weten ook banden worden niet meer aangehaald wijs ben ik nu voor een ander begin met een gezonde hoop kenmerkend voor het boerenbestaan zonder deze hoop was ik geworden beslist een worm in de stad parasiterend op het groen op de markt en de zweet in de zakken van landgenoten ook mensen maar anders beschaafd gistermiddag nog zaaide ik wat tomatenzaad dichtbij de koestal waar de aarde vochtig is en vruchtbaar vastbesloten ben ik om door te gaan en als boer mijn lot te aanvaarden steunend op het besef dat ik alleen dan waard ben te betekenen een echte zoon des vaderlands door al die ellende mij zeer wel bekend maar liever een ellendeling in de strijd om het bestaan dan één daar zonder op zijn staart te zitten bedenken hoe de prooi zich vangen laat
[pagina 32]
laf in jouw wezen jij met jouw a(nti)-sociale geest surinamer dan schaam ik mij ervoor jij haat mij benijdt en bespot mijn boerenkomaf ijver is voor altijd als het maar sociaal is dan siert het de individu ook als hij in lompen gekleed gaat zonder hoed zonder schoenen bemodderd en toch met fatsoen Arui ligt voor het oprapen is bescheiden vraagt om erkenning zie toch in dat hij de aardappel in al zijn facetten op z'n minst evenaart zo niet overtreft ....die ik lief heb

Vorige Volgende

Arui