Rhetorica, dye edele const van welsegghene

¶ Van die tweede maniere van Causen, die gheheeten wordt beraedtsaem.
¶ Deliberatinum Genus.

[fol. 21v]

⁺DIe tweede maniere van Causen es gheheeten beraedtsaem. Om dies wille dat si tracteert van saken dye welcke in aduijs staende, men sal die moghen raden oft ontraden. Dit is die meeste, excellenste, ende principaelste maniere van alle die andere, ende domineert bouen al in die geheele Rhetorica. Want ghelijckerwijs dat het officie van eenen goeden medecijn es, de siecten wel te kennen, ende goede remedien daer toe te beschicken. Maer noch veel meerder sake tot zijnder intencie finale (dwelc es de ghesontheyt) te bringhene, also ooc es het officie vanden Rhetorisien, alle manieren van causen te kennen, ende daer af naer de const te moghen spreken. Maer het aldermeeste es te connen persuaderen of dissuaderen, dat es, wel connen te vullen raden of ontraden, want hier in die finale intentie vanden Rhetorisien ghelegen es.

Onder dese maniere van raden ende ontraden werden dese naervolghende besloten. Als vertroosten, heesschen, oft begheeren, vermanen, met yemant vrientschap maken, recommanderen, tot minnen verwecken, ende dier ghelijcke.

Als wij dan willen dese maniere van Cause te wercke legghen, om yet te persuaderen oft dissuaderen, wij moeten alder eerst neerstelijc considereren alle de condicien ende gelegentheyt van der sake, also wel alle tgene dat ons teghen gaen mach, als dat ons mede gaet. Dit gedaen zijnde ist dat wij yet raden willen, wij moeten ons prin-

+ Deliberatinum genus. Dit exempele wordt hier gestelt, niet datmen den huweliken staet verheffen wilt bouen den maechdeliken staet, wat dat waer tegen die schrift, tonen Corin. int vijfste cap. ende meer andere, mer alleen om te betonen hoe datmen in genere deliberatino datmen inder causen heet beraedtsaem soude procederen, want inder seluer saken mochtmen ooc een exempel van den maechdeliken staet stellen, ende inder seluer manieren procideren.

[fol. 22r]

cipalijc funderen op dese pointen, te wetene dat die selue sake goet ende eerlijc es, dat si orboorlijc es, dat si goet om doen es, dat si ghenoeghelijck es, ende dat si ooc nootsakelijc es, oft dierghelike. Niet datmen alle dese pointen altoos int raden ghebruycken moet, want somtijts te lanc vallen mochte, oft niet van noode en es, maer also vele ende also verre als die sake heesschen sal. Maer ist dat wij ontraden willen, wij moeten al ter contrarie doen, betooghende hoe die sake quaet ende oneerlijc es, dat si onoorbaerlijc es, dat si quaet om doen oft onmoghelijc es, dat si ooc niet van noode en es, ende dier ghelike. Ooc salmen altijts wel noteren naer die opinie vanden ouden geleerden Rhetorisienen, een sonderlinge crachtich point om wel te persuaderen, of dissuaderen. Te wetene, die eenen anderen beraden wil, dat hy selue een goet man si, wiens leuen ende wercken, goet oprecht ende ghetrauwe beuonden zijn. Want hoe salmen hem ghelooue gheuen: wiens woorden ende wercken contrarieren? wie sal ghelouen dat een sulck man ongheueynsdelijck wt der herten spreect?