Brieven. Deel 9. Te Wiesbaden 1870-1875

XXX.

Wiesb. 24 April 1873.

Waarde Funke!

Gelyk met dezen gaat correctie vel 19. Het is zeer goed gedrukt.

Dank voor schoon vel 16.

Waarop wacht afl. II?

Gister en eergister zond ik gecorrigeerden Vry-Arbeid. Doch ... slechts gecorrigeerd!

Geen noten en (nog) geen voorbericht. Juist in verband met de gebeurtenissen te Atjin - middelyk 'n gevolg van 't vry-arbeidsprincipe! - had ik te veel te schryven om nu daaraan te beginnen. De vingers jeukten me by elke bladz. De noten zouden, als ik er aan begon, 't hoofdwerkje verdringen. Iets anders zou 't nog ge-

[p. 247]

weest zyn, als ge er in geslaagd waart het stuk van Waltman te krygen,

[De heer Funke had het copieregt van de drie by Waltman verschenen werken van multatuli willen overnemen, maar hy en Waltman waren niet tot een accoord gekomen. Een van die drie geschriften was: Nog-Eens-Vrye-Arbeid in Nederlandsch Indie.]

dan eigende zich de zaak misschien voor 'n naschrift. Maar er is nog 'n reden die me op dit oogenblik voor het aanvullen ongeschikt maakt. De gebeurtenissen met Atjin treffen my zeer, ja, om zoo te zeggen persoonlyk. (Doch dit gaat het publiek niet aan). De behandeling dier zaak kost my meer dan ik, met het oog op m'n broodschryvery, op dit oogenblik leveren kan. Gy zoudt me f 40 betalen voor 'n vel dat me f 1000 aan inspanning en ziel kost. Want, nog eens, ik ben er in betrokken. Hoe zot my 't meerendeel voorkomt van 't geschryf der velen die nu meepraten, nadat ze misschien in Sept. van my 't eerst het woord: Atjin hoorden, kunt ge nagaan. Maar dit is met veel voortbrengsels van de pers het geval. Fransen van de Putte durft de Atjineezen wel beschuldigen van slavenhandel op Nias. Wy, hollanders, hebben nooit anders gedaan. (En ik keur het goed, zeer goed. Anders

[p. 248]

worden die‘slaven’ vermoord. 't Is menschlievend en 't afschaffen is 'n wreedheid.)

Och, laat ik nu niet hier beginnen. Ik heb er geen lust toe. De noodzakelykheid om kopie te leveren voor m'n Ideen slokt alles op.

Maar iets anders. Het verwondert me dat ge by deze gelegenheid niet in eene annonce de aandacht vestigt èn op m'n brief aan den koning, en op de noot op blz. 244 van den IV Bundel. [Verzamelde Werken, Idee 984.] Me dunkt dat dit z'n nut hebben zou, en ... dat het me toekomt daarop gewezen te zien, vooral met vermelding van den datum dier beide stukken!

Al praat nu iedereen mee over die zaak, toen ik in 't najaar waarschuwde wist men er niets van. Dat het in 't belang van velen is my te ignoreeren, is voor u geen reden. Er zullen wel eens boeken, brochures of passages zyn aangehaald, met minder grond!

Wanneer ge 't doet, gebruik dan s.v.p. alleen 't woord ‘opmerkelyk.’ Niets meer.

Hetgeen ik over Atjin te zeggen heb (misschien rechtstreeks en particulier aan den koning) houd ik - even als in Sept. - in petto. 't Was me toen alleen te doen om bytyds 'n blyk te geven dat ik er meer van wist dan Fr. v.d. Putte aan de kamer bliefde te zeggen, en ook gedeeltelyk

[p. 249]

dan hy zelf wist. Want ook zyn berichten van Batavia zyn zeer gebrekkig. Vandaar ook de terughoudende toon van die noot. Ik overyl me zelden, en behoudens onwillekeurige dwaling, zeg ik de waarheid. Daar kan men op aan.

Ik ben (schoon anders wèl) wat zenuwachtig van Atjin. Daarby komt dat ik de meeste personen die daarin 'n rol spelen zoo goed ken. Loudon, Nieuwenhuis, [Nieuwenhuyzen] van Daalen! O, 't embarkeeren van de troepen is zoo gevaarlyk. Ik vrees nog dat byna al dat volk in de pan gehakt wordt. Het vertrek is 't zwaarste. Denk maar na. Het debarkeeren was kinderspel by 't successivelyk weggaan. Van Daalen moet sneuvelen, dit is z'n plicht. En hy is de man om z'n plicht te doen. Een eerlyk dienstdoender, ik ken hem daarvoor. 't Is 'n stipt man. Loudon en Nieuwenhuis zyn ook achtenswaardige menschen. Maar ... maar ... er is iets anders noodig!