Brieven. Deel 9. Te Wiesbaden 1870-1875

XXIV.

Wiesbaden, 29 Sept. 1872

Beste Funke! Uw brief is me een blyk van een edel gemoed, en daarvoor zou ik u wel willen omhelzen. Ook met mezelf ben ik tevreden dat ik dit inzie. Wie 't goede schatten kan is zoo kwaad niet. Dit wat myn oordeel aangaat over uwe bedoeling, en de zedelyke waarde van uw... verstoordheid.

Ik reken op 'n even goede ontvangst van myn opinie, als ik die even rond zeg. Hier is ze: kerel, je vergist je!

Nu even iets geconstateerd. Zeker nootje in de kopie is gistermiddag op de post gedaan, en uw brief ontving ik hedenmorgen. Meen dus niet dat het een antwoord op uw loyale opmerkingen is. Of liever, 't is wèl 'n antwoord, maar 't was geschreven voor uwe opmerkingen. Ik zeg dit maar om te bewyzen dat ik weet op welk terrein ik ben.

[p. 165]

[Hier is bedoeld de noot onder Idee 973, waarin multatuli de ‘liberalen’ uitnoodigt tot de beschuldiging ‘dat het niet waardig is Thorbecke te bestryden met wapens van de soort als waartoe die grafdeuntjes behooren.’ ‘Ik zal antwoorden!’ laat hy er dan op volgen.]

Als ik nu naar m'n zin te werk ging, zou ik u nu in dit briefje de kopie leveren die op die grafschriften volgen moet, om ze te completeeren en te rechtvaardigen. Dit zoudt ge (als uitgever) zelf niet goed vinden. Die passus over Thorbecke is niet uit. Druk gerust toe. Ge zult toch wel opgemerkt hebben dat ik langs anderen weg dan den gewonen, tot 'n ernstige conclusie kwam, niet waar? Ik blyf uw ridderlykheid waardeeren maar beste kerel litterarisch en polemisch heb je ongelyk. En vooral heb je ongelyk in verband met de.... eigenaardigheid van myn manier van werken. Verbeelje, ik zend u kopie, waarvan 't eerste woord zoo vuil scheen, dat de letterzetter aan z'n fatsoen verplicht was het niet te drukken, dan kon 't nog heel goed zyn dat het geheel juist met en door die vermeende vuiligheid verheven was tot het idyllische toe.

Nieuwenhuis (te Parys) had den Havelaar vertaald, en beging de gekheid die uit te geven in feuilleton. Na 2, 3 nummers werd er: halt! ge-

[p. 166]

commandeerd. Die Mr. Droogstoppèl was 'n al te vervelend onderwerp.

Sans comparaison (want te Arnhem was iets anders dan uwe welwillendheid in 't spel) je doet me denken aan die courant [namelyk beschouwingen over Vorstenschool in de Arnhemmer] ‘Het was beneden de waardigheid van 'n fatsoenlyk publiek, en tevens beneden Mult. zelf om dronkemans histories aan te hooren en te schetsen.’

Die dronkemanshistorie hoort by 't andere.

Ik, artist, moet weten waar en hoe ik bruin aanleg, om 't licht te doen uitkomen.

Wie in den Wouter de versjes der kinderen op slaat (en zoo zyn er veel passages in m'n Ideen) zal ook niet beweren dat het hoog genre is. Maar erken, er is geen hoogte te bereiken zonder zulke schynbare laagte. Youngs nachtgedachten staan litterarisch gesproken: laag. Net zoo laag als 'n muziekstuk waarin slechts één noot heerscht, al ware dat dan 'n verrekte ut de poitrine.

Laat me begaan!

Mimi zou kunnen getuigen dat ik gister en eergister al van plan was die Thorbeckery ernstig te doen eindigen.

Overigens moet ik u zeggen dat het epigram zoo'n laag genre niet is. Martialis en Huyghens hebben er roem mee behaald. Maar dit zeg ik

[p. 167]

beiläufig, want het kan me niet schelen. Hoofdzaak is dat ik weet waar ik heen wil.

Ja, de polemische en litterarische kant bewaar ik voor m'n kopie. Maar myn eigenaardigheid van werken! Ik beroep me op Idee... nu, de nummers doen er niet toe. Ik zeg ergens: ‘neem één raad aan, deze dat ge geen raad aanneemt.’ By commentaar zou ik uitgelegd hebben, dat dit juist slaat op zaken als deze. Dat ideetje is dieper dan men waarschynlyk meent. 't Is 'n protest tegen stemmentellery op 't gebied van den geest. Je begrypt dat ik nu dit niet mag uitputten. 't Zou ‘kopie’ zyn. Zeker is 't dat ik niets waard ben als ik een raad volg, ook al was er uitgemaakt dat-i goed was. (Wel te verstaan op dit terrein. Overigens ben ik niet op m'n eigen opinie gesteld. Neen, in denkzaken!) 'n Fout in m'n eentje, is beter dan betrekkelyke volkomenheid by collaboratie.

Ik meen nu byv. dat ge u vergist, maar als er bewezen was dat ge gelyk hadt, dan was 't in verband met m'n manier van werken, verkeerd u gehoor te geven. Als ik iets verkeerds nalaat - alweer: op dit terrein! - omdat gy 't zegt, wees dan verzekerd dat ik bedorven ben voor 't goede dat ik zou kunnen gedaan hebben zonder u.

[p. 168]

Uwe opmerkingen zyn me zeer nuttig, en ik recommandeer me. Ik maak er gebruik van, maar anders dan ge meent. Ga asjeblieft zoo voort.

Het tweede Idee dat ik wou aanhalen is: ‘Ik schryf zelden wat ik wil en nooit wat 'n ander wil.’

Ook dit is de zuivere waarheid. Denkt ge dat ik m'n manier van behandelen voor 't kiezen heb?

Gut, zoo komiek. Ik heb moet ge weten geen menschenkennis (wel menschkunde.) Nu, ik had me verbeeld dat ge schik zoudt hebben in die grafschriftjes, èn particulier, èn als uitgever. Maar toen ik uw brief aan Mimi gaf, zei ze dat ze 't voorzien hadt dat ge er niet mee ingenomen zoudt wezen. En nu, menschkundig analyserend begryp ik 't ook.

Toch geloof ik dat ge er veel van verkoopen zult. Afgezaagd onderwerp? 't Geschreeuw vóór Thorbecke ja, maar tégen hem - liever: tegen de vervloekte Thorbeckery! - dat is nogal vrv nieuw dunkt me. De heele (³ althans) natie is waanzinnig. Juist vandaag las ik dat 'r in de kamer 'n wet is ingediend over 't pensioen van z'n dochters, terwyl Jansen gebrek lydt, de Vletter vermoord is,... en ik?

Ik heb wel wat anders verricht dan dat mannetje, en ik zou de Natie die schelmery niet in 't gezicht gooien! Juist zulke epigrammen zyn

[p. 169]

daar geschikt toe. Als ik 'n fout bega, dan zal ze liggen in de waardigheid waarmee ik sluit, niet in 't gehalte van de dingetjes waarmee ik begin. Ja, voor die waardigheid van behandeling zal ik excuus vragen! Waarachtig!

O, ik wou dat de inhoud van uw brief publiek was! Neen, niet geheel. Ze moest ontdaan zyn van de welwillende bedoeling. Ze moest komen van 'n vyand, hoe kwaadaardiger hoe liever. Van iemand die me niet waarschuwde uit bestwil, maar uit zucht om me te verkleinen. Maar daar passen ze wel op! Ge begrypt dat ik hier niet doel op 't ‘wytje’ van 'n krant. Dat geeft niets. Wie 'n krant doodslaat, slaat niemand dood. Hoogstens ligt er 'n waarschuwing in aan de lezers van zoo'n blad.

Ge hebt het druk. Dat kan ik nagaan. Maar eileive zoek eens op in den Havelaar (Schadd's uitgaaf heb ik niet - nooit gezien -) in de editie van 1860 is 't blz....

Ik kan 't niet vinden, en 't bladeren in dat boek dient me niet in 't kostverdienen... (Kostverdienen, ja! Onder de Thorbeckse absentie van eerlykheid, moet ik die altyd nu sedert drie en dertig jaar als man, zeer zwaar gewerkt heb, en steeds het goede beoogde (van jongensstreken uit m'n kindsheid spreek ik niet!) werken om

[p. 170]

geen honger te lyden! En dikwyls leed ik honger. En één wapen zou te laag staan om de principes aantetasten die dat veroorzaken? En allerlei smeerlappen zyn ministers, of waren dat! Merci!)

Ik bedoel in den Havelaar een passage die begint: ‘Vervloekt dat verontwaardiging en droefheid zich moeten kleeden in 't lappenpak van de satire, en dat tranen niet begrepen worden voor ze vergezeld gaan van gegryns, enz.

Ja, zoek dat eens op, asjeblieft! Daar staat 'n antwoord, Maar my kost het weer veel dat ik om dat antwoord te zoeken, heb moeten bladeren in dat boek.

Druk in godsnaam voort. Er is haast by dat schelmachtig parlementair gepeupel te begraven al ware 't dan ook maar onder grafschriften. Wel beschouwd, zyn de epigrammen er te goed toe. 't Is me om dien Th. niet te doen, maar om den geest die hem tot uithangbord koos.

't Is me een teleurstelling dat ik nu vandaag, zooals ik hoopte niet naar proef kan uitzien. Ik zeg u dat de epigrammen goed zyn.

Wat wou Holland dan? Dat ik gemoedelyk schreef? Dat is wat veel gevergd!

Hartelyk gegroet, t. à v.

D.D.

[p. 171]

Ik wou voor honderd gulden dat ik niet in den Havelaar had gezien. M'n stemming tegen haagsche smeerlappen wordt er niet beter door. Afgezaagd? Ik wou dat het waar was. 't Is de ziekte der eeuw!

't Is me niet om Thorbecke te doen (dien ik niet haat, dat heb je mis!) Ik tast in hem het parlementaire leugenstelsel aan. Dat is plicht van iemand die 't goed meent met de menschheid. Alle individueele eerlykheid en bekwaamheid gaat naar den bl.... De zaak zit veel dieper dan ge schynt te meenen. Zie al de ideen over collectieve verantwoordelykheid. Dat 's 'n pest!

Maak in godsnaam spoed met drukken.

[De heer Funke bleef by zyn meening. Dek schreef toen nog in een later brief.]