Brieven. Deel 9. Te Wiesbaden 1870-1875

XVII.

Wiesbaden 29 Maart 1872.

Waarde heer Funke, dat is een allerliefste wyze van doen! Ik ben er door geroerd. Als ik 't niet druk had zou ik u een langen brief schryven. Denk niet dat ik uit dorheid kort ben. Maar ik

[p. 122]

doe verkeerd nu aan 't ideen-verkoopen te gaan. We zullen ze bewaren voor de pers.

........................

Nieuwe serie? Ik heb 't recht honsvod zonder d te schryven. Me dunkt dat gy bevoegd zyt het koopend Publiek te beoordeelen. Maar voor ge besluit, denk s.v.p. om 't volgende:

1^o.	Dat nu deze bundel met V.S. begint, sluit niet in zich, dat m'n schryvery verandert. Dat zou ik ook niet kunnen beloven, want ik ben er geen baas over. Ik blyf 't program volgen uit den Vry-Arbeid. Zal nu dat woord: ‘Nieuwe serie’ niet de meening opwekken dat er iets verandert?
2^o.	Déprécieert ge niet de vorige drie bundels als... verouderd?
3^o.	Bedenk dat zeer veel stukken in de eerste drie bundels niet af zyn, o.a. de Woutergeschiedenis, die ik toch hoop voorttezetten, als m'n stemming er naar is.
4^o.	Ge hebt gezien hoeveel gemak 't citeeren geeft door 't noemen van één nummer. Ga nu eens na hoe lastig 't wrordt als er twee reeksen Ideen zyn. ‘Goed, zegt ge, laat de nummers doorloopen.’ Maar is 't dan wel een nieuwe reeks? Immers neen!

Maar hoofdzaak is de moeielykheid om onvol-

[p. 123]

ledige stukken aftewerken. Daar hebt ge byv. de kommentaar op Vrye-Studie. Die is incompleet.

Ik schreef ergens: ‘Ge zegt, ik begryp Idee zooveel niet. Hebt ge ze allen gelezen?’ Schynt het nu niet alsof ik door 't aankondigen eener nieuwe serie, de eerste drie bundels voor 'n afgerond geheel verklaar, wat ze niet zyn!

't Is waar, als ik sterf zyn ze ook niet af, maar dan ben ik voor 't ontbrekende verantwoord, en dat kan ik dan op 't laatste oogenblik nog even zeggen. Maar nu?

En nog 'n opmerking! Men houdt van tegenstelling... de goedkoopste wyze van pikant schynen en lasteren. ‘Hy is wel dit, maar... dàt!’ Zoodra ge Bundel IV tot 'n ‘dit’ maakt, zal men die kwalificatie gebruiken om de rest ‘dat’ te noemen. ‘Die Vorstenschool... nu ja, maar... dat andere’ etc. Zóó is ‘Havelaar’ gebruikt om de Minnebrieven te smoren. Geheel ten onrechte, want de Minnebr. staan litterarisch veel hooger, en ik zeg 't zelfde van de drie bundels Ideen. Dat zou men ook wel gevonden hebben, maar men had berouw over 't ontsnapte élan na den Havelaar. Geestdrift wreekt zich. En daartoe was te meer aanleiding, toen ik de Natie verweet dat haar geestdrift valsch was.

Dat Vorstenschool opgang maken zal, geloof

[p. 124]

ik, ziedaar! Maar 't zou jammer zyn, dien vermoedelyken opgang te doen strekken tot bederf van de rest. Men zou daarvan een vaandel maken om te velde te trekken tegen al wat vooraf ging. Gesteld dat men, genoodzaakt door publieke opinie - ik zeg: gesteld! - die Vorstenschool prees, ziehier dan 't exordium van 'n gunstige recensie kant en klaar:

‘Bedroefden wy ons - je moet zoo'n “wy” kennen! - met alle oprechte vrienden van vader - landsche litteratuur, ten zeerste over de helaas maar al te grievende teleurstelling (style du jour!) toen de schryver van Max Havelaar, na in dat werk een zoo krachtig pleidooi te hebben geleverd voor Vryen Arbeid....’ etc. Kortom, na dien Havelaar was alles even min - d.w.z. dat behoef jelui niet te koopen! - maar die Vorstenschool schikt nu weer 'n beetje, die mag je inzien.

Wat zal 't slot zyn? Dat men zweert by Havelaar en Vorstenschool, en juist die dingen gebruikt om de rest in den ban te doen.

Dat wilt ge juist voorkomen, zegt ge? En door Vorstenschool opwekken tot het lezen van de rest? Wordt dit doel bereikt door aan Vorstenschool een ander merk te geven? Ik denk neen. Ik geloof, altyd aannemende dat het ding opgang maakt, dat we de waarde der Ideen ver-

[p. 125]

hoogen door 't klakkeloos zonder de minste distinctie daarin te plaatsen, direct volgende op andere nummers.

Bedenk dit s.v.p. eens goed. Maar ik laat de beslissing aan u over. Gy zyt hierin de bevoegde persoon.

En nog iets, maar let wel, 't is een vraag geen voorstel: Zyn geillustreerde uitgaven in Holland onpraktisch uit 'n commercieel oogpunt? Het heeft me vaak verwonderd dat teekenaars of schilders, niet zoo heel ryk gewoonlyk aan Ideen, geen onderwerpen uit myn werken kiezen ter behandeling. Het slot der Colineau geschiedenis, Wouter met Femke, Saïdjah onder den boom en meer dingen, zouden goede onderwerpen voor schilderyen zyn. In 't buitenland helpt de eene kunst de andere.

Maar dit bedoel ik nu eigenlyk niet. Ik meen 't geillustreerd uitgeven met vignetten (?) tusschen den tekst. 't Is waar, de teekenaar zou daartoe iets anders moeten zyn dan teekenaar. Daartoe is noodig 'n soort van - hoe zal ik zeggen! - drooge geestigheid. Verbeeld u, zeer in 't wilde en unmasgeblich:

Idee 1.	Een dik beschaduwd vraagteeken met vraagteekenen er achter.
Idee 2.	Twee linkerhandschoenen.

[p. 126]

Idee 4.	Een hoop materiaal. (Er mag 'n bundel Ideen tusschen liggen!)
Idee 7.	Twee hoopen volks (messen en scharen) telling. Een gehangene wacht op den uitslag.
Idee 8.	'n Kleine jongen die staccato 't middelpunt van 'n cirkel aanwyst.
Idee 9.	'n Teekenaar naar geometrisch model.
Idee 15.	Twee schetsjes. Vader met de handen onder de slippen van den rok, sigaar, oogglas, loopt te lanterfanten. Achter hem kinderbusten en buste van 'n schoolmeester met plak.
	Moeder, opgedirkt dansend of coquetterend. Achter haar 'n dikke min, slapende. 't Kind valt van haar schoot.
Idee 25.	Twee mannen, twee ezels. Ze wyzen beide met over kruis gelegde armen op elkaar en de respectieve ezels.
Idee 27.	Iemand by 'n gebroken zuil of boom.
Idee 29.	Wesp met muggen.
Idee 32.	2 × 2 = 4!
Idee 33.	Frederik de groote balanceerend op 'n stoel met twee poten. Rechts liggen werken van d'Alembert, Lamettrie en links sabels, chacots, soldatery.
Idee 34.	Een lezende kop met hoorn aan 't oor.

[p. 127]

Idee 39.	Korte en lange, rechte en kromme trompetten.
Idee 40.	Een wandelende neus, en een tafel met de pooten omhoog.
Idee 41.	'n Klein jongetje, (kieltje, omgeslagen kraagje, boeken onder den arm.)
Idee 44.	Ruinen. T als Cherub, met paradesabel.
Idee 45.	Hondje met houten staart.
Idee 48.	Gevallen ruiter, omgeven van wyzende vingers.
Idee 49.	Gewonde hardlooper en bal van de kreupelen.... of niet: en zoo voorts, maar beter! Doch zonder geest, is 't niets waard. En waar koopt ge dàt?

Ik vrees dat het moeielyk wezen zou daarvoor 'n teekenaar te vinden. Daartoe zouden zy zelf Ideen moeten hebben, want opgegeven werk is nooit het rechte. - Ik liet altyd aan Rochussen een pres. Exempl. van m'n werken zenden, in de hoop dat hy op 't idee komen zou, al was 't dan niet van die vignetten, dan toch van 'n schilderstuk. Maar te vergeefs. De oude heer Rochussen zeide my eens dat z'n zoon al m'n werken illustreerde. Maar dat was als dilettant, en z'n neef (?) die schilder van vak is, dacht er niet aan.

De charge van een koning in Vorstenschool is minder groot dan ze schynt, en dan ikzelf wist.

[p. 128]

Op 'n audientie heeft Willem II den ouden dominé Broes beziggehouden met chacots, en ze opgezet om de de opinie van den goeien man te vragen. Maar dit vernam ik eerst nà 't schryven van die acte, en juist naar aanleiding van de kwestie over de maat van charge. Toch erken ik dat er in die gekheid van Willem II bonhomie lag. En dat is er ook in George.