Brieven. Deel 9. Te Wiesbaden 1870-1875

III.

Wiesbaden 5 December 1871.

Hoogedelgestrenge Heer!

Ik ben u zeer verpligt voor uw minzaam schryven van den 3^den dezer. Indien gy de goedheid hebben wilt my uwe redevoeringen over koloniale aangelegenheden te doen geworden, ben ik zoo vry u te verzoeken die te adresseeren aan den heer G.L. Funke, boekh.-uitgever te Amsterdam, die ze my by eerste gelegenheid zal toezenden.

Ik kan niet arelooven dat er aan den bedorven toestand niets zou te doen zyn, al erken ik dan dat het moeielyk is. Juist, de heer Th. heeft niet geantwoord, men bestrydt u op de in Holland gebruikelyke wys: met 'n poging tot smoren. Misschien ook heeft men de strekking uwer rede niet eens begrepen, en haar onpraktisch gevonden. Er kwam geen motie in, er werd geen voorstel gedaan, er viel niet over te stemmen, 't Was slechts eene vermaning om terug te keeren tot waarheid, tot intégriteit. Zulke desiderata zyn te abstract voor de heeren. Het Hillegat had meer succes!

Of niets aan onzen toestand te doen is? Nog

[p. 104]

altyd blyf ik hopen. In allen geval houd ik niet op met pogen, al erken ik dan dat de moed my somwylen ontzinkt. De toekomst is zeer donker, vooral na 1870. Ik blyf er by dat de hoofdkwaal waaraan wy lyden ‘Leugen’ heet. Onze politiek - zegge parlementery, want politiek komt voor ons landje niet meer te pas - ons geloof, onze letterkunde, de zeden, de dagbladen, onze speculatiebeurs, alles is conventioneel, verwrongen, onwaar.

Nog altyd betreur ik de aftreding van het Ministerie Heemskerk-Wintgens-Hasselman! Waarlyk, toen ware er iets te doen geweest, iets rationeels te pogen althans, mits, mits.... ja er zyn mitsen die ik niet beoordeelen kan. De koning had moeten meehelpen. Ik was in die dagen gereed met een beroep op het volk, om u een andere Kamer te bezorgen.

Myn ‘Een en Ander over Pruissen en Nederland’ is nog altyd van volle toepassing. Ik ben zoo vry u dat stukje aantebieden. Reeds in '61 of '62 trouwens, heb ik in myn eerste pleidooi tegen Vryen-Arbeid de hoofdkwaal die ons teisterde Leugen genoemd, en aangedrongen op het vormen eener derde party. Cassandra!

Uit de eenigzins gemoderniseerde beschouwing van de examens, meen ik te bespeuren dat Mr.

[p. 105]

Thorbecke myne Specialiteiten gelezen heeft. Hy spreekt ditmaal daarover minder schoolmeesterig dan hy vroeger zou gedaan hebben. ‘Algemeene ontwikkeling’ af keer van vakgeleerdheid... ei, de ‘auteur’ van een ‘staatskunstigen levensgang?’.... waarlyk we gaan vooruit!

Met de meeste hoogachting heb ik de eer te zyn

Uw hoogedelgestr. dienstwr. dienaar

Douwes Dekker.

[De groote hoeveelheid brieven die my, voor dezen bundel nog ten dienste staat doet my besluiten de vier nog resteerende brieven aan den heer Wintgens gedateerd van 1871-1873 niet optenemen. Ze handelen allen over koloniale politiek, en de denkbeelden die multatuli daarin over zaken en personen uit, komen overeen met wat hy over dat onderwerp in zyn werken herhaaldelyk betoogde].