Brieven. Deel 8. Multatuli-Busken Huet 1867

XXVII.

Keulen, 24 August ... i zeggen de vlamingers.

Waarde Heer Huet, Gister avond kwam ik mooi vermoeid van 't Congres terug. Myne ooren suisen. Een overmaat van indrukken bedwelmt my. Myn ziel heeft zich de maag overladen. Gy vraagdet my of ik ‘Indrukken van 't Congres’ geven zou! 't Zal moeielyk of onmogelyk wezen. Ik vrees gevaar te loopen van onwaarheid. Maar dit niet alleen om de menigte der ‘genoten’ zaken (let wel dat ik den laatsten tyd in germanismen doe, en dat de duitscher alles geniet wat hy ‘einnehmt’, al ware 't rottekruid) niet alleen dus om de oververzadiging maar ook omdat

[p. 75]

ik zooveel persoonlyke aandoeningen heb ondergaan, die my te veel patient maken om den loop der ziekte te beschryven. Want een ziekteverschynsel is het, zoon congres!

En nog een reden weerhoudt my van 't schetsen myner indrukken. Les congrès ... neen, ce congrès n'était pas ce qu'un vain peuple pense. Ik beweer dat de geestdrift, het rumoer, de woordenkramery (en de hemel weet dat het daaraan niet ontbrak) ditmaal eene zeer staatkundige kleur had. Nog eenigen tyd gisting, en een klein, vrindelyk opgezocht aanleidinkje van buiten ... en de vlaamsche provincien staan in volle vlam. Kon ik u spreken (maar heden niet, want ik ben schor) ik zou u veel vertellen, en myn speech deelen in drieën: 1^o. Myne persoonlyke ontmoetingen. Vry curieus, en gy hebt er wat van te goed. 2^o. Letterkundery. Dat interesseert my niet. Ik geloof dat het beroerd was. Het schoone (stukken van Vreede, Moltzer, A.S. Kok) werd gelezen, en kon dus gedrukt in de wereld gekomen zyn. De rest ... och! Bovendien ik ben vaak weggeloopen om te praten met den concierge en den policieman aan de poort, en mag dus eigenlyk niet meepraten over wat binnen voorviel. 3^o. De vlaamsche beweging! Die is belangryk, dat verzeker ik u. Maak u gereed tot

[p. 76]

het hooren van nieuws. Weldra zal men in Zutphen, ja in Leeuwarden spreken van onzen Rubbens, en in Antwerpen van onzen de Ruyter. Er mankeert maar aan dat ze zeggen: onze van Speyk!

Het middelstuk van myn speech zou ik enkel aanroeren om te zeggen, dat ik er niet veel van weet. No. 1 kan ik niet publiek behandelen omdat het te personeel is, en van No. 3 zou ik niet veel kunnen publiceeren, omdat ik niet uit de school wil klappen, en geen zaak wil bederven die een toekomst hebben kan, en my welligt een vaderland geeft. Iets waaraan men nu en dan behoefte voelt, al is 't dan maar voor de kinderen.

Ik heb lastige reizen gemaakt. De hitte was onuitstaanbaar. En ook in Gent zelf, ben ik van 's morgens 10, 11 uur tot laat 's namiddags voortdurend nat van zweet en daarna tot 2, 3 uur 's nachts kil koud geweest. Ik denk dat ieder in dat geval zal verkeerd hebben. Nu ben ik heesch, kil en bibberig. Is dat een woord? 't Moest er een wezen.

O, o, denk eens welke kennismaking my het innigste genoegen heeft gedaan? Dat raadt ge nooit! Ik ben puur verliefd op Dr. te Winkel. Die man is zoo innemend vind ik, en ik sprak

[p. 77]

zoo gaarne met hem, dat ik om die kennismaking alleen myn heele reis niet betreur, met inbegrip van de min prettige aanrakingen, en zelfs van de avanien die my zyn aangedaan. Waarschynlyk zult ge er van hooren. Maar reeds nu, en zelfs voor myn vertrek van Gent, waren de zaken zoo komiek verdraaid, dat ik my voornam, nooit weer een geschiedschryver in handen te nemen. Kyk: als één dag en 50 schreden afstands van de gebeurde zaak, zooveel onwaars leveren, op hoeveel onwaars komt dan 10, 20, 1000 myl × een paar eeuwen te staan?

Prof. de Vries (dien ik ook met genoegen leerde kennen, en die een prettiger mensch is dan men uit van Vloten's karikatuur zou denken) kan u precies vertellen, hoe de zaak met Prof. Vreede in zyn werk is gegaan. Moet ik zeggen: haar werk, o goden!

Ik zal trachten van avond myn schuld aan den Haarlemmer intehalen. Ik ben nu nog niet uitgeslapen van den roes. Ik heb de professors in 't drinken vaak hooren zeggen: ‘dat men zich by één wyn moet houden, en dat men slechts beschonken wordt, indien men alles dooreen drinkt.’ Nu, daar in Gent heb ik allerlei drank ‘eingenommen’. Malaga, suiker zoet, champagne berauschend prikkelend. Water en melk, laf. En onder

[p. 78]

dat alles azyn en ... alsem. Ja, ik was òp. En de slotsom is dat ik veel geleden heb.

Wees met uwe vrouw vriendelyk gegroet van

uw liefhebbende

Douwes Dekker.

Ik beweer dat niemand zoo goed als prof. de Vries het gebeurde met Vreede kan vertellen. Anderen zagen en hoorden wat geschiedde. Hy zag 't aankomen, door my gewaarschuwd, want och hemel, ik heb Vreede willen sauveren! 't Is my bekomen als Pieter Spa z'n reis naar Engeland.

(Onder ons, de Staat Belgie is gecondemneerd. Ik beschouw het geschapene van 31 als niet viable.)

[Betreffende de reis naar Gent volgen hier de brieven:]