Brieven. Deel 2. Vervolg eerste periode 1846-1859

XXXIX.

Poerwakarta 1 April 1846.

Lieve beste bruid. Gisteren avond schreef ik u een brief dien ik echter heden morgen weder verscheurd heb, omdat ik daarin eenigzins verdrietig gestemd was, en al liep ons alles tegen, verdrietig te wezen in myne omstandigheden is zooals gy wel zegt, ondankbaar. Ik ben veel te gelukkig met u, dan dat ik my over omstandigheden van buiten te veel zoude ergeren; dit neemt niet weg dat ik my de handeling van van der Hucht zeer aantrek. Het geld dat hy u beloofde had hy gerust kunnen houden, indien hy my slechts die f 400 koper had laten behouden. Hy wrist dat ik in December byna f 3000 heb betaald, en dat ik dus het hem verschuldigde niet van myn overvloed genomen heb. Dat ik hem de koopsom van het paard in Maart betalen zoude was myn eigen ge-

[p. 90]

zegde. Ik had even goed kunnen bepalen in April of Mei, en nu gaat hy voor het einde van den bepaalden tyd reeds aan anderen over myne schuld spreken, en my compromitteren alsof ik een slechte betaler was. Zyn gedrag is zeer schandelyk.

Ik hoop dat gy het zakje met f 342 zilvergeld...

[Of het nog zoo is weet ik niet, maar als ik my uit multatuli's verhalen wel herinner dan rekende men in zyn tyd in Indië met zilveren guldens, gelyk aan den gewonen holl. gulden, of met guldens koper, die een waarde voorstelden van ongeveer tachtig centen. Deze herinnering klopt ook nagenoeg met de hiergenoemde cyfers.]

... goed ontvangen hebt; het is Maandag, twee à drie uren na het ontvangen van uwen brief verzonden. Het geld is dus nog in Maart betaald. Ik geloof dat ik soliede gehandeld heb, en dat myn gedrag gunstig afsteekt by zyne kwade trouwr. Eigenlyk moest hy zich schamen, maar na alles wat ik nu van hem gezien heb, geloof ik niet dat hy zich met schaamte veel ophoudt. Hoor eens Eefje, zachtheid in ons oordeel is goed, maar waar de zaken zoo duidelyk spreken, kan men toch wel tot eene opinie komen, en dus... ik houd hem niet voor een braaf mensch. In den brief dien ik verscheurde stonden zwaarder termen.

Ik reken al uit wanneer de perjeis terug kunnen

[p. 91]

komen. Gy begrypt al dat de eerste van hier ging voor ik uwen brief had, en het doet my zoo leed dat dezelve gegaan is, maar wie kan alles vooruit zien. Ik hoop dat myn brief met den 2^den perjei niet lang daarna gekomen is, en dat dezelve u eenigszins genoegen gedaan heeft, om de wyze waarop ik de indirecte aanmaning van v.d.H. terstond beantwoord door geld te zenden. Myne eer is daardoor, voor zoo verre die gevaar liep, gered, maar tevens ben ik in eene moeyelyke positie, want ik heb nu geen geld. Oppervlakkige beoordeelaars zouden zeggen: ‘Zie je wel, daar hebben wy het al, nog niet eens getrouwd en reeds geldgebrek!’ Ik ben er wraarlyk verdrietig om, temeer daar wy den schoonsten tyd van ons leven nu door zwarigheden van zulken aard moeten verbitterd zien. Zoo gaarne dacht ik aan u en onze liefde, en ik moet my nu met nadenken over ellendige geldzaken bezighouden.

Nu iets anders. Zondag middag dacht ik er over om nog voor ons huwelyk naar Batavia te gaan. Daarop zond ik u den volgenden morgen die expresse om u daartoe verlof te vragen. Ik had op Batavia waarlyk veel te doen.

Toen ik echter Maandag morgen met de post uwen brief ontving, waaruit ik zag dat ge verdrietig waart, trok ik dadelyk het plan in, om u

[p. 92]

niet alleen te laten. Ook is er van het gaan naar Batavia thans geen idee meer, want ofschoon ik er noodig wezen moet, heb ik toch geen geld daarvoor, en ik zoude er veel geld noodig hebben. Maar lieve, denk eens goed is het wel goed dat ik nu den 5^den kom? Voor ons huwelyk moeten wy noodzakelyk eenig geld hebben, al was het dan slechts f 400 à f 500. Als ik nu op Tjanjor ben voor dit in orde is, zal ieder vragen: ‘waarop wachten zy nu?’ Is het nu niet beter lieve engel, dat ik niet kom voor ik meer van de zaak weet? Stel dat het nu zes à acht dagen langer duurt, ik hoop toch dat in dien tyd iets beslist wordt. Eigenlyk kan ik niet oordeelen voor ik eenig antwoord van u heb.

Over het geheel loopt het ons tegen. Het aanbod van Permentier is vervallen, omdat zy beiden naar Batavia gaan. De resident verwacht de geheele familie Hofland te logeren, ik kan er niet van spreken om hier in te trekken, vooral daar mevrouw Dikkelman nog niet bevallen is, hetgeen al voor een maand verwacht werd. Het huis van Phitsinger is nog al niet af, en het had volgens berekening toch gereed moeten zyn. Ik ben heel verdrietig lieve beste.

Ik laat dezen brief liggen tot het laatste oogenblik om te zien of er nog een van de perjeis terug

[p. 93]

komt, ik wilde zoo gaarne voor de verzending van dezen nog iets meer weten. God weet of wy niet in een inlandsch huis zullen moeten intrekken. Ik ben niet opgeruimd maar toch heb ik u heel heel lief, beste Everdine, want daarom juist ben ik verdrietig, dat ik het u in den eersten tyd niet zoo goed zal kunnen geven als ik wenschte. Hoe het ook gaan moge, in allen gevalle zal ik raad weten.

12 uur. Nog geen perjei. Begryp myne positie toch goed, lieve engel. Ik wilde zoo gaarne by u zyn, maar eerst moeten de zwarigheden uit den weg geruimd wezen. Ik tob nu over het geld en waar wy zullen intrekken. Voor het vertrek van de post zal ik natuurlyk geene zekerheid hebben. Ik kom dus niet op den vyfden, maar ik hoop u Zaterdag te schryven dat ik de zaken geklaard heb, en dan kom ik zoo gaauw mogetyk. Vergeef het my toch dat ik niet kom, ik lyd er zelf veel onder. Ik moet voor myn vertrek van hier toch zekerheid hebben. Ik ben waarlyk verdrietig.

Daar ontvang ik uwen brief in antwoord op den perjei. Nu lieve beste, al wras ik nu nog van plan naar B. te gaan, op zulk een verlof ging ik toch niet, het schynt u zeer te verdrieten. Nu hoop ik heden avond nog antwoord te krygen van die tweede, of gy dat geld behoorlyk ont-

[p. 94]

vangen hebt. Ik ben er eigenlyk wel ongerust over, want het is toch zoo gemakkelyk er mede op de loop te gaan.

Ik kan u over myne komst niets zeggen. Maar lieve, ik beloof u dat ik doen zal wat ik kan. Ik heb op het oogenblik allerlei onaangenaamheden maar ik heb u heel heel lief, vertrouw daar vast op. Als ik Zondag niet kom, krygt gy toch dien dag een brief van my met berigt. Schryf my ook nog met de post; mogt ik dan weg zyn, dan zend men my den brief na. Vaarwel lieve engel, vertrouw er vast op dat ik u innig lief heb.

Uw Ed.

O, ik verlang zoo naar latere tyding. Nu weet ik niet wat ik van de zaak denken moet. Kunt gy geld krygen van v.H. of mevrouw v.d.H. neem het dan.

[Nog is er een klein briefje zonder datum, waar van ik niet weet of het geschreven werd, gedurende de paar dagen die Eduard in Tjanjor was om aan te teekenen, of in de laatste dagen voor het huwelyk of misschien gedurende de 27 dagen die er liggen tusschen brief XXVII en XXVIII? Hier is het.]