Ideën IV

(1877)– Multatuli– rechtenstatus



[pagina 98]
Vyfde bedryf.
Tooneel: warande op louise's rust. Linkerzy, linker helft van de achterzy (waarin 'n dubbele deur) en voorste helft van de rechterzy: kamerwand. Rechts-achter en achter-rechts tuin en ingang van 'n park, met standbeelden en bloemvazen op voetstuk. Rechts op den voorgrond: 'n fauteuil. Daarachter, tegen den wand, onder 'n venster, 'n tafel waarop eenige boeken. By die tafel met den rug naar 't midden 'n stoel. Aan den linkerkant, vóór, dameswerktafeltje. Behalve de stoel die daarby staat, drie schuins-achterwaarts gerangschikte stoelen. de walbourg, alleen (linker voorhoek) en bezig met tapisseriewerk. Niet te spoedig na 't ophalen van de gordyn, de koning (zwart jasje) haastig door de achterdeur binnentredend. Hy loopt snel op de linker zydeur toe. kon. gejaagd. - De Koningin is binnen? de walb. opstaande. - Hare Majesteit Reed uit, doch is misschien terug. kon. met hevige teleurstelling. - Ga zien! De Walbourg links af. koning, alleen. Hy gaat in blykbare gemoedsbeweging op-en-neer. - Van Weert schynheilig? Nu, dat ziet men meer! Maar dat ikzelf 'n oogenblik kon meenen... 't Is onvergeeflyk! Zy, zoo fier en edel,
[pagina 99]
Zy die het hart zoo hoog draagt... foei, foei, foei! Ik schaam my over 't al te zot vermoeden! Maar wie kon gissen dat Van Weert... zoo raide, Zoo'n overdeftig man, zoo'n zedepreeker, Zich inliet met 'n vrouw van lagen stand? Toch blyft m'n argwaan schandlyk, en ik zoek Vergeving... die ze my niet schenken kan, Omdat ik... haar niet zeggen durf, waarvoor! Hy gaat De Walbourg, die terugkeert, haastig te-gemoet. koning. de walbourg. de walb. - De Koningin is nog niet van haar toer Terug. Verkiest uw Majesteit, dat een Pikeur... ik weet den weg dien ze afkomt... kon. - Neen, Dat is niet noodig. Ik kom straks terug, En ga wat wandlen in het park... Hij treedt op den rechter achterhoek toe, doch keert terug. Zeg dat ik... Wie vergezellen haar? de walb. - De moeder van Uw Majesteit, de dame van den dag, En prins Spiridio. kon. steeds in blykbare onrust. - Zeer wel! Zeg... dat Ik hier... geweest ben, en... terugkom, en... En dat... Weifelend tusschen gaan en blyven. De Koningin is immers wèl? En... goed gestemd? de walb. - O, Sire... kon. a.v. - Juist! Ik ook!
[pagina 100]
Zeg dat ik haar... zeg dat ik... nergens liever Met wandlen my vermaak, dan in haar park. 't Is alles hier... zoo smaakvol ingericht! De lucht is... reiner dan, dan... ergens elders! Hy gaat, doch keert terug. En zeg vooral... Hy keert zich driftig van De Walbourg af. Hoe kan 'n ander zeggen, Wat ik niet onder woorden brengen wil! Koning snel af in den tuin. De Walbourg neemt haar plaats weer in. Na eenige oogenblikken keert de Koning terug. Hy heeft 'n roos in de hand. De bloemen staan hier prachtig in den tuin, En alles stemt... zoo... geef de Koningin Die roos, en zeg haar dat.. . ikzelf die plukte, En dat ik haar verzoek... Zich eensklaps omkeerend. Verdoemd! tot De Walbourg. Adieu! Koning snel af, in den tuin. De Walbourg neemt weder plaats. de walbourg, alleen, als by 't ophalen van de gordyn. Terstond daarop, uit de linker zydeur, spiridio. Later lakei. de walb. - Welnu, Spriridio? spir. - 'k Heb hare Majesteit Het schandstuk blootgelegd, zoo goed ik kon, Doch zy wist byna alles, vóor ik sprak. de walb. - O, zeker! spir. - En wat zal ze doen? de walb. - Ze zal Het kwaad in goed verkeeren... 'k weet niet, hoe? Maar zeker is het, dat ze wèl zal doen! Op haar horloge ziende. Ze wacht van Huisde hier, en 't meisjen ook.
[pagina 101]
spir. - Maar ik begryp niet, hoe ze... zonder, zich... de walb. vurig. - Te... verontschuldigen? Gewis, dat mag ze niet! En ook, dat zàl ze niet! spir. - Maar... zonder zelfs De zaak te noemen, want reeds dàt is moeilyk! de walb. - Ge noemt dit moeilyk? Zeg: onmogelyk! Daartoe zou zich gewis haar mond niet leenen! Maar wees gerust! Zy zal in 't ryk gemoed Het middel vinden, om te doen verstaan Ook wat niet rein genoeg is voor haar lippen! lakei, door de achterdeur. - De heer Van Huisde meldt zich aan, en zegt Dat hare Majesteit hem wacht. de walb. tot Spiridio. - Ge wilt Misschien 'n andren weg uit? Door den tuin? spir. - O, neen! Van Huisde mag me hier zien, en Het weten dat... m'n levenslust, m'n... de walb. - Geest, Kom, zeg het maar! spir. - Welnu, dat ik, en wat Er in my is, geen deel heeft aan... de walb. - Aan schelmery! Dat staat je goed, Spiridio! Tot den lakei. - Laat binnen! Lakei af. Van Huisde binnen. De Walbourg reikt zeer vriendelyk de hand aan Spiridio, die hierop vertrekt, na Van Huisde in 't voorbygaan op verachtende wys met de oogen gemeten te hebben.
[pagina 102]
de walbourg. van huisde. Deze staat op den achtergrond in 't midden. v. huisde. aarselend. - Uw dienaar, freule! Hare Majesteit Heeft my ontboden, en ik kom... De Walbourg tikt aan een op haar tafeltje staande schel. Lakei binnen. de walb. zonder optezien. - 'n Stoel! De lakei zet 'n stoel nagenoeg in 't midden van het tooneel, waarop Van Huisde plaats neemt, zoodat-i op eenigen afstand schuins achter De Walbourg komt te zitten. Lakei af. Van Huisde geeft aanhoudend blyken van verlegenheid. v. huisde. - Maar freule, ik hoop toch dat... (hoe vang ik aan?) Het was vandaag iets minder guur, maar toch Zoo warm niet, als 't wel wezen kon. de walb. a.v. - Ei, zoo! v. huisde. - Hoe maakt het uw papa, de generaal? de walb. a.v. - Heel wel. v. huisde. - Nog altyd even vroolyk? de walb. a.v. - Ja. En eerlyk ook. v. huisde. - De freule badineert. de walb. a.v. - O, neen! v. huisde. - 't Geval is epineus. Ik meende...
[pagina 103]
de walb. - U meende dat het wel nog warmer kòn? Dat is 'n schoon geloof, m'nheer van Huisde. v. huisde. - De zaak is ernstig, freule... de walb. a.v. - Zeker! v. huisde. - Als Niet Hesselfeld uit haat, en... om Van Weert... de walb. ziet op haar horloge. Naar den achtergrond gaande, in 't voorbygaan: - Heeft u den man gezien, die u dien stoel Daar bracht, m'nheer van Huisde? Zy opent de achterdeur en ziet in de antichambre. v. huisde, zich op z'n stoel half omkeerend. - O ja, maar... wat Beduidt die vraag? de walb. - Ik wilde u zeggen... dat... Ze sluit de achterdeur, loopt haastig naar 't werktafeltje, neemt de daarop neergelegde roos, en gaat snel naar de linker-zydeur. In 't voorbygaan: Die man 'n eerlyk man is. Anders niet. De Walbourg af, in de kamer der Koningin. v. huisde, alleen. Hy loopt toornig heen-en-weer. Men zou... ik wil... ik moet... het is verbazend! Ik ben, geloof ik, woedend. En ik zou, Als niet 'n grondbeginsel me weerhield... Dan zou ik ik... ja, dan zou ik razend zyn! Louise (zwart fluweelen kleed met sleep. Waaier. Juweelen diadeem. Overigens geen versierselen dan de roos die ze op haar borst draagt) gevolgd door De Walbourg, treedt
[pagina 104]
langzaam binnen. Zonder op Van Huisde acht te slaan, die herhaaldelyk diep buigt, zet ze zich, met den rug naar 't midden gekeerd aan de tafel, waar ze eenige boeken opneemt en rangschikt. Daarna schynt ze in gepeins verzonken, als zich gereedmakende voor 't nu volgend tooneel. De Walbourg heeft Hanna, Herman en Albert door de achterdeur binnengelaten, en aan de linkerzyde eenigszins, doch niet geheel nog, naar den voorgrond geleid. Van Huisde staat by z'n stoel, in 't midden, achterwaarts. De drie bezoekers, die onderling fluisteren, worden door De Walbourg met 'n wenk tot stilte en aandacht vermaand. Pauze. Van de linkerkant des toeschouwers af gerekend, bevinden zich de personen in de volgende orde: de walbourg. hanna. albert. herman. van huisde. louise. louise, zich op haren stoel omwendende. - Weest niet verlegen, kindren! Ze wyst de stoelen aan, naby De Walbourg's werktafeltje. Neemt dáár plaats! Ze staat op, zonder voor-als-nog naar de linkerzyde te treden, en noodigt met 'n wenk de bezoekers uit, te gaan zitten, 'tgeen op het voorbeeld van De Walbourg, die haar werk ter-hand neemt, geschiedt. Van Huisde staat altyd in 't midden, eenigszins achterwaarts. Die dame kent ge! 't 'Was m'n zuster, die Zoo'n tandpyn had... ge weet wel? Deze heer Van Huisde buigt. Is... 'n notaris. Hy mag alles hooren -- Jazelfs, hy moet het hooren! - wat ik zeg. Eenvoudig is 't! Ik heb, u hier geroepen, Om u, in zyne tegenwoordigheid... Ze nadert nu met iets plechtigs in gang en houding, de bezoekers, die opstaan. De Koningin spreekt zeer langzaam, en met eigenaardigen nadruk. Een blyk te geven van m'n achting. U...
[pagina 105]
Ze reikt Albert de hand. Deze strekt de zyne niet uit, voor ze aanmoedigend zegt: De hand! En u... als voren, tot Herman die almede blyk geeft van beschroomdheid. De hand! tot Hanna. En u... een kus, Myn Hansje! Ze kust Hanna, die in gebogen houding staat, op 't voorhoofd. Gaat nu zitten, dáár, en luistert! En wat ge niet terstond begrypt, zal later... Ze neemt plaats op de fauteuil. (Rechter-voorhoek) De Walbourg borduurt. Hanna, Herman en Albert luisteren met ingespannen aandacht. Uit hun gelaatstrekken blykt, dat zy in den beginne Louise's woorden niet begrypen, doch dit verandert van-lieverlede in blykbare belangstelling. De Koningin spreekt langzaam en, op weinig uitzonderingen na, toonloos. Er blykt dat zy 'n zichzelf opgelegde rol speelt, en zich dwang aandoet. Neem plaats, m'nheer van Huisde! Ik was zoo vry U hier te ontbieden, om u een verzoek Te doen, dat... van huisde. - Majesteit... louise. - Blyf zitten. Ik Heb van uw roem als rechtsman veel gehoord En wilde... van huisde. - Majesteit... louise. - Blyf zitten. Eerst Iets anders nog: hebt ge verstand van vlinders?
[pagina 106]
v. huisde. - Maar, Majesteit... louise, met den waaier spelend. - Blyf zitten. Hebt gy ooit Zoo'n beestje, fladdrend, tegenstrevend, op Een schyf van kurk genageld? Blyf toch zitten! Dat is voor sommigen 'n groot vermaak... Ze noemen 't, meen ik, entomologie. Men stoort zich, schoon het diertje niets misdeed, Niet aan z'n angstig spartlen. Met 'n speld Prikt men 't meedoogenloos door 't lyfje heen... Een slecht entomoloog, die dit niet kan, En die zich roeren laat door de onschuld van Zoo'n beestje! Als 't nog 'n slang was, of 'n wesp, Een, skorpioen, 'n pad, 'n adder... dan, ja dan, Dan zou ikzelf - wie weet! - het naglen op Een plank, en my niet storen aan 't gespartel, En slaan met vaste hand den priem door 't hart! v. huisde. - Maar, Majesteit... louise. - Blyf zitten. Nu ter-zake! 't Is u misschien bekend, dat m'n vermaak, Hier op Louise's Rust... v. huisde. - Ik bid u, Majesteit, Het was uit bestwil... en ik meende... louise. - Ook ik Doe alles wat ik doe, uit bestwil, schoon Men daarmede een chaussee plaveit, die niet Precies ten-hemel leidt, m'nheer Van Huisde! Uit bestwil dan, vermaak ik me zoo goed En kwaad ik kan. Ik slaap, en droom, en eet, En drink, en lees, en schryf, en ryd, en wandel, Ontvang bezoek... v. huisde. Maar, Majesteit...
[pagina 107]
louise, den waaier driftig toeslaande. - Ga zitten! Op-nieuw gedwongen kalm, en gemaakt-onverschillig met den waaier spelend. Helaas, aan al dat tydverdryf komt eens Een eind! De geest, de ziel, 't gemoed... Al wat ik u van ziel en hart kon zeggen, Weet gy zoo goed als ik, m'nheer Van Huisde... van huisde. - Maar, Majesteit, ik dacht, ik meende... louise. - Blyf Toch zitten! Meen niet, dat ik u verzoek Om 'n verhandling over fysiologie, Om psychologische vertoogen, neen! Noch om 'n studie over zeedlykheid, Of preeken over eer en deugd, o neen! Al zy 't dan dat gy in dit alles zeer Ervaren zyt... van huisde. - Ik kan uw Majesteit Verzeekren... louise. - Blyf toch zitten, en verzeker Niet meer dan aan 'n wysgeer past. Ik gis Dat ook filosofie uw vak is... maar Het Recht, de Rechten, is toch hoofdzaak, niet? v. huisde. - Voorzeker, Majesteit, maar... louise. - Blyf toch zitten! Ik heb u 'n bekentenis te doen, Iets zeer vertrouwlyks, iets, iets... dat men niet Dan aan dezulken openbaart, wier eer En rechtsgevoel... van huisde. - O, Majesteit, m'n dank... louise. - Dat's wèl! Maar blyf toch zitten, Doctor Juris!
[pagina 108]
Ik zeg u dan... de Walbourg weet het, maar Zy is ook de eenige! Ge kunt toch zwygen? v. huisde. - O, Majesteit, die eer... m'n woord... louise. - Blyf zitten. Ik zeg u dan... maar 't valt me waarlyk zwaar, En 'k reken op uw eer, m'nheer Van Huisde... Blyf zitten toch! De zaak is, dat ik my, In-weerwil van dat slapen, ryden, lezen... De zaak is dat ik... me verveel, ziedaar! Het is er uit! van huisde. - Maar, Majesteit... louise. - Blyf zitten. Hebt ge in m'n park, daar, rechts van de inrylaan, Dien vyver wel gezien, met karpers? v. huisde. - Ja, Maar... Majesteit... louise. - Blyf zitten. Hoor my aan, En toon u m'n vertrouwen waard. Toen ik Het eerst de kwaal die me verteert, ontdekte, Beproefde ik vele middlen tot herstel. 'k Studeerde uit wanhoop in de Aglaia. Toen Las ik proces-verbalen van... ge weet wel? Geachte-sprekerswysheid, en... en... en... Gyzelf waart... spreker, meen ik, en... geacht, O zeer! Dit weet ik. Maar m'n kwaal weerstond Den breeden stroom van wysheid en geachtheid: Zoo'n kwaal is dom, dit ziet ge. Maar... qu'y faire? 'k Heb daarop troost gezocht by vogels, By lysters, vinken, kraaien en kanaries, By eksters, beo's, spreeuwen, papegaaien... Och alles zonder baat, m'nheer Van Huisde. Ten einde raad liet ik dien vyver graven, En plaatste daar 'n tal van karpers in... (Oók schepsels die niet schittren van vernuft, Helaas!) Hebt gy verstand van karpers?
[pagina 109]
v. huisde. - Neen, Doch als uw Majesteit het wenscht, zou ik... louise. - Zoudt gy verstand van karpers kunnen krygen? Dit eisch ik niet, het waar te veel verlangd. Ik wou alleen... ja dit nog: ook die vyver Verveelde my. Zoo'n visch, geacht misschien By medekarpers en konsorten, en expert In zaakjes die... kortom, ik vond geen baat! En daarom nu, en désespoir de cause, Zoek ik op 't oogenblik - ge raadt het al! - M'n troost in en.to.mo.lo.gie: forsch. blyf zitten! Weder gemaakt-onverschillig. Maar ook aan dat vermaak komt eens 'n eind, En bovendien... 't is jammer van de spelden! Wat anders dus! Ik zocht, en zocht, en vond Een onderwerp tot tydverdryf... uniek, Grossartig, majestetisch, impayable! Ik wil - het plan is stout, maar 't lacht me toe - Me wyden aan het vak waarin gy uitmunt, 'k Wil in de Rechten, of in 't Recht, studeeren. (Die domme karpers! Nu, de vyver wordt Gedempt.) Wilt gy in 't Recht m'n leeraar zyn? van huisde. - Maar, majesteit... louise. - Blyf zitten. Ik begryp Wat ge my vragen wilt? Of ik latyn Versta? Och, bitter weinig. Is dat noodig? Ze bladert in de eerste pagina's van 'n lyvig boek. 'k Heb hier 'n woordenboek... a, absque en abacus, Ambages... zyn die noodig by de Rechten? Ambitio, ambire, rondgaan... hè? Ambire... slentrend rondgaan uit ambitie? En... alibi! Wat is dat, a.li.bi? Me dunkt, het is 'n zonderlinge taal, We kunnen dat latyn wel overslaan. Ze slaat het boek toe.
[pagina 110]
Wilt gy m'n leeraar, zyn, m'nheer Van Huisde? v. huisde. - Maar, Majesteit, ik weet niet... louise zeer langzaam van toon veranderend. - Hoe? Ik Hoop toch, dat ge weet wat Recht is! van huisde. - Majesteit, Ik smeek u... louise. a.v. - Smeeken hoort by Recht niet, Dit weet ik zonder abacus, goddank! Houd me niet voor nog dommer dan ik ben, Al vondt ge my wat zwak in a, ab, abs, En in het juist begrip van alibi. Wat is 'n alibi? Komaan, laat hooren, Wat is 'n alibi, m'nheer Van Huisde? Hanna schynt aan De Walbourg te vragen: is hy de man? Deze weert haar zacht af, en noopt haar met 'n wenk tot zwyyen. v. huisde. - Graaf Otto... louise, streng, daarna spottend. - Graaf Van Weert is eerlyk man, En heeft met alibiën niets te maken. Ik vraag aan U: wat noemt ge 'n alibi In uw latyn of in uw Rechten? Hoe, Ge noemt uw doctor, leeraar, in die dingen, En laat uw leerling smachten naar wat licht? Dat is niet edelmoedig. v. huisde. - Majesteit... louise. Blyf zitten. De facultas - noem ik 't goed? -
[pagina 111]
Docendi is my niet gegeven, maar Ik denk toch, dat 'n les van my... in de en- tomologie by-voorbeeld, met 'n proef In vili animâ, u duidlyk wezen zou! v. huisde. - Ik smeek u, Majesteit... het was uit bestwil! louise. - Om niet den grond van 't dierbaar vaderland Te drukken? Zeker, dat is Recht, en zelfs Bestwillig edel: Is dit àlles? En Kan ik, doordrongen nu van dit besef, Terstond gaan promoveeren met de kap? Of zit de studie van het Recht nog dieper? Streng. Ik wacht! v. huisde. - Maar, Majesteit, ik ben... louise. a.v. - Blyf zitten. Ik wacht! Welnu? Nog-eens: ik wacht! v. huisde. - Ik ben... louise. a.v. - Ge zyt? Ik wacht. v. huisde. - O, Majesteit... louise. a.v. - Ik luister. Komaan, ik wacht! Of zou de vlinder soms De speld niet waard zyn? Hanna wordt door De Walbourg op haar stoel teruggehouden. Ook Herman schynt te willen spreken, doch wordt telkens door De Walbourg met 'n wenk tot stilte vermaand. v. huisde. - Majesteit, ik wil Vergoeden, schaadloos stellen... men kan vordren Een som... herman, opvliegend. - Neen!
[pagina 112]
De Walbourg zet hem neer. louise, met blykbaar gedwongen kalmte en spottend. Schaadloos stellen? Wie en wat? My, voor de niet ontvangen les in 't Recht? Vergoeden? Wat? Waarmee? Zyt ge zóó ryk? Meent ge alles met 'n weinig geld... o, o, Ge stelt niet eens my schaadloos voor m'n karpers, En zoekt het Recht in d' opslag van uw mouw! Met eenige verheffing van stem, daarna vry snel losberstend in hevigheid. Komaan, m'nheer, van Huisde, spreek! Weet gy Nog altyd niet wat Recht is? Spaar uw mouw! Ik vorder antwoord! Opstaande. Ook van Huisde staat op. Antwoord! Ze gaat een schrede op hem toe. Antwoord! v. huisde. - Ik... hanna. vliegt op, en valt voor de voeten van de Koningin neer. - Genade voor dien man! louise. - Sta op, m'n kind! tot Van Huisde. Weet gy nog altyd niet wat Recht is? tot Hanna. Op! Uw plaats is dáár niet! Op, sta op! Terwyl ze met de linkerhand Hanna opricht, strekt ze de rechter, waarin zy den waaier houdt, naar Van Huisde uit. Gy... neer! Omlaag... neer... lager... op den grond! Van Huisde, die zich, met schokken en tegenstrevend,
[pagina 113]
al dieper boog, valt by 't laatste woord, met gebogen hoofd, op de knieën voor Hanna neer. Ziedaar myn recht! De Koningin-Moeder vertoonde zich gedurende eenige oogenblikken in de linker zydeur, en blyft, even als Herman, Albert en de Walbourg, roerloos staan. Pauze. Een exekutie, moeder! Vorigen en koningin-moeder. De Walbourg schynt met groote aandacht in den tuin te staren. louise. - Het is genoeg! Van Huisde staat op. de walb. - Ik zie z'n Majesteit Ginds wandlen in de allee... louise. - O, dat is heerlyk! Mama, ik bid u, roep den Koning hier! Ik voel behoefte hem te spreken, en Te zeggen dat ik... zyn bevel volbracht! En dat ik... fluisterend en snel. zeg hem alles, àlles, moeder! luid. En dat ik deed... wat hy bevolen heeft, Stipt, stipt, wat hy gelastte! fluisterend. Alles, moeder! Koningin-moeder af, in den tuin. Vorigen, zonder koningin-moeder. louise, tot Van Huisde. - Ge kunt vertrekken. Wisch uw knieën af,
[pagina 114]
En wat er verder aan u vuil mag zyn. Zorg dat ge niet z'n Majesteit ontmoet! Ik raad u dit in uw belang. Het hart Des Konings gruwt van laagheid, en hy zou... Wat my betreft, ge weet misschien, het is Van-avend op Louise's Rust soiree... (De Walbourg, laat den vyver wat-i is, We kunnen onze karpers nog niet missen!) Ge zult me zeer verplichten met wat hoofdpyn, Koliek of podagra... de keus is vry, Doch liefst zag ik de kwaal wat chronisch. Ga! Van Huisde af, door de achterdeur. vorigen, zonder van huisde. Later lakei. louise neemt niet zonder blyk van vermoeienis, weder plaats, nu op den stoel, dien ze byna geheel van de tafel heeft afgewend. Ze wenkt ook de anderen te gaan zitten. - Dat is verricht! En nu een woord aan u, M'n kindren! Hanna, hebt gy alles goed Begrepen, wat hier voorviel? hanna. - Majesteit, Om... heusch oprecht te zyn, in het begin. Was 't my wat vreemd... niet alles even duidlyk. Maar later, en vooral toen Herman ‘neen!’ riep... louise. - Toen werd de zaak u helder? hanna. - Ja, o ja! Zóó helder, dat ik alles met hem leed, En schaamte voelde dat de man, om my, Zoo vreeselyk werd gepynigd door beschaamdheid. Ik zou 't niet overleven, dunkt me! louise tot Alb. en Herm. - En gy, Poëet, en gy... zegt, kunt ge nu berusten In het gebeurde! alb. - O, Majesteit, ik heb
[pagina 115]
Geen wraak gezocht! louise. - Ook ik niet! Maar, herstel Van eer voor uwe bruid, voor uwe zuster. tot Herman. Zyt gy voldaan? herm. - Mevrouw, ik... kan niet... spreken. louise, opstaande. - Welnu... ik hoop u allen weertezien, En wil dat ge eenmaal zeegnen zult, wat eerst - En zeer te-recht! - u zoo geschokt heeft. Gaat... Gedurende de laatste woorden is 'n lakei binnengetreden. Hy ging achter de bezoekers om, en sprak zacht eenige woorden tot De Walbourg, die daarna opstond, en nu de Koningin nadert. Lakei naar de achterdeur, waar-i staan blyft. de walb. - De jonker Schukenscheuer vraagt gehoor. louise. - Wel zeker, dat ontbrak nog! Laat hem zeggen Dat ik op Vrydag iedereen ontvang, En dat hy komen kan als ieder komt, Maar nu niet, en ook hier niet! De Walbourg gaat naar de achterdeur. Zeg Gyzelf hem, dat ik niet begryp wat hem Zoo stout maakt, buiten'styds, en hier... Op 't oogenblik dat De Walbourg het vertrek verlaat. neen, wacht! Ze bezint zich eenige oogenblikken. Zeg niets! tot den lakei. Laat binnen!
[pagina 116]
Lakei af. De Walbourg en de bezoekers nemen op 'n wenk van de koningin hun plaatsen weder in. Louise zet zich op den fauteuil. vorigen. von schukenscheuer. Na, by 't binnentreden, 'n diepe buiging voor de Koningin gemaakt te hebben, nadert Schukenscheuer den voorgrond. De blikken die hy nu, en gedurende dit geheele tooneel, op de bezoekers werpt, getuigen van z'n teleurstelling, de Koningin niet alleen te vinden. De koning en de koningin-moeder vertoonen zich aan den ingang van den tuin. De eerste leunt tegen het voetstuk van 'n bloemvaas. louise. - Wat's er van uw dienst? v.s. - Ik wilde uw Majesteit... maar, Majesteit... louise. - Laat hooren, jonker! v.s. - Majesteit, ik wilde... Ik kan... louise. - Welnu, ik luister. v.s. - Maar ik kan... louise. Is 't 'n geheim? v.s. Ja, Majesteit! Het is... louise. - Is 't 'n fameus geheim? v.s. - Ja, juist, fameus! louise. - Fameuze zaken moeten ruchtbaar zyn, Een stille faam is 't ware niet. Spreek op!
[pagina 117]
v.s. - Maar, Majesteit, het is onmogelyk! De zaak is... delikaat, zeer delikaat! louise. - Een middel tegen 't staamlen? v.s. - Neen, o neen! Maar, Majesteit, ik kan... hier... waarlyk niet... louise. - Komaan, ik zal je helpen, jonker! By Domeinen is 'n vakature, en ge wilt... v.s. - O zeker, Majesteit, maar... dat... louise. - Ge weet Misschien, dat ik, zoowel naar recht als smaak, Geen invloed hebben mag, noch wil, op het Begeven van 'n ambt... v.s. - Maar, Majesteit, Ik had... iets anders... iets... iets... wel fameus! Er is... gevaar! louise. - Voor 't land? v.s. - Neen, niet voor 't land, Maar voor... louise. - Domeinen? v.s. - Neen, maar voor... louise. - Voor wien? Voor u? v.s. - O, neen! Er is gevaar...
[pagina 118]
louise. - Voor uw geheim? Is 't kostbaar? v.s. - Ja! Ja, Majesteit, bepaald! louise. - Dan vind ik 't wreed, u daarvan te berooven. Ik houd my aan die vakature by Domeinen. Luister! In het algemeen Laat ik me niet met zulke zaken in, Maar... daar ge veel verdienste hebt... ja gy! Méér inderdaad, dan aan uzelf bekend is... Doch my is 't helder op dit oogenblik! Nu, daarom wil ik u... gehoor verschaffen By zyne Majesteit, en wel intiemer Dan anders mooglyk is. Schukenscheuer geeft blyken van verbazing, en wil spreken. Louise legt hem met 'n wenk het zwygen op. De Koning komt Gewoonlyk 's avends hier, en arbeidt met Den Graaf Van Weert, tot middernacht, en later. Wanneer ge u aanmeldt - met uw staat-van-dienst, Natuurlyk... en bewyzen van bekwaamheid! Dan zal ik zyne Majesteit verzoeken, By wyze van byzondere gunst, u in Myn kabinet te ontvangen. En de Koning, Die dan 't advies van graaf Van Weert terstond... v.s. Maar, Majesteit... ik... ik... louise. - Alweer 't geheim? Als dat u dan zoo vreeslyk nog bezwaart. Dan kunt ge tevens die gelegenheid Gebruiken, om u daarvan te ontlasten. Met 'n wenk dat-i vertrekken mag. 'k Ben zeker, dat men hier of daar u wacht. Schukenscheuer schynt nog te willen spreken, doch de Koningin ziet hem de kamer uit. Aarselend, buigend, weifelend tusschen ontzag en ontevredenheid, bereikt-i de
[pagina 119]
achterdeur, en vertrekt. Louise staart hem schouderophalend na. Daar gaat 'n kandidaat voor de oppozitie... Het doet me waarlyk leed... voor de oppozitie! Opstaande, tot Hanna, Albert en Herman. En nu... ik zeide u reeds, ik wil u weerzien. Gaat opgeruimd naar huis, en aan uw werk. Gy dáár... ik hier! Ik bied u geen geschenk... hanna. - O, dat is lief! Gedeeltelyk uit eigen beweging, gedeeltelyk door 'n wenk van de Walbourg aangemaand, zyn de bezoekers eenigszins teruggetreden. Albert is naby de achterdeur. Hanna volgt hem. Herman blyft weifelend staan, en keert, met blyken van innige gemoedsbeweging terug. herm. stamelend. - Mevrouw, ik was zoo ruw, En voel me nu... zoo anders! Maar ik kan Niet uiten wat ik voel. De woestheid van M'n ziel... hebt gy veranderd in iets lieflyks. Ik wilde u vragen... maar ik durf niet... louise, vriendelyk. - Spreek! herm. - U vragen, of... hartstochtelyk uitberstend, en zeer innig. Mevrouw, mag ik die roos! louise. - Die vraag is 'n geschenk aan my... ik neem Het aan! Terwyl zy de roos van de borst neemt. Die bloem heeft 'n geschiedenis Die menig onzer haar benyden mocht! Ze was - en blyft! - welsprekende bodin, Getuige, pand, symbool en prys van 't goede. De roos kussende: Vaartwel, m'n hartelyke blaadjes... dank! Ge hebt niet te-vergeefs gebloeid! Ziedaar!
[pagina 120]
En nu, m'n kindren, laat me alleen. Ik ben Vermoeid. Herman, drukt onder 't weggaan, de roos aan z'n lippen. Hy, Hanna en Albert af. Louise zinkt als uitgeput op den stoel voor de tafel neer, en met het hoofd in de beide handen. Ze weent. louise, als voren. de walbourg. koning. koningin-moeder. De Walbourg, die blyk geeft den Koning en de Koningin-Moeder aan den ingang van den tuin gezien te hebben, blyft na het vertrek der drie bezoekers, links op den achtergrond staan, en schynt met 'n verschrikt gebaar, den Koning opmerkzaam te maken op den gemoedstoestand der Koningin. De Koning treedt snel eenige stappen vooruit, doch blyft in 't midden van den achtergrond, met blyken van ontsteltenis staan. Ook de Koningin-Moeder treedt nu de warande geheel binnen. Pauze. Op 'n wenk van den Koning, verlaat De Walbourg het tooneel. Ze sluipt op de teenen door de linker zydeur, haar blikken onafgebroken op Louise gevestigd houdende. De Koning en de Koningin-Moeder trachten door gebaren te kennen te geven, wat er in hen omgaat. Ze schynt hem toeteroepen: ’Ziedaar de bevestiging en 't gevolg van alles wat ik u meedeelde, en onder 't oog bracht.’ De Koning doet beurtelings 'n schrede voorwaarts en terug, en geeft blyk van hevige gemoedsbeweging. Hy slaat zich voor 't hoofd, en schynt telkens op Louise te willen toevliegen, doch weifelt tusschen berouw en schaamte. Eindelyk wenkt hy nu ook de Koningin-Moeder, hem met Louise alleen te laten, waarop zy, hem met 'n streng gelaat aanstarende, langzaam door den tuin vertrekt. Na Louise eenige oogenblikken zeer ernstig te hebben gadegeslagen, treedt de Koning langzaam vooruit, en legt haar de hand op 't hoofd.
[pagina 121]
louise, als voren. de koning. kon. - Louise! louise, verrast opstaande. - George! Ze grypt z'n hand, en wil die kussen. Hy weert haar zacht af. kon. met gedwongen kalmte. - Deze tranen... Ik wil, ik zal ze waard zyn! Ik weet alles... levendig. Zeg niets, spreek niet! Ik weet, ik weet, ik weet! Hier in m'n borst roept alles luider, dan Eén klank het uiten kan! treurig. Die werkman heeft Het juiste woord genoemd: ook ik was... anders! wild. By God, 'k zal anders worden dan ik was! Zeer ernstig, zonder emfaze, doch op elk woord drukkende. Ik wil, als gy, Louise... zich naar den voorgrond keerend. myne plaats Verovren in het hart des Volks... louise, dankbaar en verheugd de gevouwen handen omhoog heffend. - O, George! kon. zeer innig tot Louise. - En... 'k wil m'n plaats verdienen in het uwe! Ze valt hem in de armen.

Vorige Volgende

Ideën IV

Vyfde bedryf.

Over dit hoofdstuk/artikel

titels