Volledige werken. Deel 25. Nagekomen brieven en dokumenten uit de jaren 1871-1886 en registers

[p. 111]

[28 april 1875
Aantekeningen van Multatuli bij een voordracht]

28 april 1875

Aantekeningen van Multatuli gebruikt bij zijn voordracht over ‘Wat is goed?’ te Rotterdam. Drie stroken papier van 341 × 107, 281 × 107 en 347 × 107 mm. Alleen aan de voorzijde beschreven. Het kursief gedrukte betreft toevoegingen in potlood. Zie ook het verslag van 30 april 1875 (V.W. XVII, blz. 685-688). (Map voordrachten nr. 95, 96 en 97, M.M.)

Wat is goed?       komiek-
Punt van uitgang zedelyk-
heid is m.i. Kennis der na-
tuur, geen godsdienst-

Primitieve toestand der Menscheid
Streven naar welstand, bien être
genot, was eerste indruk.-

gouden eeuw-

Tegenzin in al wat dit streven
in den weg stond. Al spoedig
begreep men dat men ieder
't zyne moest laten & waarborgen.-

in onze verfynde maatschappy &c-

Bezitting en leven hoofdzaak
dus: poging om moord
en diefstal tekeer te gaan.-
Dus: wetten met bedrei-
ging van straf.

Belooning werd eerst

later bedacht.            muur

lauwer-

burger- en

[p. 112]

 

andere kronen.

 

Medailles

 

prix Monthyon^2.

 

roos v.d. paus^3.-

 

als deurwaarders

 

behoefte aan dwangmid-

 

delen: goden & duivels^1.

 

alle profeten. Mozes

 

Numa Pomp.

 

alfoeren

 

N.D. de Lourdes

 

Bezweringen: by

 

Jup. by Herk.

 

Zoo waarlyk. &c

 

God in dienst der

 

Justitie.

 

Duivels. gebed aan logika

 

Vreemd uitgangspunt

 

voor redelykheid-

 

Alles baatte niet

 

Zie Geschiedenis

 

Staatkunde

 

Maatschappy en

 

dagelyks leven-

 

theologie overal, zedelykheid, het goede

 

nergens.

 

Dit punt van uitgang moet

 

in ons zelf gezocht worden.

 

Wyzelf ons gemoed moeten de god zyn

 

wiens afkeuring we vreezen-

 

koe gras

 

Hoe dit te bereiken? Door

 

alles wat ons omringt te

 

leeren kennen, door studie

 

van de natuur.

 

Geen groene (valsche poezie)

 

Geen geleerde (valsche weten-

 

schappelykheid)-

2. prix Monthyon: prijs voor deugdbevorderende werken, toegekend door de Académie Française en ingesteld door de Franse filantroop Jean Baptiste de Monthyon (1733-1820).

3. roos van de paus: prijs voor de R.K. deugdzaamheid.

1. Doorgehaald.

[p. 113]

 

Alle zedeloosheid is verstoring

 

van harmonie, van orde, van

 

't schoone en goede.

 

Als kinderen willen wy

 

ruineeren, stuk maken. Zien

 

hoe 't gemaakt is.-

 

Kinderen die geleerd heb-

 

ben iets te maken, ruineeren

 

niet.-

 

Dus: toeleggen op

 

kennis, ieder in z'n kring,

 

ons vatbaar maken om 't

 

schoone en regelmatige opte-

 

merken. Altyd het ‘waarom’ vragen.

 

afwennen van niet begrypen

 

Veredeling van 't schoonheids-

 

gevoel.

 

Bloemen, boomen

 

Lynen & getallen

 

evenredigheden.

 

wyze waarop onder-

 

scheiden stoffen op

 

elkander inwerken

 

kristal            harmonie der kleuren

 

modder            Kennis van mensch

 

en maatschappy

 

Alles te zamen leidt tot vrede-

 

lievendheid

 

eerlykheid

 

goede trouw            moed

 

waarheidsliefde

 

matigheid

 

i.e.w.^4. rechtvaardigheid

 

waarheid is: iedere zaak 't zyne te geven

 

rechtvaardigheid. Ieder

 

atoom doet z'n functie. ieder

 

stofje, elke zon. De minste

 

afwyking van plicht zou

4. i.e.w.: in één woord.

[p. 114]

 

de vernietiging van alle

 

orde ten gev. hebben. Alles

 

komt neer op feitelyke waarheid.-

 

Dáárvan moeten wy

 

leeren.-

 

Indien ik heden avend^1.

 

niet n.m.b.w. gesproken^1.

 

had zou ik 'n fout begaan^1.

 

hebben -^1.

 

Dankbetuiging. Rotterdam -^1.

 

Cato. Carthago.^1.-

 

De natuur laat zich niet

 

straffeloos verkrachten. Ver-

 

storing van Harmonie-

 

Ook de Javaan. Cato,

 

Carthago-

 

Waakt!-

 

met Louise

 

Het eerste wat me ontbreekt,

 

is kennis, kunde, en daarom

 

zoek ik n.d. waarheid-

 

't vele goede dat ik

 

hier genoten heb.

 

Hartelyk vaarwel aan

 

Rotterdam

1. Doorgehaald.

1. Doorgehaald.

1. Doorgehaald.

1. Doorgehaald.

1. Doorgehaald.

1. Doorgehaald.