Volledige werken. Deel 25. Nagekomen brieven en dokumenten uit de jaren 1871-1886 en registers

[19 maart 1875
Herinnering van R.A. van Sandick aan een voordracht van Multatuli]

19 maart 1875

Herinnering van R.A. van Sandick aan een voordracht van Multatuli. (R.A. van Sandick ‘Leed en Lief uit Bantam’ Zutphen 1892, blz. 180-181.)

Het genot, dat Multatuli smaakte bij de opvoeringen van Vorstenschool, was niet onvermengd. Voor eene natuur zóó fijngevoelig als de zijne, was er altijd aanleiding om zich gekrenkt te gevoelen. Zoo ontving hij in die dagen eene uitnoodiging van het Leidsche studentengezelschap ‘Doctrina’ om eene lezing in hun midden te houden. Hij weigerde dadelijk, doch hield onmiddellijk daarna eene lezing te Leiden voor het publiek, tegen betaling van entree toegankelijk. Welke reden van verbolgenheid had hij tegen de Leidsche studenten? Den 8^sten Februari 1875 had de hoogeschool te Leiden haar derde eeuwfeest gevierd. Bij die gelegenheid werd aan verschillende verdienstelijke Nederlanders de doctorsgraad honoris causa aangeboden. En hij werd voorbijgegaan, terwijl hij er vast op gerekend had doctor in de faculteit der letteren te worden. Dat nu de Leidsche studenten hem durfden uitnoodigen eene voordracht te houden, terwijl niet uit hun boezem een krachtig protest in de wereld was geslingerd tegen het vergeten van Multatuli, dat stemde hem bitter, dat kon hij hun niet vergeven.

Kort daarna ontving hij eene uitnoodiging van het Delftsche studentengezelschap ‘Vrije Studie’, die hij aannam. Na afloop der lezing werd het samenzijn tot laat in den nacht verlengd. Stroo-

[p. 101]

men van geestigheid kwamen over zijne lippen. Zijn talent als causeur was onovertreffelijk. Van den hak op den tak, dikwijls paradoxaal evenals in zijne Ideen, maar altijd geestig en onderhoudend. Nauwelijks werd een onderwerp aangeroerd, of Multatuli wist u er een kijkje op te geven, dat nieuw en origineel was. Hij was dien avond bijzonder opgewekt. Omringd door jonge menschen, die hem oprecht bewonderden met al den gloed hunner jeugd, waarvan velen hem vereerden als een messias, die hem ademloos aanhoorden, alsof zij zijne woorden wilden opdrinken, werd de stroom zijner welsprekendheid door geene onaangename gedachten, door geene wanklanken gestuit. ‘Och jongens, weest toch waar, ik smeek jelui, weest toch altijd waar!’ Welk een indruk maakte dat niet op die jonge harten, die hem als een boetprediker huldigden!

En terwijl hij den eenen trekpot met koude thee na den anderen ledigde (hij dronk nooit spiritualia), grauwde de morgen, voor wij scheidden.