Volledige werken. Deel 24. Brieven en dokumenten uit het jaar 1887. Nagekomen brieven en dokumenten uit de jaren 1839-1886

[Omstr. september 1867
Kladversie van onbekende gedeelten uit Vorstenschool]

Omstreeks september 1867

Kladversie van deels onbekende gedeelten uit Vorstenschool in Multatuli's handschrift. Twee enkele velletjes schrijfpapier van 16,5 × 21 cm, aan weerszijden beschreven met tal van doorhalingen in inkt en rood potlood. De drie pagina's zijn in rood potlood genummerd 27, 52 en 53; de rectozijde bovendien in inkt met 17. (M.M.) Het doorgestreepte is kursief gedrukt.

En nu ge^1.
Hy stierf / Zy stierf / De kinderen erfden.
En nu aan

1. Het betreft hier een eerste versie van Spiridio's toespraak in de tafelscène van het tweede bedrijf.

[p. 640]

 

De jonker huwde en trad in het bezit

 

Leuterlunter laksische            goed.

 

Hy stierf.

 

De jonker stierf by kaarslicht

 

 

 

Sp. Altyd / by kaarslicht! SS)       by kaarslicht

 

Zy stierf...

 

Z'n ega volgt... by kaarslicht h.i. 't graf

 

SS Zwyg toch babbelaar

 

de kindren erfden

 

altyd by kaarslicht...     K) Zwyg toch babbelaar

 

Sp.) De kin/d'ren erf/den en / zoo bleef de stam

 

van Schu/kenscheu/er Schief/schalheim / bezitter

 

van 't Leuterlunterlaksische gebied.

 

Maar Sire auf Ehre 't is bepaald onwaar

 

Maar zie, de nijd, de vale nyd mnheeren

 

Maar Sire, auf Ehre 't is bepaald onwaar

 

Ontwaakt in 't hart der Landes liederlingen

 

Men had al snufflend in archieven en kronieken

 

den sluwen list des tovenaars ontdekt

 

En hoe / men 't bruid/je had / gefopt / met kaarslicht

 

t idee fameus auf ehre Majesteit

 

Het groen by dag bezien was blauw geweest.

 

Zoo sprak/       en

 

Hoe dan / de trouw / des jonkers / was / gebroken

 

Hoe 't huwlyk dat

 

En twee men/schen dat / uit de echt/...

 

invalideerde

 

Invalideerde t juist!

 

Zoo En ook, by dag bezien

 

Zoo sprak / men en / de trou/we jonker ontrouw

 

Een echt / op val/schen schyn / gegrond was nul

 

De kind'ren uit zoo'n echt geteeld, onecht

 

De goedren door zoo/n echt verkregen...

 

Juist!

 

En toen / proces/sen, strijd / verbit/tring

 

ad/voka/ten, stryd

 

Verbitt/ring, von/nis, woe/de, appel en weer

 

appel?

[p. 641]

 

Door de eeu/wen heen! / Ja Sire

 

Zoo was / het. En / hij viert / van daag / het slot

 

De zaak is uit van dat proces.

 

 

 

IV

 

 

 

K^2.) Welnu

 

Sp.) De graaf van Weert...

 

Onschuldig, niet?

 

Sp.) Volkomen, majesteit. Hy weet van niets

 

Kon) Daarin herken ik onzen besten graaf

 

Onschuldig     Onschuldig! Ik had myn woord er op gegeven

 

dat hy / niet schul/dig     achten kon / zijn / aan zoo'n verzinsel

 

zyn kon

 

Verzinsel

 

't Zou stryden tegen zyn principes, die

 

Hem eens vooral verbieden wat iets te scheppen

 

De zaak is boven 't peil van zyn vernuft

 

En ver beneden 't peil van zyn fatsoen.

 

Maar wie dan?...

 

Majesteit, van Wesselfeldt^3.

 

Schijnt juist vernuft genoeg, en niet te veel

 

fatsoen gehad te hebben...

 

Wesselfeldt

 

Hy die den toeleg storen kwam?

 

 

 

ZYN werk

 

Hy bragt de lont aan die de myn, door hem

 

gelegd, moet sprengen. Is dat storen, majesteit?

 

K) Dus was de zaak berekend...

 

Op schandaal

 

 

 

Ja majesteit. De woede van 't gemeen

 

Dat gloeit / van deugd / zoodra / er op / dien gloed

 

Wat ondeugd valt te roostren van de grooten

 

Moest aangeblazen tot een vlam, die van

 

Z'n me/dedin/ger hem / verlos/sen zou.

 

K) Spiridio ge doet me lachen! 'K zie

2. Vanaf hier geldt het een niet in Vorstenschool opgenomen gesprek tussen prins Spiridio en de Koning.

3. van Wesselfeldt: deze figuur heet in de definitieve versie Hesselfeld.

[p. 642]

 

Van Weert als martelaar in vlammen opgaan

 

Verwon/dert zich / in vuur / en vlugt te zien

 

Dat

 

Verwondert zich in vuur te zien

 

Verwon/derd dat/-i zich in vuur ziet, en

 

Niet minder verwonderd over 't opgaan. Vuur en vliegt

 

En vliegt En Graaf van Weert... dat 's laster.

 

Ja

 

Maar met / alleen / van / Weert / moest branden!

 

Juist

 

Ik zelf / als toe/gift die / a la bonne heure komiek!

 

Wat is de boosheid grappig dom en klein

 

 

 

Sp.) Eerst moest het zaad gestrooid in 't hart des Konings

 

En daarna 't plantjen opgekweekt tot plant

 

Door gunst/igen invloed van de buitenlucht

 

Wat onweêr Een donder groeizaam buitje zou niet schaden, dacht-i

 

Dat geeft de loten kracht, en werpt de vrucht

 

Den nijvren tuinman in den schoot.

 

Poor mankind!

 

 

 

Is uw majesteit bedroefd?

 

Ik lach.