Volledige werken. Deel 24. Brieven en dokumenten uit het jaar 1887. Nagekomen brieven en dokumenten uit de jaren 1839-1886

[2 maart 1887
Kommentaar in het Bataviaasch Handelsblad]

2 maart 1887

Kommentaar in het Bataviaasch Handelsblad op uitspraken van C. Busken Huet. (foto M.M.)

Ons bestuur over Nederlandsch-Indie is, zegt Huet, in de historische orde der staatsinstellingen, een Aziatisch despotisch, door onze menschlievendheid getemperd. Krab de pleisterlaag af, welke den waren aard van het hoofd van gewestelijk bestuur daarginds voor het bloote oog onzigtbaar maakt, en onder den resident, den assistent-resident, den kontroleur, vindt gij den satraap. Zelfs den opperlandvoogd, hij zij voor het overige de humaniteit in persoon, kunt gij zoo blank niet schuren, dat hij geheel en al ophoude een Moor te zijn.

Doch bij het beoordeelen van Multatuli's invloed, - die bovendien zelf óók kontroleur, óók assistent-resident geweest is en er eene eer in stelde het te zijn, - is dit een onbillijke maatstaf.

Max-Havelaar heeft geen groote hervormingen in het leven geroepen, omdat bij het besturen van een koloniaal wingewest, het invoeren van groote hervormingen slechts een andere naam is voor het stellen van nieuwe misbruiken in de plaats der oude. Het is tegen de natuur, dat een vrij volk de zaken drijve van een onvrij, hetwelk het door wapengeweld, uit veroveringszucht, door list tegen list te stellen, barbaarschheid tegen barbaarschheid, aan zich

[p. 223]

onderworpen heeft. Het verste punt, waartoe gij in die scheve stelling het brengen kunt is, het onregt niet te vergrooten, geen noodelooze wreedheden te plegen, door wijze algemeene maatregelen den overwonneling het juk te verzachten, den zwakkeren onderdaan tegen de knevelarij van den sterkeren in bescherming te nemen, en voor het overige zijne en uwe stoffelijke welvaart zooveel mogelijk te helpen bevorderen.

De resident van Bantam heeft in 1856 van den assistent-resident van Lebak getuigd, dat hij door eene edele aandrift geleid werd; en van die aandrift vertoont Max-Havelaar de sporen.

Dit is zoo waar, dat er op dit oogenblik in Indie, bij het binnenlandsch bestuur, menig naauwgezet ambtenaar dient, die de beginselen door Multatuli voorgestaan en blootgelegd in de dienstbrieven van Lebak's assistent-resident, welke Max-Havelaar versieren, als een programma van den nieuwen tijd beschouwt. Men kent die brieven buitendien en handelt er naar.