Volledige werken. Deel 24. Brieven en dokumenten uit het jaar 1887. Nagekomen brieven en dokumenten uit de jaren 1839-1886
(1995)– Multatuli–
Auteursrechtelijk beschermd
[pagina 214]
| |
laar en andere werken, vindt na zijn dood slechts matige vereering. Uit een der artikelen te zijner nagedachtenis geschreven, halen we 't volgende aan, als een liberaal getuigenis van de richting, waarin, voor staatsgeld, de landskinderen worden opgevoed. De oudere lezers vonden in zijne ideeën over 't algemeen een verderfelijke strekking. Zij lazen hem slecht en begrepen hem dientengevolge meestal verkeerd. Maar Multatuli werd schadeloos gesteld door het jonge geslacht. In de hoogste klassen van burgerschool en gymnasium begon men hem te lezen en vóór men een jaar student was, dweepte men niet minder met zijne ideeën dan met zijn eenigen stijl. En geen wonder: jonge, edelmoedige naturen, vol illusie en wilskracht, konden niet anders dan aangetrokken worden door dien idealist, die met een daad (de Havelaarzaak) was begonnen en dus toonde dat het hem ernst was. Daarbij werkte het onderwijs en vooral het middelbaar onderwijs deze Multatuli-vereering eenigszins in de hand. De burgerscholen zorgden voor stortbaden van exacte wetenschappen. Het ‘tweemaal twee is vier en wat daar buiten ligt is uit den booze’ zette zich vast in de hersencellen van het opkomend geslacht en de dominée verloor in dezelfde mate terrein als de leeraren het wonnen. En toen dan ook Multatuli kwam, die hoofd en hart beide bevredigde, die de mathesis huwde aan poëzie en een geheel moderne levensbeschouwing bouwde op het nooit volprezen tweemaal twee is vier, toen vielen honderden jonge mannen hem plotseling bij en schaarden zich vrijwillig onder zijn vaandel. Daar is toen indertijd menig hard woord gesproken tusschen vaders en zonen. En van menig komisch, maar ook van menig tragisch tafreel zouden wij hier kunnen verhalen. De leeraren aan de hoogere burgerscholen alzoo werkten de Multatuli-vereering in de hand, de dominée verloor het tegen de leeraren. Op staatskosten dus propaganda voor Multatuli's geestesrichting. Herinneren we tevens aan wat een der liberale woord- en penvoerders zeide, dat namelijk de openbare onderwijzers ‘geesteskinderen van Multatuli’ zijn, dan wordt hier - het citaat is van het | |
[pagina 215]
| |
Handelsblad - voor de zooveelste maal uitgesproken dat de staatsschool niet neutraal is, maar den naam: ‘moderne secteschool’ ten volle verdient. |
|