Volledige werken. Deel 24. Brieven en dokumenten uit het jaar 1887. Nagekomen brieven en dokumenten uit de jaren 1839-1886

[28 februari 1887
Artikel ‘Kroniek XII’ in De Avondpost]

28 februari 1887

Artikel ‘Kroniek XII’ in ‘De Avondpost (Zondagblad)’. (K.B., den Haag; fotokopie M.M.) Fragment.

Van de dooden niets dan goeds!... Den 19n Februari stierf Multatuli. Het spelen met data schijnt dus werkelijk niet alleen een knutselarij van beunhazen in de geschiedenis te zijn.^1.

Multatuli, de geniale geest, die een zoo ontzaggelijken invloed uitgeoefend heeft op Nederland en zijn volk, dat er jaren voor verloopen moeten voor het mogelijk zal zijn dien invloed in al zijn omvang te overzien. Multatuli is thans gestorven, hoezeer voor Nederland, èn door zijn verblijf buitenslands èn door het ophouden zijner Ideëen, Douwes Dekker reeds geruimen tijd voor Nederland even goed als niet meer in leven was.

1. Het spelen met data enz: toespeling op het samenvallen van Multatuli's overlijden met de viering van de 70^ste verjaardag van Willem III.

[p. 193]

Wat strijd, wat verschil van gevoelen heeft het optreden van Multatuli niet opgewekt.

Als geniaal schrijver door allen erkend, werd zijn leven als mensch en als staatsburger op hoogst verschillende wijze beoordeeld. 't Is zeer zeker, dat als mensch Multatuli steeds getoond heeft onder ‘deugden’ te verstaan: alle eigenschappen, die hij bezat en onder ‘ondeugden’: die hoedanigheden, die hem vreemd waren; - doch we mogen niet vergeten hoe alle uitingen van Multatuli (hij, die veel gedragen heeft) eerst tot ons kwamen na een worsteling van zeventien jaren in Indië, waarin Douwes Dekker als ambtenaar van dag tot dag en van uur tot uur te strijden had tegen hebzucht, gemakzucht en sleur; en dan komen we ongetwijfeld tot de slotsom dat er een genie als Multatuli voor noodig was om dat zeventien jaren vol te houden, zonder in zijn eigen gevoelens voor waarachtige rechten en plichten ook maar eenigszins geschokt te worden; - dan zien wij in, dat slechts een genie als Multatuli van de sleur-menschen in ons land nog verkrijgen kon, wat door en ten gevolge van zijn optreden veranderd en verbeterd is; - maar dan zien we, helaas, ook in, dat zelfs een genie als Multatuli niet in staat was, om terwijl hij als ambtenaar deel uitmaakte van een bedorven raderwerk, ondanks zijn heilige toewijding, ondanks jaren van inspanning en volharding, ondanks alle mogelijke tact en omzichtigheid, niet in staat was, om eenige verbetering van beteekenis in dat raderwerk te brengen zoolang gemakzucht en eigenbelang het heft in handen hielden.

Peuple, inclinez-vous
Devant celui qui part;
Il est plus grand que tous!^2.

DALTO.

2. Peuple, inclinez-vous enz: Volk, kniel neer ter ere van hem die gaat; hij is groter dan allen (fr.)