Volledige werken. Deel 24. Brieven en dokumenten uit het jaar 1887. Nagekomen brieven en dokumenten uit de jaren 1839-1886

[27 februari 1887
In Memoriam-artikel in De Zweep]

27 februari 1887

In Memoriam-artikel in De Zweep. Weekblad voor de liberale Vlaamsche Beweging. 19de jrg. (fotokopie M.M.)

Multatuli.

Een treurig nieuws kwam ons deze week toe uit Duitschland: Multatuli, Nederlands machtigste denker en schrijver is te Nieder-Ingelheim, in den ouderdom van zeven-en-zestig jaar overleden.

Groot en onherstelbaar is dit verlies voor onze letterkunde; Mul-

[p. 180]

tatuli was een echt genie. Geene pennevruchten hebben meer ophef gemaakt, zijn op eene hardnekkigere wijze bestreden en verdedigd geworden, dan de zijne.

Onder de prosaschriften van Douwes Dekker - familienaam van Multatuli - bekleeden zijn Max Havelaar en zijne Ideeën de eerste plaats. Het tooneelgewrocht, dat zijne vrienden en vijanden het hevigst tegen elkander in 't harnas joeg, was Vorstenschool.

Multatuli trad vooral op als strijdschrijver, als voorvechter voor de vrijheid en gelijkheid van 't menschdom.

Zijn Max Havelaar, dit geniaal werk, zelfs volgens de getuigenis van den gestrengen Jonckbloet^1., werd geschreven tegen de uitbuiters en verdrukkers der zachtaardige Javaneezen. Ontegensprekelijk heeft dit beroemd gewrocht dan ook veel bijgedragen, tot verzachting van 't betreurenswaardig lot der inwoners van Insulinde.

De levensloop van Multatuli heeft vele wisselvalligheden ondergaan. Nog zeer jong werd hij adsistent-resident. Niets vermogende tegen de verdrukking der Javaneezen, nam hij zijn ontslag, na zeventien jaren dienst, kwam gansch beroofd van bestaansmiddelen, te Brussel aan, waar hij eenigen tijd het ambt van dagbladschrijver waarnam. Bedriegen wij ons niet, dan was het in de Indépendance Belge^2., dat hij zijne bijdragen leverde. Hier, in de hoofdstad, moest hij reeds armoede lijden; het was ook hier, dat hij gedeeltelijk, in een armoedig kamerken, zijnen Max Havelaar schreef.

Sinds eenige jaren leefde de krachtdadige Multatuli gansch afgezonderd, buiten zijn vaderland, te Nieder-Ingelheim, waar hij nu gestorven is. Zijne bewonderaars echter vergaten hem niet: door hun toedoen mocht hij gerust en kommerloos de toekomst tegemoet zien.

Multatuli maakte eene school op zich zelven uit; tot hiertoe kan men niemand aanwijzen, die hem eenigzins op zijde streeft. Zijne zoogezegde volgelingen, zij, die zijnen schrijftrant pogen na te bootsen, zijn slechts naäpers.

Het is hier de plaats niet, om over het karakter van den machtigen wijsgeerigen denker en schrijver eenigzins uit te weiden.

Nu dat hij tot de levenden niet meer behoort, mogen wij er ons aan verwachten, weldra kalme, welberadene waardeeringen

1. Jonckbloet: Willem J.A. Jonckbloet (1817-1885), Nederlands letterkundige, hoogleraar en volksvertegenwoordiger, schrijver van een Nederlandse Letterkunde (1872).

2. Indépendance Belge: Brussels dagblad (‘Belgische onafhankelijkheid’-fr.); in 1831 opgericht onder de naam L'Indépendant. Onder de hoofdredaktie van Bérardi (1856-1884) uitgegroeid tot zeer belangrijk, 3 × daags verschijnend periodiek. Er zijn aanwijzingen dat Douwes Dekker, net als Sjaalman (V.W. I, blz. 52) inderdaad voor deze krant heeft gewerkt.

[p. 181]

zijner geestesproducten te zien verschijnen, alsook een onpartijdig, wel doordacht levensbericht.