Volledige werken. Deel 23. Brieven en dokumenten uit de jaren 1884-1886

[21 december 1886
Verschijning J.J. van Laars Register op de Ideën]

21 december 1886

Verschijning van een register op de Ideën volgens het Nieuwsblad voor den boekhandel, no. 102. (U.B. Amsterdam).

[p. 760]

J.J. van Laar, Register op de Ideën van Multatuli. Rotterdam, Elsevier.

Uit het voorbericht citeren we het volgende fragment:

Mr. Vosmaer spreekt op bl. 41 van zijn ‘Zaaier’ den wensch uit naar het bezit van een Register op de Ideën van Multatuli. Het was toen 1874.

Er bestaat - zegt de heer Vosmaer nl. - een Register van eene bevriende hand in schrift; ‘het zou een groote aanwinst zijn als wij dat in druk bezaten.’

We schrijven thans 1886, en ik meen dus niet onkiesch geweest te zijn, nu deze bevriende persoon zijn Register, twaalf jaar nà het uitspreken van dezen wensch, niet in druk heeft uitgegeven, zelf aan het werk te zijn gegaan om aan veler wensch te voldoen.

Ieder, die in het bezit is van Multatuli's Ideën, weet bij ondervinding hoe lastig en tijdroovend het dikwijls is een bepaald onderwerp, of de een of andere uitspraak omtrent een bekend persoon, in de zeven bundels na te slaan. Al heeft men die bundels nog zoo dikwijls gelezen en al is men er nog zoo goed in thuis, toch gebeurt het dikwijls dat we niet weten of deze of gene zaak in den 1^en of in den 2^en, dan wel in den 7^en bundel te vinden is. Dit ongerief wordt nog vergroot, doordat de auteur zoo dikwijls van het eene onderwerp plotseling op een ander overgaat, of - nu eens geheele bladzijden lang, dan weer eens in enkele regels - van het onderwerp afdwaalt, en uitweidt over allerlei zaken die met het onderwerp in geen opvallend verband staan, en die men daar ter plaatse nimmer zoeken zou. Vg. bv. zoovele hoogst belangrijke noten.

Het is ver van mij den auteur hiervan een verwijt te maken, integendeel: idée 219 op bl. 128 van den 1^en bundel is m.i. welsprekend genoeg. Maar dan zal Multatuli het ook mij niet ten kwade duiden, dat ik zijn hoogst belangrijken arbeid, die nog altijd niet genoeg door ieder ontwikkeld en vrijdenkend Nederlander gelezen wordt, op deze wijze voor vele zijner lezers meer toegankelijk heb gemaakt.

Dit ter verontschuldiging. (....)