Volledige werken. Deel 23. Brieven en dokumenten uit de jaren 1884-1886

[14 augustus 1886
Brief van P.H. Ritter aan Multatuli]

14 augustus 1886

Brief van P.H. Ritter aan Multatuli. Twee dubbele velletjes postpapier, geheel beschreven. (M.M.)

[p. 648]

Utrecht 14 Aug^s 1886

Hooggeachte Heer! In orde ontving ik Uw schrijven van 1 Aug^s en het boek van vd Linde^1., waarvoor ik U zeer mijn dank betuig. Ik had evenwel nog zooveel in orde te brengen (wanneer niet alles in orde is kan ik niets uitvoeren) dat ik eerst heden U kan antwoorden.-

En dan moet ik U en Mevrouw in de eerste plaats de erkentelijkheid van mijne vrouw en van mij betuigen voor den heerlijken 28^en Juli, dien Ge ons hebt bereid. De zes uren van ons verblijf ten Uwent zijn omgevlogen als zes minuten. - En ik ging van U, met nieuwen lust en grootere veerkracht tot den arbeid. - Groet Mevrouw hartelijk van ons en ook Uw Wouter, met zijn trouwe oogen. - D^r Hartog^2. is zeer gevoelig voor Uw waardeerend oordeel. Weldra komt er een tweede, wellicht vermeerderde druk. - Zoodra D^r v Mansvelt^3. in de stad is, spreek ik hem over de zaakcholera-Dijes. - Ik zend U de preeken van den jongen vd Hoeven^4.. Tegelijk een boekje van Kuenen^5., waarin zeer beknopt de nieuwere beschouwing van het O.T. Om twee redenen zou ik U beleefd willen vragen hiermee kennis te maken. Ten eerste omdat de arbeid aan dat O.T. besteed een ware reuzenarbeid is; ten tweede omdat we hier weder een merkwaardig voorbeeld hebben van de stelling uit uw ‘Specialiteiten’. De eerste stoot in deze zaak is gegeven: niet door een theoloog of litterator, maar door een chirurg: d'Astruc.^6. De naam van het Opperwezen heet van Gen. I:1 - II:4a ; daarna regelmatig . In de St V.^7. is dit verschil weergegeven door: God en Heere God. En - waar de naamsverandering begint, begint ook een nieuw verhaal. Het heeft geduurd - zeventien eeuwen eer dit is opgemerkt, en de man, die het bemerkte was - een wondheeler.

Maar, misschien is dit alles U reeds lang bekend. en dan vraag ik vergeving voor mijne mededeeling. - Uwe groote belangstelling in den Bijbel doet mij dit schrijven.-

Met mijn keel gaat het weder iets beter. Ik geloof dat mijn spraakoefeningen mij nog het meest zullen baten.-

Hoe zou ik gaarne eens vele dagen met U willen spreken over alles. - Voorloopig zal dit niet kunnen. 19 September moet ik mijn

1. boek van v.d. Linde: Anthonie van der Linde (1833-1897), Nederlands taalgeleerde en schaker, auteur van Het Schaakspel in Nederland (1875).

2. D^r Hartog: Jan Hartog (1829-1904), Nederlands theoloog en letterkundige, auteur van o.m. De spektatoriale geschriften uit de tweede helft der achttiende eeuw (1872). Een tweede druk volgde in 1889.

3. van Mansvelt: Anthony P. van Mansvelt (1838-1905), geneeskundige te Utrecht.

4. vd Hoeven: Abraham des Amorie van der Hoeven (1821-1848), Nederlands theoloog en letterkundige; jeugdvriend van Multatuli. Zijn preken werden uitgegeven als Nagelaten leerredenen van A. des Amorie van der Hoeven Jr., voorafgegaan door eene levens- en karakterschets. (1849).

5. Kuenen: Abraham Kuenen (1828-1891), Nederlands theoloog, auteur van o.m. Historisch-critisch onderzoek naar het ontstaan en de verzameling van de boeken des Ouden Verbonds (1861-1865, 3 dln.). Blijkbaar bestond hier een beknopte versie van.

6. d'Astruc: Jean Astruc (1684-1766), Frans medicus, hofarts van Lodewijk XV.

7. St. V.: Statenvertaling, op last van de Staten-Generaal gemaakte bijbelvertaling, ontstaan tussen 1619 tot 1635.

[p. 649]

werk weder opvatten. Ik zie er zeer tegen op. Niet omdat ik niets te zeggen heb. - De menschheid heeft het zeer noodig te worden warm gemaakt voor: deugd en voor eerbied. Vooral eerbied, de grond der deugd, is er zeer weinig. (Och, vergeef me, bid ik U, dat ik daar in het doceeren verval.) Maar ik walg er van, te moeten spreken voor ieder, die toevallig het pleizier heeft zich onder mijn hoorders neer te zetten. - O, ik begrijp zoo wat het U moet hebben gekost te schrijven. Ge hebt bladzijden doen drukken, die ik voor geen goud zou willen missen. Toch - wat moet het U hebben gekost! Ik ben jaloersch. Anderen, vele anderen, moesten dat niet kunnen koopen voor wat zilver, wat gij in uw beste oogenblikken hebt ontwrongen aan uw ziel. - Daar is een zeer schoone gedachte in die drie graden der maçonnerie.-

Ge schrijft: ‘laat mij u kort toespreken.’ Hoe gemeenzamer - hoe meer ik mij vereerd gevoel. - Mij zij het toegestaan U nooit anders aan te spreken, dan overeenkomstig met den grooten afstand tusschen U en mij.-

Ontvang van huis tot huis vele hartelijke en beleefde groeten en geloof mij

met eerbiedige hoogachting

Uw dw dr

P.H. Ritter

	e7 - e5
2.)	Sg1 - h3.