Volledige werken. Deel 23. Brieven en dokumenten uit de jaren 1884-1886

[zomer 1886
Herinneringen van P.H. Ritter Jr]

Zomer 1886

Herinneringen van P.H. Ritter Jr. aan Multatuli. In: Utrechts Nieuwsblad, 14 mei 1960. (M.M.) Fragment.

Mijn vader was Remonstrants predikant te Utrecht. Hij behoorde dus tot het gilde der vrijzinnige dominees, dat Multatuli bij voorkeur heeft gehaat. Mijn vader was oud-liberaal, conservatief getint, hij ondersteunde in sterke mate de opvattingen van burgerlijk fatsoen, die geheiligd waren in de tijd, waarover dit opstel handelt.

Maar Multatuli had behagen in de omgang met de vertegenwoordiger ener burgerij, die hem tegenstond, mijn vader had behagen in de omgang met de opstandeling. Hier traden twee geesten buiten de maatschappelijke omgeving, waarin zij waren geklasseerd. Het verkeer was levendig. De beide heren schaakten per correspondentie.

De brieven die zij elkander buiten de mededelingen over de

[p. 631]

schaakzetten toezonden, waren vol belangstelling voor de wederkerige gezinnen. Ik herinner mij, dat ik in die tijd aan heupgewrichtsontsteking leed. Talrijk en vol bezorgdheid waren Multatuli's informaties naar mijn gezondheidstoestand.

's Zomers gingen wij vaak^1. met de hele familie, naar Nieder Ingelheim, waar Multatuli toen woonde. En daar, op de wandelingen in de omgeving en langs de Rijn moet het geestelijk leven zich hebben ontplooid tussen twee mannen van zeer uiteenlopende maatschappelijke zienswijze en zeer verschillende bestemming. Maar beiden vervuld van de geestdrift voor wijsbegeerte. Op een van de wandeltochten om Nieder Ingelheim heeft mijn vader Multatuli de ontwikkeling laten zien der kennisleer van Kant. Tijdens dit gesprek - de beide vrienden bevonden zich op een hoogte met uitzicht op de Rijn - hield Multatuli mijn vader eensklaps staande. Hij legde de hand op mijns vaders schouder en zei: ‘Als ik dát geweten had, had ik alles anders geschreven!’

P.H. Ritter Jr.

1. Anders dan van een bezoek van zes uur op 28 juli 1886 is niets bekend. Zie 14 augustus 1886.