Volledige werken. Deel 23. Brieven en dokumenten uit de jaren 1884-1886

[22 oktober 1885
Biografische schets van C. Busken Huet IV]

22 oktober 1885

Vierde aflevering van een biografische schets door C. Busken Huet over Multatuli in het Algemeen Dagblad van Nederlandsch Indië. (M.M.)

Multatuli.
IV

Eer ik beproef iets te zeggen over twee voorname werken van Multatuli, - den indischen roman Max Havelaar, en den nederlandschen Woutertje Pieterse die in de Ideën verspreid staat, - vraag ik verlof tot aanhalen van enkele plaatsen uit het dagboek van 1851, beiden voorafgegaan.

Met het toenemen in leeftijd is Multatuli een naauwkeurig waarnemer van het nederlandsch leven geworden, inzonderheid van het lagere; en dit maakt scheiding tusschen de jaren zijner indischen afzondering en de latere, gevolgd op zijne eerste en tweede thuisreis.

Natuurlijk hebben de hollandsche herinneringen, en de gaaf tot opmerken van het hollandsche, hem nooit ontbroken: het oudere dagboek vertoont er de sporen van. Maar de kiemen sluimerden nog half. De vaderlandsche heugenissen lagen als 's morgens in het gebergte onder een mist, nog niet vaneen gescheurd en weggevaagd door de zon.

Evenzoo heeft het geruimen tijd geduurd eer Multatuli zijn talent

[p. 472]

is gaan wijden aan de bijzondere studie en schildering onzer koloniale kwestie, en meer in het algemeen aan hetgeen men in dagbladstijl brandende maatschappelijke vraagstukken noemt: eigendom, huwlijk, erfregt, stemregt, onderwijs, armwezen, gevangeniswezen, belastingen, regtspraak, lijkverbranding, vrouwelijke emancipatie.

Het talent was er, maar had zijne aangewezen stof nog niet gevonden of nog niet met hartstogt omhelsd. De groote onderwerpen, hoewel toen reeds op het menu geplaatst, bleven vooreerst onaangeroerde schotels. Bij het behandelen van kleinigheden, het vertellen van anekdoten, schemerden hunne geduchte namen maar even door. De meeste tijd werd besteed aan het opteekenen van het kurieuse in de naaste indische omgeving, aan gissen naar hetgeen voor zijn persoon de hollandsche toekomst baren zou, en bovenal aan zelfbespiegeling^1..

(....) Wordt vervolgd

Cd. B.H.

1. De rest van deze bijdrage bestaat uit lange citaten uit de brief van 24 februari 1851 van Dekker aan zijn jeugdvriend A.C. Kruseman. Zie V.W. IX, blz. 114 e.v.