Volledige werken. Deel 21. Brieven en dokumenten uit de jaren 1881-1882

[12 februari 1882
Artikel in de Kamper Crt.]

12 februari 1882

Artikel in de Kamper Courant, no. 4648. (G.A. Kampen; fotokopie M.M.) Fragment.

De Havelaarszaak.

Reeds is in dit Blad melding gemaakt van de belangrijke vergadering den 3 dezer door de ‘vrijzinnige Kiesvereeniging’ te Rotterdam belegd, ter bespreking van een paragraaf van haar programma: ‘verbetering van de economische toestanden in onze Oost-Indische bezittingen, zoowel door maatregelen, die tot de vrije beschikking van de Indische bevolking over haar arbeid, zullen leiden, als door geleidelijke opheffing van de belemmeringen, die de ontwikkeling der bijzondere nijverheid aldaar nog in den weg staan.’

Die vergadering treft met de door den heer Perelaer op touw gezette beweging toevallig maar gelukkig samen. Het daar gesprokene zal hen, die de krasse woorden waarin deze discipel van Multatuli vóór den Javaan en - tégen ons pleit, wellicht tot kalm onderzoek en dàn zèker tot de overtuiging brengen, dat werkelijk zooals de Redactie van dit Blad in 't vorig nr. schreef, ‘het groote doel, dat voor oogen moet staan, nog maar weinig gevorderd is’;

[p. 684]

dat op politiek nog veel -, op sociaal gebied nog alles gedaan: nog schandelijk veel ingehaald moet worden.

De heer Perelaer zit niet stil. Hij heeft het vroeger in 't Handelsblad geplaatste artikel doen overdrukken en met een nieuw voorafgaand opstel en een slot eraan, verspreid. Ook op litterair gebied blijkt hij een discipel van den auteur van ‘Max Havelaar’. Of hij een artistiek wàardig discipel is, staat niet aan mij te beoordeelen. Ik wijs slechts op Perelaer's scherpe taal, ten einde te doen opmerken, dat we hier met een proclamatie, een charge tegen een van koffie dommelende natie te doen hebben. Daarbij kunnen zoetsappige praatjes, wijdloopige redeneeringen geen dienst doen.^* Dit, om nogmaals te protesteeren tegen het revolutionair karakter dat door sommigen - pour cause^1.! - aan de Havelaarsbeweging wordt toegekend.

De natie moet worden wakker geschud; de algemeene belangstelling gewekt. En voor zoo iets moet de trom geroerd. Terwijl ik de lezing van 't geheele stuk van den heer Perelaer dan ook aanbeveel, begroet ik met ingenomenheid het denkbeeld van zekeren ‘Salomo’ in De Amsterdammer, die op de in '83 te Amsterdam te houden Koloniale Tentoonstelling de Havelaarszaak wil propageeren.

't Is hem eigenlijk te doen om Douwes Dekker ‘recht te verschaffen’.

Ik aanvaard zijn denkbeeld van op die Tentoonstelling Havelaarsvlugschriften uit te deelen, evenals 't Bijbelgenootschap bijbels en traktaatjes op vroegere exposities, niet voor Douwes Dekker maar voor de zaak waarvoor deze gestreden en - geleden heeft.

Ik eindig met van Perelaer's vlugschrift het slot over te schrijven. (....)

ECHO

* Daarom verwondert het mij, dat de Arnh. Ct. zich de minachting waarmede de heer Perelaer over ‘de zaak - Van der Heijden’ spreekt, aangetrokken heeft. In zijn charge toch laat hij geheel in 't midden, of hij die ‘zaak’ absoluut onbeduidend vindt; hij vindt haar alleen onbeduidend bij vergelijking met de Havelaarszaak.

1. pour cause: met goede redenen (fr.)