Volledige werken. Deel 21. Brieven en dokumenten uit de jaren 1881-1882

[p. 530]

[6 december 1881
Brief van Multatuli aan E. Douwes Dekker]

6 december 1881

Brief van Multatuli aan E. Douwes Dekker. Twee dubbele velletjes postpapier, waarvan blz. 1-7 geheel beschreven. (M.M.)

Nieder-Ingelheim 6 Dec^r 81 beste Engel! Ik kom tot U met 'n vriendelyk verzoek. Mag ik Albert, Mimi's broer by U introduceeren? Zoo ja, dan doe ik 't by dezen. By U en Doortje namelyk, want de vrouw telt terdeeg mee in zulke dingen. Misschien is ze hoofdpersoon wat zulk recipieeren aangaat.

Een korte beschryving van persoon en omstandigheden kan haar nut hebben. Albert is van uw jaren en heeft een vry bewogen leven achter zich. Een der hoofdmomenten daarin was zyn verblyf in Japan waar hy zich staande hield door onderwys in 't Engelsch te geven, met 'n byzonder goed finantieel gevolg, zoodat hy, in Europa terugkeerende na 't eindigen van zyn kontrakt met de Jap. regeering, 'n redelyk sommetje bespaard had. Dáármee zette hy te Parys 'n (kommissie?) handel op, maar spoedig zag hy in dat dit niet marcheerde en bytyds zocht hy wat anders. Dat ‘andere’ bestond voorloopig in 't plan zich in Holland te laten diplomeeren voor 't Engelsch waarin hy goed geslaagd is. Hy deed met flink gevolg examen in Engelsch A & B d.i. taal en letterkunde. Ik vond het achtenswaardig dat hy, de kinderschoenen zoo lang reeds ontwassen, en na al z'n gezwerf, de geestkracht had zich zoo schools toeteleggen op 'n studie die hy vroeger slechts als't ware by toeval had aangepakt. By ondervinding weet ik hoe zwaar het valt, na de jongensjaren, zich systematisch in zoo'n vak te bekwamen. Dat hy 't gedaan heeft, vind ik 'n schoone aanbeveling van z'n karakter. What now to do with it? (met z'n diploom, bedoel ik) weet hyzelf nog niet. Hy zoekt geen aanstelling als teacher in Holland, dit is zeker. Misschien wil hy zich bekwamen voor 'n examen in wiskunde, ('n vak waartoe hy byzonderen aanleg heeft. Ook dáárin mankeert het hem slechts aan

[p. 531]

de methodische geslotenheid.) Dan misschien naar Engeland, misschien naar Amerika. Dringende haast heeft hy niet, daar 't gebrek volstrekt niet voor de deur staat. Wel eenigszins in verband met zyn plannen wenschte hy kennis met U te maken. Statistiek en stipte berekeningen trekken hem aan. Misschien zou hy, in geval er van dat plan omtrent wiskunde iets te-recht komt (slagen zou hy, dit houd^1. ik voor zeker) in Engeland of Amerika daarin onderwys geven. Maar een vriend van hem heeft hem in 't hoofd gezet dat de Engelsche Lev. verzekerings maatschappyen hun wiskundige voorlichters zoo ruim betalen. Dááraan denkt hy dus, met behoud zyner plannen over 't geven van onderwys als pis-aller.^2.

Z'n vooruitzichten werden en worden evenwel beheerscht door z'n verplichtingen omtrent de goede Marie die ge by ons hebt ontmoet. Zyn plan om haar te huwen staat vast. Misschien is er meer eergevoel dan liefde in dat voornemen, en in 't midden latende of 't wenschelyk geweest ware dat eer en plicht buiten spel hadden kunnen blyven by zoo'n besluit, zeker prouveert het voor hem dat hy, nu 't eenmaal schynt gevorderd te worden, die plicht vervult. Een eerlyk man is hy zeker! Ook in andere opzichten durf ik dit van hem te zeggen, schoon dit nu by de introductie niet rechtstreeks te pas komt. Wat ik van U vraag, is 'n vriendelyke ontvangst in uw huis, als't U en Doortje schikt. Gyl. zult my en Mimi daarmee ten hoogste verplichten.

Misschien zult gy Albert wat saai vinden, vooral in 't begin. Hy schynt (of is) wat droog, wat koud redeneerend, wat blasé. Maar dit valt later mee. Hoofdzaak blyft dat hy soliede is. Dáárvoor sta ik in.

Ge begrypt hoe ik hem over U gesproken heb! Als Albert nu ik was zou ik zeggen: ‘hy maakt er zich 'n feest van U te leeren kennen’ maar dat zou onjuist zyn. Hy is niet zoo feesterig van humeur of temperament (Daar in Japan schynt veel kamfer in de lucht te zyn) maar toch verheugt hy zich zeker in 't vooruitzicht door U beidjes hartelyk ontvangen te worden. Misschien ook is zekere koelheid die hem eigen schynt, maar 'n (onwillekeurig) masker. Hy beweert 'n hekel aan kinderen te hebben - dat bekende stokpaardje van wouldbe-wysgeeren! - en toch bemerkte ik dat hy soms allerliefst en hartelyk omging met Woutertje. Hy

1. houd: oorspr. stond er houdt.

2. pis-aller: noodoplossing (fr.)

[p. 532]

schimpt wel eens op ‘de’ vrouw - parenthesis a.b!^3. - en... vervult met 'n ridderlykheid die misschien overdreven is z'n plicht omtrent Marie. -

Ik achtte het nuttig m'n introduktie van die paar mededeelingen te doen vergezeld gaan, maar geef U in overweging ze geheel of gedeeltelyk te ignoreeren tot hy zelf ze herhaalt of aanvult. Er is iets pynlyks in zich beschreven te weten. -

Dank voor U meedeelingen over woning en huiselykheid. Ik stel zoo veel belang in 't zoogenⁿ kleine. (Hoogmoed!) Maar daarover schryf ik nu niet. Albert gaat over 'n paar dagen weg en ik wil straks aan de kom kunnen zeggen dat m'n brief aan U vertrokken is.

Hy heeft hier ± 'n maand gelogeerd en waarlyk tot ons groot genoegen. Ook Mimi's zuster Betsy, die ik al sedert 20 jaar meende te kennen,^4. en met wie ik nu eerst eigen ben geworden. De goede Marie (altyd Martha!) blyft nog wat, doch ook niet lang meer. Albert is van plan z'n huwelyk spoedig doortezetten. We hebben ons in die delikate zaak stipt onthouden van raadgevingen, maar wel durf ik zeggen dat als Albert nu eenmaal trouwen wil of zal (of moet? dit gaat me niet aan: ieder is en zy belast met z'n eigen digestie^5.!) nu, waarlyk hy had het slechter kunnen treffen. Het dilemma tusschen Marie & Martha werd door Jezus wat onnoodig-scherp gesteld. Waarom juist kiezen tusschen die twee? Er zyn toch schakeeringen denkbaar? En... afwisseling in één individu, niet waar? Doch, 't dilemma aannemende, zie ik niet in waarom Martha zoo onvoorwaardelyk^6. in 't ongelyk moest gesteld worden. De Maria's zouden niet prettig zitten aan 'sHeeren voeten als de Martha's niet zorgden voor waschwater... op z'n tyd. Enz. -

Mies is flink en frisch als altyd. Wouter komiek-ondeugend. Dag beste Engel en Doortje. Zoen de kinderen en zeg dat ze in 82 hier den boel komen opscheppen.

Hartelyk gegroet Uw liefh

OOM Ed

Ah ja, ik herinner me dat wy altyd zoo vervelend vonden iemand onbepaald te wachten. Albert gaat eerst naar Amsterdam. Ik zal hem zeggen U te doen weten wanneer hy in den Haag komt, en 'n visite wenscht te maken, als 't U gelegen komt.

3. parenthesis a.b.: invoeging tussen haakjes als boven.

4. meende te kennen: oorspr. stond er ken.

5. digestie: (ook) oplossing van problemen.

6. onvoorwaardelijk: oorspr. stond er onbdingt.

[p. 533]

M'n bedoeling is volstrekt niet dat ge hem te logeeren vraagt. Ik weet dat dit slechts zelden in 'n holl. huish. schikt, en dit ware ook te veel verlangd. Ook geloof ik niet dat Alb. dit gaarne doen zou. Hy verbeeldt zich, niet van kinderen te houden.