Volledige werken. Deel 21. Brieven en dokumenten uit de jaren 1881-1882

[26 september 1881
Brief van Multatuli aan J.M. Haspels]

26 september 1881

Brief van Multatuli aan J.M. Haspels. Dubbel velletje postpapier, waarvan blz. 1-3 en 4 (½) beschreven. De brief is op 27 september voltooid. (M.M.)

Nieder-Ingelheim 26 Sept^r '81 beste Haspels! Reeds voor 5, 6 dagen ontving ik Uw brief met de groote remise voor Tandem. Hartelyk dank. Ik had al lang gedacht ook te dier zake iets van U te hooren, en maakte uit Uw zwygen op dat de zaak niet marcheerde. Ge begrypt dat ik er niet naar vragen wilde daar ik zoo goed wist dat tegenspoed in dit opzicht U evenzeer als my bedroeven zou. By my is dit dan ook inderdaad het geval. Geheel in afwyking van wat my door ‘welmeenende vrienden’ voorspeld werd, gaat alles zeer lauw in z'n werk.

27 Sept^r

Gister opgehouden omdat m'n vingers verkleumd waren! In September! En tot overmaat van vreemdigheid, 'snachts last van

[p. 438]

muggen, even erg als in 'n tropisch klimaat! Daaruit is niet wys te worden.

Van Tandem dan gesproken. 't Schynt wel of m'n leven uit 'n reeks van mislukkingen moet bestaan. Meen niet dat m'n klacht op àllerlaagst terrein tehuis behoort, d.w.z. ik verkeer niet in nood, o neen! Maar ge weet dat ik plannen had, en tot het uitvoeren dáárvan had Tandem my moeten helpen. Hierop is niet de minste kans, en dit maakt my verdrietig. Byna alle indices^1. die tot my komen geven blyk òf dat ik vergeten ben, of dat men zich aanstelt alsof men my vergat. Het opzettelyk doodzwygen loopt in't komieke. En daartegen is geen wapen. Want, door er aanmerkingen op te maken, zou ik aanleiding geven tot de beschuldiging dat het ‘aan den weg timmeren’ m'n wensch en doel was. Volstrekt niet. Ik haat publiekerigheid. Maar in 't opzettelyk doodzwygen ligt 'n blyk dat ik geen invloed heb, althans geen invloed die tot iets nuttigs kan aangewend worden. Dit nu had ik kunnen veranderen indien Tandem schitterend geworden was, want... 'n dokter moet 'n koetsier met berevel hebben! Het zal te bezien staan of ik dit jaar m'n voordrachten kan nalaten. En als ik ze niet houd, zal 't meer 'n gevolg zyn van de vrees m'n vrouw alleen te laten (daar ons huis zeer eenzaam ligt, en inbreken aan de orde van den dag is) dan uit weelde.

Maar nog eens, maak asjeblieft uit dit alles niet op dat ik in nood zit. -

Wat de groote verandering aangaat die er met U en Dirk heeft plaats gehad, ik begryp uw betrekkelyke rust. Zeer benieuwd ben ik naar 't slagen der Direktie van Van Zuylen. Het besturen van een tooneelgezelschap is 'n allermoeielykste zaak. Dit zeg ik U niet omdat gy 't niet weten zoudt, maar om te doen zien dat ik 't weet. Hoe nu V.Z. aan de daartoe noodige eischen zal kunnen voldoen, begryp ik niet. Dat ik zelf er geen kans toe zou zien beteekent niet veel, daar er juist zoo veel hoedanigheden toe noodig zyn die ik mis, maar ik ken maar weinigen die, dunkt my, voor die betrekking de geschiktheid hebben zouden. Men vindt 100 ministers (om nu niet te spreken van kamerleden, waartoe, blykens de ondervinding, iedereen dienen kan) tegen één tooneeldirekteur. -

Het is my erg tegengevallen dat gy en Dirk dezen zomer niet eens

1. indices: aanwijzingen (fr. of lat.).

[p. 439]

hier geweest zyt, of liever (want ge hadt het voorzien) het bleef me spyten dat het niet kon. Is er nooit kans dat je eens uitbreekt? Onze woning is ruim, in zekeren zin te ruim. Als we niet op 'n byzondere manier aan ons huis gekomen waren, zou ik 't nooit in m'n kop hebben gekregen zoo'n mooie woning te betrekken. Frissche lucht, prachtig uitzicht en veel ruimte in den tuin en op den weg. Eergister speelde Wouter blindemannetje op de publieke chauseé^2.. Vryer kan het niet. Het kind zelf kan niet beseffen hoeveel hy vóór heeft boven 'n kind in de stad. Hy geeft ons by voortduring veel geluk, en nooit heeft het ons berouwd hem aangenomen te hebben. Wettig geadopteerd is hy nog altyd niet. Dat heeft veel voeten in de aard, vooral met het oog op m'n kinderen in Italie, die ik niet om hun toestemming verkies te vragen. 't Is maar te hopen dat Wouter's moeder nooit in haar kop krygt hem terug te eischen. Hy zelf weet natuurlyk van niets. - Van Nonni's man kreeg ik onlangs bericht dat zy bevallen was. Ik zat er mee bezet. De mededeeling was hartelyk, o ja, maar by de vervreemding kan ik die hartelykheid niet beantwoorden. - Van Eduard, die volgens de laatste berichten (zeer oud trouwens) ook te Padua was, verneem ik niets. Ik vraag er ook niet naar. - Hoe gaat het met Coen's leeren? En wat wil hy worden? En hoe maakt het Juffr. L?^3. Heeft zy by de verandering schade geleden? Antwoord my svp op die beide vragen. -

Mn vrouw en ik zyn wel, schoon ik vind dat m'n asthma toeneemt. Vroeger was t alleen 'smorgens, maar 't begint zich ook over den dag uittestrekken, en dit is 'n ellendig vooruitzicht als ik misschien genoodzaakt wezen zal weer voordrachten te houden. -

Dag beste Haspels, groet uwe vrouw en dochter, Dirk en Coen van ons.

Uw liefh. vriend

Dek

2. chaussée: rijweg (fr.)

3. juffr. L: niet achterhaald op wie wordt gedoeld.