Volledige werken. Deel 21. Brieven en dokumenten uit de jaren 1881-1882

[2 maart 1881
Verslag voordracht Sneek in de Sneeker Crt.]

2 maart 1881

Verslag van de voordracht van Multatuli te Sneek van 26 februari in de Sneeker Courant, no. 18. (G.A. Sneek; afschrift M.M.)

Sneek, 1 Maart.

Zaterdag avond mochten we op nieuw het genoegen smaken Multatuli hier als spreker te zien optreden.

In eene keurige improvisatie behandelde hij zeker soort levensbeschouwingen, in verband met de vraag: wat doen wij? waartoe zijn wij hier? wat behoort het doel te zijn van ons streven? Hoe verschillend misschien het antwoord moge luiden op die vraag, vergeten wij het toch nooit dat ons levensdoel behoort te zijn een streven naar geluk, d.i. naar deugd.

Veel zoogenaamde wijsgeeren, zoowel uit den ouden als nieuweren tijd, hebben getracht een antwoord te geven op die groote levensvraag, maar het groote ongeluk voor de meeste hunner is geweest, dat zij zich vooral bezig hielden met buiten-issigheden, met metaphysica, met iets dus dat buiten de natuur der dingen

[p. 189]

ligt. In tegenstelling daarmeê wenscht spreker, dat men zich juist zal toeleggen op de studie van de wording der dingen, als een onfeilbaar hulpmiddel tot geestelijke en zedelijke ontwikkeling. Wat de natuur betreft, zij is één in de wording van haar voortbrengen. Toch zijn nooit twee dingen, twee denkbeelden gelijk, omdat niets volkomen gelijk is aan iets anders.

Bij die studie van de wording der dingen behoort men eerst goed waar te nemen, en aan dat juiste waarnemen ontbreekt soms zeer veel. Na dat zuiver waarnemen komt het zuiver denken aan de beurt. Ook hiermeê wordt vaak heel slordig omgesprongen. Vervolgens moeten wij ons gewennen ons juist uit te drukken. De pogingen daartoe verhoogen de helderheid van ons denkvermogen en de moeite, die men zich geeft om juist te verklaren, vermeerdert onze scherpzinnigheid.

Wie de natuur nauwlettend gadeslaat, zal zich meer en meer daarin thuis gevoelen en met die kennis zal hij zijn eigen leven verrijken. De natuur spoort aan tot werken door haar eigen werkzaamheid. Er is echter verschil in de wijze, waarop de natuur en waarop wij werken. De natuur werkt onbewust, tengevolge van voorafgaande oorzaken; wij werken met bewustheid. De studie van de aard der dingen is hoogst leerrijk. Wie naar hare werken luistert en hare lessen niet versmaadt zal niet bedrogen uitkomen. De natuur leert ons reinheid en ontwikkelt ons schoonheidsgevoel; zij leert ons zedelijkheid, die zich openbaart in goede daden. Waar de geest met iets dergelijks gevuld is, daar is geen plaats voor het lage en slechte, daar streeft men er naar een goed mensch te zijn, in de hoogste beteekenis, en kan men - ook zonder speculatie op eene latere belooning - gerust en kalm zijn dagtaak neerleggen, in de overtuiging met de hem gegeven krachten nuttig werkzaam te zijn geweest.

Zietdaar in zeer korte, en natuurlijk in zeer onvolledige trekken geschetst, wat Multatuli ons in zijn beeldrijke en leerrijke voordracht ten beste gaf.

Een aandachtig - zij 't dan ook niet te talrijk maar zeker dankbaar - publiek woonde deze voordracht bij.