Volledige werken. Deel 21. Brieven en dokumenten uit de jaren 1881-1882

[17 februari 1881
Brief van Multatuli aan E. Douwes Dekker]

17 februari 1881

Brief van Multatuli aan E. Douwes Dekker. Twee dubbele velletjes postpapier, geheel beschreven. (M.M.)

Rotterdam, hôt Weimer

17 febr 1881

Waarde Neef! Zoo-even verzond ik aan Uw adres twee pakjes, zegge 1 pakjen en 1 rol. De beide boekjes zyn voor nicht Mina^1. en Margo (laat ze 'r voor omstaan, of ‘kruis of munt’ raden) en de portretten zyn voor U. De lithogr. naar de teekening van prof^r Allebé is naar 'n buste gedaan. Ze is dan ook te akademisch. De andere is 'n goede reproduktie van 'n fotografie. Doch die is^2. 15, 16 jaren oud, en... alzoo zooveel te jong! Over weinig tyds komt er dit niet op aan. Een doode staat even na aan z'n 40^e. als aan z'n laatste jaar.

Indien ik U de geschiedenis van die portretten verhaalde, zoudt ge u wee om 't hart voelen. En ik ook. Ik ben er zoo misselyk van, dat ik niet eens lust heb - en dit had ook Funke niet, toen hy eigenaar was - al de vrybuiterige namakers^3. te vervolgen. Nu behooren ze de M^y Elsevier. -

1. Mina en Margo: niet achterhaald op wie wordt gedoeld.

2. is: oorspr. stond er was.

3. namakers: oorspr. stond er namaaksels

[p. 163]

Met byzonder groot genoegen bracht ik eergister den dag by U door. Toch was 't niet onvermengd! Gedurig dacht ik aan 't onwelzyn Uwer Margo. Van haar toestand in 't algemeen heb ik meer voorbeelden ontmoet, maar in haar byzonder geval kan ik niet oordeelen. Nauwkeurige observatie zou alle beoordeeling moeten voorafgaan. En ook dan nog zou ik zeer waarschynlyk geen raad weten.

Het eenige wat ik - by analogie redeneerende - gis, is dat de meestal bekrompen vakmannen óók niet weten wat er behoort gedaan te worden. Ze zouden dus even negatief-nuttig zyn als ik in dit geval, indien ze niet aan de traditien van dat vak meenden schuldig te zyn... drankjes en pillen voorteschryven. Ziedaar 'n positiefkwaad! Zorg toch asjeblieft dat Margo by haar ongunstige constitutie, niet óók de eigenaardige ziekte opdoe, die men in 't algemeen de medicynkwaal noemen kan.

Houdt ge haar lyden voor zuiver physiek, of komen er psychologische aandoeningen by?^4. Och, antwoord maar niet op deze vraag. Alles is in alles, 't Is de oude geschiedenis van muskaatnoot en foelie. De een groeit niet zonder de ander. Och, 't is zoo jammer van 't lieve kind. Nog eens, als algemeen verschynsel, helaas, heb ik 'n zeer groot aantal patiënten van haar soort geobserveerd, en 't algemeen geneesmiddel is arbeid. Doch in 't byzonder geval van Margo komt deze medicyn niet te-pas. Vooreerst werkt ze genoeg (dit kan ik berekenen) en 2^o tot byzondere inspanning ontbreekt haar de lust en de kracht. Zou ze, juist andersom, misschien behoefte hebben aan ontspanning, aan (betrekkelyke) uitspanning, aan rust? Of aan verandering in soort van bezigheid? Of aan tydelyke verplaatsing? Ik kan niet oordeelen, en durf alleen zeggen: asjeblieft weinig of geen medicyn! Chinine die een koorts bestrydt, bewerkt koorts, koortsigheid, koortsen. Slaapwekkende opium heeft slapeloosheid ten-gevolge. Opwekkende alkohol veroorzaakt afmatting en dofheid. De meeste laxanten werken obstruktief. Enz. Enz.

Hebt ge Neef Koekebakkers^5. zuster Jat gekend? Die stumpert had in haar treurig leven meer medicyn dan voedsel gebruikt. Ik bezocht haar kort voor haar dood. Zeker was ze altyd behoorlyk ‘braaf & deugdzaam’ geweest ('t arme mensch had weinig keus, denk ik) en toch maakte ze op my den indruk als van iemand die

4. Deze zin is met een zwierige haal doorgestreept.

5. Koekebakker: de Koekebakkers waren familie via een zuster van Multatuli's vader. Zie V.W. XIX, blz. 751.

[p. 164]

ziek was ten-gevolge van liederlyk leven! Levenslang had ze... liederlyke drankjes geslikt. ‘Ze had zoo'n last van de klieren’ luidde de grappige diagnose. Reeds als kind beschouwde ik die ‘klieren’ als booze geesten, en hoopte dat nicht Jat toch eenmaal van haar ‘klieren’ mocht verlost worden. Ja, als ik 't voor 't bidden had gehad zouden wy 'n klierelooze of ontklierde nicht Jat gehad hebben. R.I.P.-

Mimi zal zeker straks hier by me komen, uit den Haag. Ik verlang naar haar en den kleinen Wouter. Ik denk hier 'n paar dagen te blyven. Gister sprak ik te Dordt, en den 21 moet ik te Arnhem optreden. He, informeer toch eens wie die Meng is die te Gouda over my geredevoerd heeft. De naam is omineus. Meng^6. was in china de voorganger van Konfucius. -

Adieu beste, hartelyk met de uwen gegroet van

Uw  liefh. Ed

Als ge meent dat Margo luchtverandering noodig heeft, zend haar dan naar Nieder-Ingelheim. Maar ik geloof niet dat fyne lucht haar helpen zou. Dit kon alleen 't geval zyn by zéér sterke lichaamsbeweging. Waar die ontbreekt, maakt de berglucht loom en traag.

6. Meng: Meng-tse (372-289 v. Chr.), chinees filosoof en verkondiger van Confucius' leer.