Volledige werken. Deel 20. Brieven en dokumenten uit de jaren 1879-1880

[16 januari 1880
Verslag voordracht Haarlem in de Opregte Haarlemsche Courant]

16 januari 1880

Verslag van de voordracht van Multatuli te Haarlem van 14 januari in de Opregte Vrijdagsche Haarlemsche Courant, no. 14. (K.B. 's-Gravenhage; fotokopie M.M.)

- Gisteren-avond hield in de bovenzaal der Societeit ‘Vereeniging’, die gansch gevuld was, de heer Douwes Dekker eene voordragt. Zijn onderwerp was: Idealisme en Realisme. Hij betoogde, dat op het gebied van letterkunde, kunst en zedelijk leven idealisme en realisme behooren zamen te gaan, en in allerlei voorbeelden toonde hij aan, dat zij inderdaad vereenigd zijn in waarlijk groote gewrochten op litterarisch gebied, in de kunst en in de waarachtig verheven verschijning op zedelijk terrein. Tevens wees hij op de groote begripsverwarring en op de wanbegrippen, die ten aanzien van idealisme en realisme beiden heerschen, en op het misbruik, dat van deze uitdrukkingen wordt gemaakt. Velerlei staaltjes van valsch idealisme en verkeerd realisme op allerlei gebied werden door hem bijgebragt. Dat hij over Emile Zola een

[p. 218]

hard oordeel velde, erkennende, dat hij hem niet gelezen had, kan hem euvel geduid worden ook door iemand, die geen bewonderaar van Zola is, gelijk men een vorig jaar geen Kantiaan behoefde te zijn om aanstoot te nemen aan een uit de hoogte spreken over dien wijsgeer, gepaard met de belijdenis: ik heb hem niet gelezen. Multatuli's voordragt van gisteren-avond gaf ongetwijfeld stof tot meer aanmerkingen. Maar zij was boeijend en wegslepend: als hij gelijk heeft, dan weet hij de waarheid, waarvan hij op dat oogenblik het orgaan is, zeer aangrijpend te maken. Dat hij tot luisteren dwingt, was zijn gehoor gisteren-avond aan te zien.