Volledige werken. Deel 20. Brieven en dokumenten uit de jaren 1879-1880

[9 januari 1880
Aantekeningen voordracht]

9 januari 1880

Aantekeningen gebruikt bij de voordracht over ‘Slechte tijden’ te Rotterdam. Twee stroken papier van 330 × 105 en 270 × 105 mm, aan weerszijden beschreven. Het kursief gedrukte betreft toevoegingen in potlood. (Map Voordrachten, nr. 36 en 37, M.M.)

[p. 185]

Slechte tyden en de oorzaken daarvan.

Niet weten. -

Doceer niet! geen arkanen^1. - doch opmerkingen nuttig - dus waarschuwen tegen arkanen

waarvan straks -

Het is nuttig den toestand goed intezien. Alzoo: zyn de tyden slecht?

Darwin
gouden eeuw
cirkelgang.     Compen satie -

Vergelyken!

Oude bybelsche geschiedenis
Romeinsche heerlykheid
Val Westersch ryk
na 30 jarigen oorlog
na Turenne in de Pfalz
Compagnie's tyd
fransche tyd (fortuinen)
1800. (benden dieven)
1830 klokgebom
1836, 38 v.d. Bosch
Berlyn. 6 thaler! -

Slechte tyden topic van romans, drama's & komhuispraat. De algemeenheid der klacht is geen bewys^2.. - Er is dus reden tot de vraag: zyn de tyden slecht? Waarom?

1. arcanum: wonder geneesmiddel (lat.)

2. bewys: oorspr. stond er reden.

[p. 186]

geen^3.

Algemeenheid van blik, Europesche, ja wereld toestanden

geen mis gewas van belang
geen pest
geen natuur kaklysmen^4.
geen schokkende overgangen
Nassau^3., hannover^3.
frankfurt &c^3.
Bulgarye
Turkye uit Europa
geen oorlogen
Sebastopol
1866, Nassau
&c
Oostenryk
1870^3.
1870. Frankryk

Ruslands rivaliteit met Engeland Frankryk revanche zucht

stryd tusschen
bourbons & Habsburgers

Concurrentie Amerika!

In den vervolge gevaar.
thans nog niet
antiquiteiten
(handel in borstbeelden
van oude koningen)
Neen... dan is Amerika
zelf monarchaal -

Hoe dit zy, dit geeft thans geen oorzaak tot slechte tyden - Wat dan

Weelde?
Standverheffing
Overbevolking?
onber. Huwelyken
Zuiderzee

3. Doorgestreept.

4. Bedoeld: kataklysmen, rampen.

3. Doorgestreept.

3. Doorgestreept.

3. Doorgestreept.

3. Doorgestreept.

[p. 187]

Heiden
vuile straten

Pincoffs

onzedelykheid

andere vormen
t Is de vraag
of moord afneemt.
Meer
vervalsching. De
wetenschap helpt
Vroeger óók!

Concurrentie Amerika!

Alles onzeker! Toch slechte tyden. Alles klaagt:

En: officieel!
in Duitschland (fouten!)
in Nederland geen

lid van de Kamer.

armwezen
kunst     onderwys!
Beets     Kolonien, (ik op
byzonder standpunt)
Atjeh oorlog.
indische politiek^5.

toch oorzaak

nog niet weten
doch fouten

Niet weten! Doch fouten geen lid van de Kamer^3. Waarom slechte tyden!^3.

fouten!     Kunst /Beets
Wetenschap     litterat
Leiden (Quack)     Vorstenschool
beschaving lagere standen
armwezen
onderwys
Atjeh indische politiek
te weinig uit Indie -

5. Tot hier, vanaf Alles onzeker doorgestreept.

3. Doorgestreept.

3. Doorgestreept.

[p. 188]

In dat alles ligt geen reden om van slechte tyden te spreken. Toch moeten er redenen zyn, zoo niet voor slechte tyden als voor ontevredenheid, malaise. 't Zit in de lucht.

(te kort geldla).

waarschuwen tegen

arkanen:     geloof
philosophien
wereld- en levensbeschouwingen
Pierson
slechte tyd voor 't mensch
dom, goede voor roofdieren

Och, of men lezen kon!^3.

minste genot!^3.     Systemen
huiselyk     Comm.
wryving     in 't hart     Social.
smart     Ziele leven     Nihilisten
en
genot
Weltschmerz^6. -

compensatie Ik geen arkanen, maar toch raad geven, genots vermeerdering door

streven naar waarheid -
Och of men lezen kon! -
Vervalsching geschiedenis
Ophef! Noordzee, Quack
leert leren!-

Slechte tyden in hart en gemoed.

waarheid!

begrypen is genot

ontwikkeling van verstand

3. Doorgestreept.

3. Doorgestreept.

6. Tot hier, vanaf huiselijk doorgestreept.

[p. 189]

edel levensdoel
huisselyk geluk
slechte tyden buiten

goede tyden in m'n hart. t was 'n goede tyd toen m'n vader of moeder nog leefde.

waarom? was toen 't voedsel
zoo goed

neen, maar hy (of zy) was zoo goed!

wryving Weltschmerz smart en genot compensatie.