Volledige werken. Deel 19. Brieven en dokumenten uit de jaren 1878-1879

[20 april 1879
Verslag voordracht Purmerend in de Purmerender Courant]

20 april 1879

Verslag van de voordracht van Multatuli te Purmerend van 17 april in de Purmerender Courant, no. 1806. (Stadskantoor Purmerend; fotokopie M.M.)

Multatuli hield gisteravond in de Nutszaal alhier een voordracht over het Onware in de geschiedenis der Wereld, gelijk die eeuwen lang aan het menschdom voorgesteld en door het menschdom zonder nader onderzoek aangenomen is. Hij toonde dit Onware met de meest verrassende voorbeelden aan, ook ten opzichte van het alledaagsche leven, en vooral met betrekking tot hetgeen

[p. 911]

veelal zeer ten onrechte Poësie en Wijsbegeerte genoemd wordt. De talrijke schare zijner toehoorders volgde met groote aandacht het gesprokene. Men moge ver van eenstemmig zijn geweest in het oordeel over Multatuli en over z'n arbeid, toch verkeerden ontegensprekelijk allen onder den machtigen invloed van des redenaars bezielende taal en van de innige overtuiging, die uit elk zijner treffende denkbeelden spreekt.

Vooral het tweede gedeelte der voordracht waarin hij opwekte tot nadenken over en navolgen van het harmonische leven en werken der Natuur; waarin hij ons op het geweten drukte, bij alle zaken des levens het oordeel des onderscheids te oefenen en aan te wenden, met onvoorwaardelijke verwerping van alle gelooven op gezag, vooral dat gedeelte was in de hoogste mate belangwekkend en boeiend.

Zóó herhaaldelijk is door dagbladen en vlugschriften den lof verkondigd van Multatuli als schrijver en redenaar, dat men ons wel zal willen ontslaan met de eenvoudige verklaring, dat er moeilijk te veel lofs van hem zou kunnen worden gezegd.

't Is een genot en een voorrecht tegelijk den schrijver van ‘Max Havelaar’ te hebben hooren spreken. Men bewaart de herinnering er aan als een geliefkoosd iets, zoo ongeveer als de gelukkige, wien dit genot ten deel viel, de herinnering bewaart aan de 5e Beethovensche Symfonie, gespeeld door het Florentijner kwartet.

Hoe jammer, dat nog zoovelen van Multatuli's landgenooten meêdoen met een zeker Noordhollandsch dagblad, dat goed kan vinden, met slijk te gooien naar den genialen schrijver, van wien zelfs het buitenland gewaagt, als van ‘ce fameux Orateur hollandais’!^1.

En waarom dat kleinzielige luisteren naar ellendige vooroordeelen? Och, eenvoudig omdat Multatuli en z'n idéen niet ‘gewoon’ zijn, niet zoo als ieder ander behoorlijk, fatsoenlijk mensch! Jan Holland heeft het immers gezegd: ‘een net mensch is alleen hij, die net is als alle andere menschen’!

1. ce fameux orateur h.: die beroemde nederlandse redenaar (fr.)