Volledige werken. Deel 19. Brieven en dokumenten uit de jaren 1878-1879

[31 maart 1879
Verslag voordracht Leeuwarden in de Friesche Courant]

31 maart 1879

Verslag van de voordracht van Multatuli te Leeuwarden van 27 maart in de Friesche Courant, no. 1638. (Provinciale bibliotheek van Friesland, Leeuwarden; fotokopie M.M.)

Het doet ons genoegen, voor de eer van Leeuwarden, te kunnen vermelden, dat toen Multatuli Donderdagavond zijn voordracht alhier zou houden, een overvolle zaal van belangstellenden hem wachtte. Veel genoegen scheen dit ook den spreker te doen, op wien het groote aantal, dat aan zijn roepstem gehoor had gegeven, blijkbaar een aangenamen indruk maakte, een indruk die, vergissen we ons niet, zich eenigszins in zijn voordracht afspiegelde, en waaraan het misschien voor een klein deel te danken was, dat hij meer dan ooit zijne hoorders boeide, en hun zooveel waars en schoons en liefelijks te genieten gaf, zonder dat hij een enkele maal aan de smart behoefde lucht te geven, waarmeê zijn ziel is bezwangerd. Had Nederland den strijder voor waarheid en recht in '60 zoo ontvangen, als Leeuwarden het Donderdagavond deed, wie weet, zoo was een oogenblik onze indruk, of Havelaar wel twintig, dertig jaar lang, tot op dezen dag, had behoeven te wachten dat hem recht geschiedde. De economie der ziel, het huishou-

[p. 823]

delijk omgaan met ons zieleleven en als een voorwaarde om dat aan zijn bestemming te doen beantwoorden: de noodzakelijkheid van een betrekkelijke eenzaamheid. Het onderwerp van de voordracht was: Verspil, verslons uw denkvermogen, uw gemoed niet; werp uw geestkracht niet weg aan leege praat, gewen uw ziel niet aan onvoedzamen kost; tracht stipt in uw uitdrukkingen te zijn ook om uw eigen begrip niet te bederven, maak u niet wijs dat eerlijkheid niet overal en voor allen plicht is; vermijd de gezelschappen die u uw ziel ontrooven, zooals gij roovers vermijdt, die het op uw geld gemunt hebben. Waar de machinist geen stoom naar alle kanten laat ontsnappen, maar die concentreert op één punt, waar de nuttige werking moet tot stand komen, houd zoo gij uw geestkracht bijeen, opdat zij kan dienen waarvoor zij bestemd is. De werkman verwacht te huis komende van den arbeid, dat zijn vrouw zorgvuldig voor hem de spijs hebbe bereid, en hij heeft daar recht op. Zoo heeft de maatschappij van ons het recht geestesspijs te verwachten, en wij verwaarloozen onzen plicht als we de grondstoffen daarvoor laten te loor gaan. We moeten ons denkvermogen onder onze macht hebben, zooals een goed geoefend gymnast zijne ledematen; hij houdt vast wat hij heeft, tot hij een ander steunpunt heeft gegrepen. Zoo moeten wij met ons denkvermogen be-grijpen. En om dit te kunnen het oefenen, onder discipline brengen; de korporaal is niet tevreden met het loopen en staan van den recruut; hij zal hem leeren dat goed te doen; leeren wij zoo ons zelf nauwkeurig denken. De talenten worden ons niet toegeworpen; door eigen kracht moeten we ze ontwikkelen en ons wacht een schoone prijs voor dien arbeid: geluk; wij brengen ons zelf aldus niet in het Koningrijk der hemelen, maar we halen den hemel in ons.

Dit is iets uit de schoone rede van den spreker, een paar droppels uit de heldere en rijke bron. Zoo we ooit gaarne een stenograaf aan 't werk hadden gezien, dan ware het hier geweest. Doch deze der hoorders zal dit, gene iets anders in zijn geheugen hebben gegrifd, zoodat er veel van het gesprokene in hoofd en hart kan voortleven en gedijen; slechts bij wie dit geschiedt is de bedoeling van den spreker begrepen; Multatuli's zedeleer is een leer voor het leven, voor jong en oud, voor man en vrouw; de wereld zou gelukkiger zijn als zij meer werd beoefend.

V.