Volledige werken. Deel 19. Brieven en dokumenten uit de jaren 1878-1879

[30 maart 1878
Brief van Multatuli aan Mimi]

30 maart 1878

Brief van Multatuli aan Mimi. Dubbel en enkel velletje postpapier, geheel beschreven. (M.M.)

Saterdag 30 Maart nog te Bergen O/Z maar straks ga ik naar Breda lieve Mies! Ik kreeg gister (Over Zierikzee) je brief van Dinsdag avend (Komedie) en Woensdag ('t geld ontvangen. Ook brief van Jeanne).

Gister kreeg ik veel bezoek. Dat staat al in den br. dien ik aan je zond. Ook straks wacht ik nog iemand, of 'n paar menschen. Met genoegen zag ik Waanders,^1. nu gepens^d resident, in 1843 'n jong surnumerair^2. te Padang. Hy is ziek of liever half suf (hersenverweeking door beroerte) maar by my leefde hy op. Z'n vrouw, 'n javaansche (geen liplap,^3. maar echt javaansche) was allerliefst. 'n Monster van leelykheid maar echt javaansch goedig en innemend. Ik bezocht hem gistravend en had schik in haar. Ze heeft groote kleinkinderen en was zelf als 'n kind, als 'n goedig lief kind. Maar men moet dat kennen en doorgronden om 't te waardeeren. Ze was zoo dankbaar dat ik by haar kwam. Zeker wordt ze overal met den nek aangezien. Hy wil dan ook naar Java terug. Straks (zegge ½ 2. Ik drink nog eerst op m'n gemak koffi) komt-i me naar den trein brengen. -

1. Waanders: Pieter Lodewijk van Bloemen Waanders (1823-1884).

2. surnumerair: lett: boventallig (fr.), vandaar: ambtenaar zonder vaste aanstelling.

3. liplap: halfbloed.

[p. 398]

Ik heb weer best geslapen, en niet gehoest. In lang ben ik niet zóó wel geweest. Ook in m'n hoofd. Alles is me helder, en zonder overspanning. Dit geldt zoowel van denkbeelden over afgetrokken zaken als over de dagelyksche dingen, nam: Tandem. Het moet en zal grandioos worden. Een kans van mislukken is niet te bedenken. Je vraagt hoeveel sectiechefs ik benoemd heb? Op 't oogenblik 19 (Ja, Daantje is er by) maar er staan nog 'n stuk of tien op de nominatie. Zoodra 't me schikt (het wacht op iets, te lang om uitteleggen) verhoog ik 't getal sectien. Maar ook zonder myn toedoen, zullen ze aangroeien. De sectie die vol is (chef & 9 leden) breekt in tweën. (polypenstelsel) Maar, nog eens, ik weet 'n middel om wel 100 sectien te stichten, en zal 't over 'n maand of paar maanden doen. De financieële uitslag zal ryk zyn. Geef maar gerust toe in dat vooruitzicht. En vóór dien grandiozen uitslag, zal je toch reeds terstond niet meer hoeven te vreezen voor gêne in 't dagelyksche. Dàt vind ik eigenlyk nog meer waard dan 't latere! -

Ik schryf deze dagen aan Charl. De Gr.^4. dat ze haar geld terug krygt en liefst dubbel, of zoo iets. Maar dit geschiedt eerst als ik 't op m'n gemak missen kan. Dat ik dus ook andere dingen in orde breng, spreekt vanzelf. En juist ten gevolge van die handelingen zal Tandem weer groeien. Komiek! -

Je lystje van uitgaven vind ik zeer bescheiden.^5. Ik ben benieuwd je kamertje te zien, maar gis dat je weldra lust en behoefte hebben zult in/aan 'n grooter kamer. Ook omdat je in zoo'n kleintje niet veel plaatsen kunt. Toch vind ik zeker soort van weelde vervelend & drukkend. De mooiste weelde is eigenlyk dat je altyd je maandboekjes geregeld kunt afdoen.

Hé, waarom is dat meisje nog niet by je? Ik vind het best. Dan hoef je niet zoo slavin van Woutertje te zyn, en je kunt tevens die Elise dresseeren als kamenier of femme de chambre, als ze daartoe geschikt is. -

Ebbecke? Ja ik bedoel zeker Raumer's Historisches Taschenbuch. Het staat geannonceerd op sommige deelen van de Räthselhafte Menschen, buiten-op. Bestel maar. -

En Littre! Het groote woordenboek der fransche Taal. Als-i bestelt: Dictionnaire de la langue française par Littré kan 't niet missen. Ik meen dat het 100 mark (niet francs) kost. -

4. De Gr.: de Graaff.

5. In duitse schrijfletters..

[p. 399]

Van Vloten moet heel ryk zyn, maar overigens finaal van de baan geschoven. Hy is door letterkundige (!) antagonisten vreeselyk uitgescholden & vernederd. Hy is (of was) ziek, en durft zich, litterairement parlant^6. niet vertoonen. Eelco Verwys ('n letter-doctor, soms voor den fabrikant van 't Oeralindabok gehouden) en prof Moltzer^7. hebben hem vreeselyk uitgekleed. -

Ja, m'n wysgeerig stelsel zal goed zyn. -

Van Bé niets gehoord. Ik geloof dat we niets moeten doen. -

Ook niets vernomen van die kwajongens te Utrecht. Misschien schreven ze aan Le Gr. V.Z. & H. 't Raakt me niet. -

Als hier (of nog te Zierikzee) brieven van je zyn, laat ik ze naar den Bosch zenden, waar ik morgen heen ga. Ik blyf namelyk te Breda niet zoo lang als hier. Hier hield ik (als te Meppel, weet je) rust dag, maar te Breda zou ik te veel aanloop hebben.

Dinsdag 2 april ga ik van den Bosch naar Rotterdam. Adresseer dus dáár.^8.

Neen, want ik ga 'n paar dagen uitvliegen naar Amsterdam en Hoorn. Dat hoor je later. -

En - wanneer kom je thuis? Ik verlang dol. Maar ik ga niet voor alles naar m'n zin is. Ik heb in m'n plan, nòg 'n plan, en dat moet marcheeren.

Nu is er nog iets. Toen ik in 't begin van febr. aankwam en als 'n berg opzag tegen... Waltman, beloofde ik hem Holland niet te verlaten voor ik Specl. had afgemaakt. Nu zou ik stipt gezegd, van die belofte me wel kunnen ontslaan maar 't loopt samen met dat plan. Voor allebeî heb ik noodig in Holland te zyn. Voor allebeî kan ik m'n rustig en comfortable zitje in de Westerstraat gebruiken. 't Zou jammer zyn als ik met 'n graat in de keel, nu alles zoo best loopt, m'n plannen opgaf, of half werk volbracht.

Bedenk dat ik gedurende m'n heele reis geen rustige zitdagen aan één stuk heb gehad, en alzoo veel dingen ‘tot na de lezingen’ heb verschoven. M'n term was altyd: ‘Och, beschouw me als dood, zoolang die kermisreis duurt.’ Velen wachten daarop. Als ik nu na 5 april (Schoonhoven) brusque wegga, stel ik 20 menschen teleur, en ik benadeel me.

En bedenk ook dat ik intusschen je altyd aangename berichten zenden kan, tgeen 'n heel groot genot voor me is, en 't afzyn van jou en van huis dragelyk maakt. Ik wil dat m'n triumf by 't

6. littérairement parlant: letterlijk (fr.)

7. Moltzer: H.E. Moltzer (1836-1895), hoogleraar taalkunde te Groningen.

8. dáár: oorspr. gevolgd door En zoo zal dan goddank 't adres wel blyven.

[p. 400]

thuiskomen volkomen zy. Dat kàn, en 't zal! Dring dus nu niet aan op bepaling. Ik kom natuurlyk zoo gauw als ik zonder schade aan onze mooie zaak, kan. Voor m'n pleizier ging of bleef ik nooit uit, dat weet je wel. Toch moet ik erkennen dat ik nooit met zooveel genoegen ben uit geweest als deze keer. Nooit! -

Forceer je niet om lange br. te schryven. Dat jy geen nieuws kunt vertellen, spreekt vanzelf. Toch heb ik altyd veel aardigheid in je mededeeling van huiselykheidjes. -

Nooit zeg je iets van Käthchen. Dit spyt me wel. Ik houd veel van haar om haar eenvoud. Maar je had geen zuurkyken moeten dulden. Jaag haar weg als ze dat doet. Dat hoef je niet te verdragen. En 't is dan ook schandelyk van haar. Als ze 't doet, nog eens, jaag haar dan weg, maar wil je dit niet terstond doen, zeg haar dan dat je 't niet verdraagt, en ik ook niet, noch voor my noch voor jou. -

Ik voorzie den tyd dat je meer bedienden zult moeten hebben. Ook ik zou soms 'n knecht noodig hebben maar ik heb 'n hekel aan 'n man of jongen, en 'n meisje staat niet. Dit spyt me wel. Want 'n vrouwelyke kamerdienaar (ook op reis, byv.) zit niet leeg als ik niet voor haar te doen heb. Dit drukte my altyd zoo in Kareltje. Ze kan naaien, breien of des noods borduren. Ook is 'n meisje intelligenter en welwillender. -

Daar komt m'n koffi! ½ 12. Over 'n uurtje ga ik naar Breda. M'n rekening is al betaald. Wat marcheert alles prettig als men niet in geldnood zit. -

Ik sluit nu, en ga naar Breda. Mocht ik op 't laatste oogenblik nog 'n brief van je krygen dan zet ik 'n blauw^9. kruisje op 't adres. Anders kryg ik hem te Breda of den Bosch. -

Dat ik V. Helden 5 kistjes Sigaren deed bestellen was niet omdat ik nog 50 dagen denk wegteblyven. Maar om niet weer aan 't tobben te raken. Ik kon ze te Rottm. niet naar m'n smaak vinden. - 5 kistjes of één is dezelfde moeite van pakken & Steuer^10.

Dag Mieske. Wees opgeruimd. -

Alzoo maandag voordracht in den Bosch

Dinsdag Rotterdam, Westerstraat.

9. blauw: later toegevoegd.

10. Steuer: invoerrechten (du.), in duitse schrijfletters.