Volledige werken. Deel 17. Brieven en dokumenten uit de jaren 1874-1875

[juli 1875
Recensie van Vorstenschool in De Vlaamsche Kunstbode]

Begin juli 1875

Recensie inzake een voorstelling van Vorstenschool in De Vlaamsche Kunstbode, jrg. 5, blz. 282-283. (K.B. 's-Gravenhage; fotokopie M.M.)

Kampen, 27 Mei, 1875.

Dezer dagen woonde ik in eene onzer steden de vertooning bij van Vorstenschool door het Antwerpsch gezelschap.

Wat Multatuli's stuk is daarvan hebt gij U bij de voorstelling ten uwent zeker wel overtuigd. - Ontegenzeggelijk is het een schoon gedicht, van groote letterkundige waarde, doch m.i. geenszins een ‘tooneelstuk.’ Er ontbreekt bepaald aktie en intrigue; de lange alleenspraken, die men met genoegen leest, worden voor 't publiek vermoeiend te volgen en zijn ook voor de groote massa, die het gedicht niet gelezen en bestudeerd heeft, bijna niet te begrijpen.

Met het oog op den aard en den litterarischen vorm van Multatuli's ‘drama’ is ook de vertolking daarvan bijzonder moeilijk. De schoonste gedeelten gingen ook hier geheel of gedeeltelijk verloren. Ik behoef U niet te zeggen, dat de verdienstelijke Catherine Beersmans eene zeer gunstige uitzondering maakte. Zij heeft de rol van Louise gespeeld zoo als zij alle andere rollen speelt: uitmuntend. Jammer echter, dat zij in het eerste tafereel en hier en daar elders wat te tragisch was. Zij werd op zeer verdienstelijke wijze bijgestaan door Mejuffer Verstraeten die bijzonder veel aanleg verraadt en met studie en volharding eens eene eerste plaats op het Nederlandsch tooneel zal innemen. Met een voorbeeld als Mejufvrouw Beersmans dagelijks voor zich, kan zij niet anders, dan slagen.

Het succès dier voorstelling was dan ook geheel en al voor Mej. Beersmans en Mej. Verstraeten. Tot mijn leedwezen kan ik van het heerenpersoneel - hoe voortreffelijk het zich in àndere omstandigheden reeds moge voorgedaan hebben - geen zoo gunstige ge-

[p. 752]

tuigenis afleggen, met uitzondering van den Heer Van Kuyk, die als Herman voortreffelijke oogenblikken had.

Tot het goed vertolken van een dichtwerk als Vorstenschool behoort een zekere litterarische kennis en ontwikkeling, die men over 't algemeen van onze artisten billijker wijze niet vergen kan. Hoe toch is vooralsnog de opleiding onzer Noord- en Zuidnederlandsche tooneelisten? Meestal door routine en zelfoefening. Eene school waar zij onderricht ontvangen in de letterkunde, in het deklameeren, in de mimiek, in het acteeren, bestaat er niet. Wel is waar, is hier te lande reeds een begin daarmede gemaakt en is eene soortgelijke school te Amsterdam opgericht; maar zoo die school aan hare bestemming mogt voldoen, dan zal eerst eene volgende generatie de vruchten ervan plukken.

Behalve het gebrek aan opleiding voor het Tooneel, bestaat bij U zoowel als hier te lande een gebruik bij de tooneelgezelschappen, dat m.i. allernadeeligst werkt op de ontwikkeling der artisten, nl. dat men de artisten allerlei rollen laat spelen: Tragedie, Drama, Melodrama, Blijspel worden door dezelfde artisten uitgevoerd. En nu ik wil het gevraagd hebben, of het in algemeenen regel mogelijk is op die wijze uitstekende artisten te krijgen?

Ik hoop dat in deze leemte eene spoedige verbetering moge komen.

De opvoering van Vorstenschool moge financieel goede resultaten opleveren; doch voor de tooneelisten kan die geen voordeel aanbrengen; moreele vergelding voor de door hen gegeven moeite kunnen zij in het algemeen niet oogsten. Vorstenschool is, ik herhaal het geen eigentlijk tooneelstuk; het is een aaneenschakeling van schoone ideën, die in eene eigenaardige, heerlijke taal worden uitgedrukt. Om nu de schoonheid dier ideën en die taal juist en zuiver te interpreteeren, daartoe is de eerste vereischte: grondige kennis der taal zelve waarin die ideën geschreven zijn.

Nog eén woord: - Vorstenschool zal, meen ik, wel spoedig als tooneelstuk uitgediend hebben. De ongepaste persiflage op alle vorsten in het tweede tafereel verwekt vrij algemeen afkeuring, zoo niet meer.

Hare litterarische waarde en schoonheid als gedicht zal zij echter nooit verliezen.

M.