Volledige werken. Deel 17. Brieven en dokumenten uit de jaren 1874-1875

[p. 625]

[9 april 1875
Recensie in de Amsterdamsche Courant]

9 april 1875

Recensie betreffende Vorstenschool in de Amsterdamsche Courant, no. 84. (Knipsel M.M.)

Gisteren avond werd ook hier ter stede Vorstenschool opgevoerd voor een talrijk publiek, dat zich in de niet als schouwburg gebouwde zaal van Frascati maar weinig op zijn gemak voelde.

Over Multatuli's drama kunnen wij ditmaal kort zijn. Slechts moeten we zeggen, dat gisteren avond onze overtuiging weêr is versterkt, dat het als tooneelstuk zeer zwak is.

Van 't begin tot 't einde toch stuiten wij op onmogelijke toestanden, op overdrijving, op gerekte en uitgesponnen beschouwingen, op verouderde theater-ficelles, op buitensporigheden in uitdrukking en voorstelling.

Zonder het pikante van den inhoud en den grootendeels schoonen letterkundigen vorm zou het stuk beneden het middelmatige zijn, thans zal het nog eenigen tijd een succès de curiosité hebben, om dan voorbij te gaan gelijk al het onvolmaakte dezer aarde voorbijgaat. Zelfs deelen wij het gevoelen niet van den auteur, als hij met zijn gewone bescheidenheid verzekert (voorrede voor den vierden druk), dat Vorstenschool alle koningen zal overleven.

En door dat gevoelen niet te deelen doen we Multatuli zeker geen onregt. Immers mag een leermeester wel in het verschiet stellen, dat zijn school zoo slechte vruchten zal dragen, dat de leerlingen weldra zullen ontbreken? In dat geval ware het beter geweest de school maar niet in de wereld te zenden. Wij kunnen ons voorstellen, dat hij, die met een goede intentie een school oprigt, kan wenschen, dat te eenigertijd de leerlingen zoo volmaakt zullen zijn, dat zij de school niet meer behoeven, maar te verwachten, dat de school nog zal bestaan, als de leerlingen zijn opgeruimd, pleit niet voor een levendig of warm besef van het nut en de krachtige werking der lessen.

In de pauze werd Multatuli ten tooneele geroepen en wierpen eenige studenten en andere vereerders hem twee lauwerkransen toe, waaraan, naar wij vernemen, de toezegging van meer reëele huldeblijken was verbonden.

De dichter sprak tot het publiek en zeide zeer ingenomen te zijn met de toejuichingen, aan zijn arbeid ten deel gevallen, vooral

[p. 626]

omdat het de eerste waren, die hij te Amsterdam, zijn geboorteplaats, mogt oogsten. Een gedeelte daarvan droeg hij over op de heeren-artisten, die zijn werk vertolkten, en overigens zou hij zich gelukkig rekenen, indien zijn drama er toe kon bijdragen om onder zijn landgenooten het Neêrlandisme, het Oud-Hollandisme aan te wakkeren en te versterken, opdat de vreemdeling, wanneer hij soms zijn voet op dezen grond mogt willen zetten, hier Nederlandsche hoofden en harten zou vinden.

In hoeverre Vorstenschool het Oud-Hollandisme kan versterken, mogen anderen verklaren. Het drama is, naar onze meening, zeker een aanwinst voor onze oorspronkelijke letterkunde, welke op hare beurt eene der voornaamste uitingen is en blijven moet van ons volksbestaan, maar daarentegen ondermijnt het den eerbied voor hen, zonder wie ons volksbestaan het grootste gevaar zou loopen.

De opvoering van Vorstenschool was niet slechter, maar ook niet beter dan vorige, die wij elders hadden bijgewoond. Multatuli heeft het ook duidelijk te kennen gegeven: de heeren-artisten verdienen toejuichingen; de dames maar zelden. Jufvr. Krüseman is altijd dezelfde, door al te sterke accentuatie trachtende goed te maken, wat haar in buiging en klankrijkheid van stem ontbreekt; imperatief sprekende, waar zij slechts behoeft te vertellen; als soubrette spelende, waar zij koningin moet zijn. Jufvr. Baart is in natuurlijkheid van spel en spraak achteruitgegaan sedert wij haar het laatst gezien hebben. Een te mooije aktie en diktie schaadt aan een rolletje als het hare. Overigens, - maar genoeg voor heden, als wij den heeren op de galerij hebben verzocht om bij volgende voorstellingen niet te rooken. Zij behoorden het onbetamelijke van die handelwijze zelven in te zien, zonder dat het noodig moest zijn hun dat onder het oog te brengen. Wanneer zoo vele dames een benaauwde zaal als die van Frascati wel met hun gezelschap willen opluisteren, dienen de heeren van hun kant ten minste de beleefdheid te hebben om haar hun tabaksdamp niet toe te blazen.