Volledige werken. Deel 17. Brieven en dokumenten uit de jaren 1874-1875

[6 maart 1875
Artikel in Sneeker Courant]

6 maart 1875

Artikel betreffende de première van Vorstenschool, in de Sneeker Courant, no. 18. (Gemeente-archief Sneek; fotokopie M.M.)

Dat de opvoering van Multatuli's Vorstenschool door de pers beschouwd is als een évènement op letterkundig en dramatisch gebied, bleek bij de eerste opvoering van dit drama te Utrecht, op Maandag avond j.l. Een groot aantal notabiliteiten op 't gebied der kunst en der pers toch waren tegenwoordig, en in onderscheidene bladen komen thans min of meer uitvoerige beschouwingen voor over die voorstelling.

Het Utr. Dagbl. is zeer tevreden; het erkent dat de opvoering een succès was voor den auteur, en voegt er bij, dat hij dien goeden uitslag verschuldigd is aan het uitstekend spel der vertooners. Minder onvermengd is de lof van het Hbl., al erkent ook dit blad dat de opvoering zeer goed geslaagd is. Het schijnt meer ingenomen met het spel van mej. Baart dan met dat van mej. Kruseman. Het N.v.d.D. zegt dat de Vorstenschool ‘ongeschikt is voor het

[p. 496]

tooneel’, (sic!) en dat mej. Kruseman haar rol niet heeft opgevat en vervuld als de Louise, welke Multatuli zich moet gedroomd hebben. De berichtgever van de N.R. Ct. - 't is of de man ‘instructies’ gekregen had om af te keuren; iets wat bij de aandachtige lezers van Multatuli's Ideën geen verwondering zal verwekken - dié berichtgever dan schrijft, - na een mager woordje van lof over 't eerste bedrijf - o.a.: ‘Het publiek nam eene afwachtende houding aan en bleef verder vrij kalm. Een ontijdig applaus van het parterre werd herhaaldelijk gesust, enkele passages werden levendig toegejuicht. De geestdrift der studenten gold meer den auteur dan de vertooners... De indruk dien het stuk maakt is matig.’^* - Het Vad. bevat een recensie van de hand van Mr. J.N. van Hall, secretaris van het Toneelverbond en redacteur van het tijdschrift het Ned. Tooneel. Deze criticus is hoogelijk ingenomen met het tooneelstuk, doch erkent dat zijn goede verwachting van mej. Kruseman teleurgesteld is. Hij prijst daarentegen het spel van mej. Baart. - Het Haagsche Dbl. ontving een bericht over de voorstelling van een correspondent, die met het spel der beide genoemde dames veel ingenomenheid aan den dag legt.

In één opzicht stemmen alle verslagen overeen; nl. dat de man-

* ‘Wij gelooven - zegt een inzender in de Prov. Gron. Ct. van 4 Maart j.l. - ‘wij gelooven, dat die verslaggever hier niet juist is, en dat zijne korte aanmerkingen een schijn verwekken met de werkelijkheid in strijd. Wij kregen den indruk, dat de voorstelling gelukt is, dat de in dubbelen zin stoute proef, het optreden van niet geroutineerde actrices in de ten tooneele brenging van een letterkundig overschoon, maar dramatisch stellig zwak stuk, geslaagd mag heeten. Er was oprechte bijval, en niet alleen bij het parterre. Wie de moeite deed onder de zich verdringende schare bij den uitgang zich te mengen, kon van alle zijden hooren een oprecht: ‘voldaan.’ En verder: ‘Wij willen niet in alle bijzonderheden treden, maar achten het aan de waarheid verschuldigd een juiste waardering van deze belangrijke gebeurtenis in de tooneelwereld te bevorderen. Was het geen genot, die beschaafde spraak, die kalme edele manieren, die schitterende taal te hooren? Moest niet de genialiteit der gedachten treffen? Zag men niet, dat het tooneel een macht is? Ware het nu ook dat mej. Kruseman in de taak te kort schoot, en dat hare krachten op den duur niet groot genoeg zijn, toch komt haar de dank toe, door vurigen ijver en volhardende geestdrift deze opvoering mogelijk gemaakt te hebben. Mag men dan niet huldigen, wat werkelijk hulde verdient?’

[p. 497]

nenrollen over het geheel goed werden vervuld, en dat vooral de Koning (de heer D. Haspels) voortreffelijk was.

Uit dit korte resumé blijkt, dat het oordeel der pers over deze eerste opvoering verre van eenstemmig is. Dat er trouwens onder de beoordeelers mannen gevonden werden, wier oordeel niet onbevangen was en die dus niet ten volle vertrouwen verdienen, is o.i. vrij zeker.

‘Was er’ - zegt de Ass. Ct., die er evenzoo over schijnt te denken - ‘was er hartstocht op de planken, hij was er ook op de banken’. Men bedenke toch dat de namen van Multatuli en Mina Kruseman vaak alléén voldoende schijnen te zijn om af te keuren. - Intusschen begroeten we het als een verblijdend verschijnsel, dat een tooneelstuk van een geniaal Nederlander thans zooveel belangstelling wekt, en dat twee Nederlandsche vrouwen, de dames Kruseman en Baart, lust en moed hadden de zware taak op zich te nemen, om, door hare medewerking, de opvoering van ‘Vorstenschool’ mogelijk te maken en ons publiek daarvan te doen genieten.

De toeloop van het publiek blijft groot. Te Utrecht wordt het stuk heden (Vrijdag) voor de tweede maal opgevoerd; te Rotterdam waren Maandag de plaatsen voor de voorstelling van Zaterdag reeds besproken. Te Amsterdam zal het stuk weldra in Frascati ten tooneele worden gebracht, en uit verschillende andere plaatsen komen verzoeken om ook met een voorstelling begunstigd te worden.^*

Dinsdag j.l. vierde de heer Douwes Dekker zijn 55en verjaardag. Aan het souper, dat te Utrecht op de voorstelling volgde, werd met den klokslag van twaalven het glas geheven ter eere van den genialen schrijver, die toen een heildronk uitbracht op de leden van het Rotterdamsche tooneelgezelschap.

De ‘Vorstenschool’ is thans ook te Rotterdam opgevoerd.

* Wij hopen, dat men te Sneek niet zal achterblijven, maar dat ook van hier pogingen zullen worden gedaan, om het tooneelgezelschap van den Nieuwen Rotterdamschen Schouwburg uit te noodigen tot eene uitvoering hier te stede.
Naar wij nader vernemen worden daartoe reeds pogingen aangewend.

[p. 498]

't Publiek wenschte, even als te Utrecht, dat Multatuli, die tegenwoordig was, op het tooneel zou verschijnen, teneinde hem te zien en te huldigen.

Hij deed het en onder het daverend gejuich van: leve Multatuli! stond hij daar voor de opgetogen schare, met een hem geschonken lauwerkrans, op welks bladen geschreven stond: Max-Havelaar, Minnebrieven, Wouter Pieterse, Millioenenstudiën, Vrije arbeid, Vorstenschool, alsmede: ‘eerst de wil, nu de kracht, in 't eind de overwinning.’

't Nederlandsche volk heeft wel tijd genomen, niet om het genie te ontdekken dat door Multatuli's pen sprak, maar om den genialen man hulde te brengen. Met hiermede te dralen, droeg het weinig zorg voor eigen eer. Wat verzuimd werd is nu geschied en Mina Kruseman heeft daartoe de impulsie gegeven. Zij is het, die door woord en daad dreef tot het opvoeren van de Vorstenschool, zij bracht Multatuli uit Wiesbaden in zijn land terug om er gekroond te worden als een der grootwaardigheidsbekleeders in de Republiek der Letteren.