Volledige werken. Deel 15. Brieven en dokumenten uit de jaren 1872-1873

[p. 149]

[28 maart 1872
Bericht over Jacob de Vletter]

28 maart 1872

Bericht betreffende Jacob de Vletter in de Provinciale Groninger Courant, no. 75. (K.B. 's-Gravenhage; fotokopie M.M.)

Het bericht werd in allerlei kranten overgenomen.

Celsius: bedoeld is Fahrenheit.

- Uit Leeuwarden ontvangen wij het volgende schrijven over Jacob de Vletter: ‘Naar aanleiding van een brief uit 's Gravesande omtrent den ligchamelijken toestand van den gewezen gevangene Jacob de Vletter, opgenomen in het Vaderland, en in de meeste dagbladen, o.a. ook in de Friesche Courant van den 23sten overgenomen en in die courant met eene toelichting geïllustreerd, verzoek ik u het volgende te willen plaatsen:

De gewezen gevangene J. de Vletter werd gedurende zijn verblijf te Leeuwarden in de gevangenis in een ruime, goed verlichte en des winters flink verwarmde cel verpleegd. Hij sliep 's nachts in een krib, zooals die, welke bij de militairen in gebruik zijn, en had twee dekens tot dekking volgens de bestaande voorschriften. De kleeding, voeding en verpleging der gevangenen zijn thans zoodanig, dat in het laatste jaar geen twee procent der bevolking stierf; terwijl in de gemeente Leeuwarden de gemiddelde sterfte onder de bevolking drie procent bedraagt.

Wat het gedrag van de Vletter in de gevangenis betreft, - hij was voor de hoogere ambtenaren een geaffekteerd, lastig en onaangenaam persoon. Met de geneeskundigen sprak hij steeds over ziekten, waaraan hij voorgaf te lijden, maar die niet bestonden. Dit had evenwel ten gevolge, dat hij gedurende het grootste gedeelte van zijn straftijd ziekenvoeding genoot, bestaande 's morgens in een goede sneê tarwebrood met boter en thee, te tien uur in soep, 's namiddags in aardappelen met groenten, vleesch en bier en des avonds in tarwebrood met koffie. Men gaf hem deze voeding om het voorwendsel tot bespreking zijner kwalen te doen ophouden, hetgeen hij wijselijk deed. De predikant mocht ook niet gaarne met hem in gesprek zijn. Behalve dat hij somtijds aan lichte catarrhale en rheumatische affectiën leed, is hij nooit ziek geweest, en werden deze ongesteldheden door zijne dwaze handelingen om altijd ongekleed te zijn en voor het open raam te staan (zekerlijk uit bescheidenheid?) veroorzaakt. Tijdelijk werden hem zelfs drie dekens tot dekking verstrekt op verzoek

[p. 150]

der geneesheeren. Voor de lagere ambtenaren was hij gevaarlijk, getuige zijne handeling in de maand Nov. 1871 met een dier mannen, welke hierdoor bijna zijne betrekking verloor en waarvoor de Vletter 14 dagen cachotstraf ontving, zijnde dit de eerste maal, dat hij gestraft werd, ofschoon hij het bepaald vroeger had verdiend. Wat het vochtige en donkere kerkerhol aangaat, waarover de briefschrijver uit 's Gravesande iets gelieft mede te deelen, tot zijne geruststelling zij gezegd, dat het wel een donker vertrek is, maar een vertrek 24 kub. meters groot, verwarmd tot 50 à 60 Celsius, waarin een houten brits is geplaatst 1½ voet boven den beganen grond. Neemt men nu in aanmerking, dat de temperatuur der buitenlucht in genoemde maand gemiddeld 36 à 38 Fahrenheit was, - wat blijft dan van de bombastische beschrijving over? Zoude niet ieder tot cachotstraf veroordeelde militair zich eene zoodanige wenschen? Bovendien had de Vletter de wetenschap, dat hij zich aan het reglement van orde en tucht voor de gevangenen moest onderwerpen.

Wie de beul is?... Deze wordt in den brief, zeer verstandig, niet genoemd. Of wordt de minste ambtenaar een beul, wanneer hij aan zijn meerdere de vergrijpen van gevangenen mededeelt, of deze, wanneer hij die vergrijpen, na gehouden onderzoek, aan de commissie van administratie bekend maakt en straf verzoekt, of de commissie, wanneer zij die straf toepast? De leden dier commissie zijn toch uit den aard hunner betrekking bij de gevangenis boven alle partijdigheid verheven. - Wat betreft het verleenen van gratie aan de Vletter, het was niet op verzoek van den beul, maar naar het inzigt van de regering in den Haag, dat hij dit bewijs van koninklijke goedheid ontving, onzes inziens onverdiend.

De bewering, dat de Vletter zwak en ziekelijk in de gevangenis Amsterdam is aangekomen, is onwaar. Hij vertrok uit Leeuwarden als een gezond man. Dat de geneesheer der gevangenis aldaar zóó gesproken zou hebben, als in den brief uit 's Gravesande wordt gezegd, kan onmogelijk waar zijn; hij heeft te lang met gevangenen omgegaan, om dit te kunnen doen. Dat de commissie van administratie te Amsterdam bewogen was met het lot van de Vletter is mogelijk; hij is een te goed acteur om niet zijn voordeel daarmede te doen, wanneer hij dit noodig oordeelt.

Ten slotte zij aan de Vletters vrienden en, zoo hij ze mocht hebben, aan zijne bewonderaars medegedeeld, dat het oude mannetje uit

[p. 151]

's Gravesande, - die wegens zwakte en juist onder kerktijd (hoe aandoenlijk!) van zijn stoel viel en op den grond bleef liggen tot er hulp opdaagde, - wanneer er geene onvoorziene dingen gebeuren, zeker nog wel eenige jaren deze aarde zal blijven bewonen, en zoo wij opregt hopen, met de door hem opgedane leering, als een braaf en nuttig mensch en christen.