Volledige werken. Deel 14. Brieven en dokumenten uit de jaren 1870-1871

[2 januari 1871
Ingezonden Stuk van Oud-Officier]

2 januari 1871

Ingezonden Stuk van een Oud-Officier van het O.-I. leger in de Nieuwe Rotterdamsche Courant, nr. 2 (K.B. 's-Gravenhage; fotokopie M.M.)

bladzijde 28: dit betreft de eerste druk; zie V.W. V, blz. 468-469.

Mijnheer de Redacteur!

Op bladzijde 28 van Multatuli's ‘Nog eens: Vrije arbeid in Nederlandsch-Indië’ leest men in eene noot: ‘En - als scherpe tegenstelling - de zeer liberale voorstander van vrijen arbeid Duymaer van Twist voerde de afgeschafte wijze van werving voor het leger weder in. Onderofficieren worden van geld voorzien, om in de dorpen den onnoozelen inlander tot spelen te verleiden. Zoodra deze meer verloor dan hij betalen kon, werd hem geld geleend om door te spelen, en het geleende als handgeld beschouwd. Men knipte zijne haren af en hij was soldaat. Voor den 10en keer noodig ik den heer V.T. uit mij tegen te spreken.

Het is mogelijk dat hij, lastgevende de oude wijze van werving weder oogluikend toe te laten - ik weigerde die vuiligheid in mijne afdeeling toe te laten - niet wist hoe de zaak zich toedroeg. Maar zijne raadgevers wisten het wel, en een hunner, de Waal, is tegenwoordig liberaal minister.’

[p. 314]

Toen ik deze woorden las, was ik verbaasd den Gouverneur Generaal Duymaer van Twist beschuldigd te zien van een misbruik te hebben ingevoerd, dat hij in tegendeel heeft afgeschaft.

De heer D.v.T. zal vermoedelijk niet voldoen aan de oproeping van Multatuli, om zijne bewering tegen te spreken maar ik zal het doen door de eenvoudige vermelding van de bevelen door den heer D.v.T. ter zake gegeven, waaruit elk onpartijdige zelf eene conclusie kan nemen, en zien hoe de waarheidsliefde van Multatuli is.

Kabinet N^o. 61

Buitenzorg, den 9den April 1852.

Kort na de aanvaarding van het bestuur vernam ik, dat de werving van inlandsche soldaten voor het Indisch leger gemeenlijk plaats had door middel van kunstgrepen, welke den toets der zedelijkheid niet kunnen doorstaan, en zelfs van zoogenaamde speelhuizen, waar de openbare verordeningen op de dobbelspelen overtreden worden.

Zulks gaf aanleiding tot eene briefwisseling, welke geëindigd is met het besluit van heden, n^o. 15, waarvan Uw Ed. Gestr. extract ontvangt. Het stelsel van kunstgrepen bij de werving is daarbij bepaaldelijk afgeschaft, en een gedeelte der werving aan de hoofden van gewestelijk bestuur opgedragen.

Onder aanteekening, dat een krachtig leger in Indië niet denkbaar is zonder goede inlandsche soldaten, en dat alzoo de onderwerpelijke zaak ten onrechte beschouwd zou worden als uitsluitend militair, heb ik de eer Uw Ed. Gestr. nadrukkelijk uit te noodigen, om tot bereiking van het oogmerk, waarheen het besluit streeft, naar best vermogen mede te werken.

De Gouv.-Gen. van Ned-Indië.

(w.g.) Duymaer van Twist.

N^o. 15

bijlagen twee

Gelezen de missives van het militair departement van 27 December en 15 Maart jl. n^o. 1 en 2;

Is goedgevonden en verstaan:

Eerstelijk. Ten aanzien van de werving van inlandsche soldaten voor het Indische leger, het volgende vast te stellen:

1^o. Geene andere personen worden tot een engagement toegelaten, dan vrijwilligers, die wegens goed gedrag bekend staan en de vereischte lichamelijke eigenschappen bezitten:

2^o. Kunstgrepen, welke ook, om den inlander tot een engagement te brengen, zijn verboden.

[p. 315]

3^o. De voorwaarden, onder welke een engagement wordt aangegaan, worden behoorlijk aan de bevolking bekend gemaakt.

4^o. Op plaatsen, waar garnizoen ligt, geschiedt de werving door middel van geschikte inlandsche onderofficieren, wier schriftelijke vergunningen worden verleend, om zich buiten den militairen rayon te begeven.

5^o. Elders zijn de hoofden der gewestelijke besturen met het toezicht over de werving belast. Zij bezigen voor het werven de kommandanten der djayang secors, de instructeurs der pradjoerits, dan wel andere personen.

Het geneeskundig onderzoek, waarvan de aanneming afhangt, wordt in de thans bedoelde gewesten bewerkstelligd door dengenen, wien de burgerlijke geneeskundige dienst is opgedragen. Hij volgt hierin de militaire voorschriften.

De door hem goedgekeurden worden dadelijk aangenomen en vervolgens naar het naaste garnizoen gebracht. Derwaarts worden mede gebracht de recruten, die in het gewest, waar zij zich aanmelden, niet geneeskundig onderzocht kunnen worden.

6^o. De betaling van het handgeld heeft plaats terstond na de aanneming, en zulks in de gewesten bij 5^o. bedoeld door eenen ambtenaar namens het hoofd van het gewestelijk bestuur.

7^o. Jaarlijks zendt het Militair Departement aan den Gouverneur-Generaal een uitvoerig en beredeneerd verslag over de werving.

Ten tweede. Naar aanleiding van 3^o. in art. 1 hierboven te bepalen, dat in het laag Javaansch, Maleisch, Madureesch en Soendasch vertaald zal worden het aan dit besluit gehecht kort overzicht van eenige personeele verordeningen, omtrent het inlandsch gedeelte des legers, en dat aan het militair departement en de hoofden van gewestelijke besturen het vereischte getal exemplaren van de vertalingen zal gezonden worden, ten einde die zooveel mogelijk te verspreiden.

Ten derde. De hoofden der gewestelijke besturen aan te schrijven, om er inzonderheid voor te waken, dat al de betrokkenen, op staanden voet, en voorts zonder eenige beperking, het genot ondervinden van de bepaling, in het evengemeld kort overzicht opgenomen, luidens welke gepensioneerde of gedécoreerde ontslagen militairen vrij zijn van heerendiensten.

Ten vierde. Aan te teekenen:

a. dat aan de hoofden der gewestelijke besturen over de inlandsche

[p. 316]

werving nog geschreven is de kabinets-missive van heden n^o. 61.

b. dat zij, in de gewesten bij 5 art. 1 bedoeld, door het Militair Departement voorzien zullen worden van gedrukte modellen voor engagements-akten, en van voorschriften tot leiddraad van burgerlijke geneeskundigen bij keuring van militairen.

c. dat door de bepalingen, opgenomen in het bovenbedoeld kort overzicht zijn gewijzigd de artikelen 139 en 207 van het algemeen reglement op de militaire administratie, betreffende verloven en handgelden.

Ten vijfde enz.

Extract dezes zal worden verleend aan het Militair Departement, enz.

Accordeert met voorschreven register,

De Adjunct-Secretaris van het Gouvernement,

(w.g.) Wijnmalen.

kort overzicht van eenige personeele verordeningen omtrent het inlandsch gedeelte des Indischen legers.

Om in militairen dienst te kunnen treden, moet de inlander zijn: Vrijmensch, tussen 18 en 30 jaren oud, bekend wegens goed gedrag en door eenen Gouvernements-geneesheer geschikt bevonden.

Zijne eerste verbintenis moet zijn voor 6 jaren.

Dadelijk na het aangaan van die verbintenis, ontvangt hij f20 en begint zijne soldij.

De soldij bedraagt bij de infanterie, daags, voor:

een soldaat: 25 duiten;

een korporaal 35 duiten;

een sergeant 45 duiten.

Bij de artillerie en sappeurs meer.

Behalve soldij bekomt de inlandsche militair dagelijks 1⅓ pond rijst met eenig zout, peper, azijn, olie en brandhout.

Hij wordt geheel op 's lands kosten gehuisvest in kazernen, waar zijn vrouw en kinderen toegang hebben.

Tot kleeding worden hem jaarlijks verstrekt:

twee mouwvesten;

een stel knoopen;

een blauwe en een witte pantalon;

een halsdas;

een haarkam;

[p. 317]

een kwartiermuts;

een halsdasgesp;

Ziek zijnde geniet hij, en ook zijn gezin, kosteloos geneeskundige behandeling, hetzij in het kwartier, hetzij in het hospitaal. Eerst na volkomen herstelling, hervat hij zijn gewonen dienst.

Deze dienst bepaalt zich bij het leeren hanteeren van de wapenen, welke het Gouvernement hem te dragen geeft, en bij zoodanige verdere verrichtingen, als strekken moeten om hem voor den krijgsmansstand meer en meer te bekwamen, orde en zindelijkheid te handhaven enz. Overigens wordt van hem gevorderd eene strikte gehoorzaamheid jegens zijne meerderen en een voortdurend behoorlijk gedrag.

De inlandsche militair, die aan die verplichtingen voldoet, bekomt van tijd tot tijd, desverkiezende, een verlof voor eene maand of korter, met behoud van inkomsten; wordende hem de soldij alsdan over den verloftijd vooruit betaald.

Bij het uittrekken ten oorlog, geniet hij buitengewone verstrekkingen en betalingen, en wordt het hem door het Gouvernement gemakkelijk gemaakt om voor achtergelatene vrouw en kinderen te zorgen.

Die zich in den oorlog door bijzondere dapperheid onderscheidt, bekomt eene decoratie, genaamd de medaille voor moed en trouw, welke van brons of van zilver is, en op de borst gedragen wordt. Aan de bronzen medaille is verbonden het genot eener toelage ten bedrage van een derde der soldij, aan de zilveren hetzelfde ten bedrage van de helft der soldij.

Die door het verrichten van bevolen dienst, hetzij in of buiten oorlog, zoodanig gewond of verminkt wordt, dat hij geen militair blijven kan, bekomt levenslang een pensioen bedragende voor:

een soldaat f54, een korporaal f72, een sergeant f90 's jaars.

Heeft hij op de bedoelde wijze een of meer ledematen, dan wel gezicht verloren, bedraagt het pensioen meer. De blind gewordene b.v. die overigens werken kan, ontvangt:

Soldaat	zijnde f 81 's jaars.
Korporaal	zijnde f 103 's jaars.
Sergeant	zijnde f 135 's jaars.

Die voor het verrichten van bevolen dienst niet gewond en verminkt is, maar andere gebreken beloopen heeft, welke hem voor zij-

[p. 318]

nen stand ongeschikt maken, bekomt mede levenslang een pensioen, naar gelang van zijnen diensttijd, en wel voor ieder jaar dienst 1/25 van de sommen f54, f72 en f90 hierboven vermeld.

Die niet door het verrichten van bevolen dienst, maar door andere oorzaken ongeschikt voor den militairen stand wordt, ontvangt bij ontslag eenen onderstand voor ééns, ten bedrage van een gedeelte van het aan zijnen rang verbonden pensioen.

Zoo verre de voorwaarden der eerste verbintenis.

Na den afloop dier verbintenis, heeft de inlandsche militair recht op zijn ontslag, en op terugzending naar zijne negorij, voor 's lands rekening.

In dienst willende blijven, gaat hij telkens eene nieuwe verbintenis aan, voor 2, 4 of 6 jaren, dan wel langer.

Alsdan geniet hij desverkiezende, terstond na de teekening van het verbond f2, f4 of f5.

De soldij van den gereëngageerden inlandschen militair bedraagt 2½ duit daags meer dan bij de eerste verbintenis.

Overigens blijven de voorwaarden bij latere verbintenissen dezelfde als bij de eerste.

Na 12 jaren goed te hebben gediend, bekomt de inlandsche militair eene bronzen medaille, welke hij op de borst draagt, en tevens eene geldelijke beloning naar omstandigheden bedragende f12 of minder. Na 15 jaren goeden dienst ontslagen wordende, behoudt hij, zoo hij de medaille voor moed en trouw verworven heeft, levenslang de daaraan verbondene toelage, hierboven beschreven.

Na 24 jaren goeden dienst, bekomt hij een zilveren medaille welke hij op de borst draagt.

Na 25 jaren goeden dienst, bekomt hij voor levenslang een pensioen, ten bedrage van:

f54.-	's jaars voor een soldaat.
f72.-	's jaars voor een korporaal.
f90.-	's jaars voor een sergeant.

De gepensionneerde inlandsche militair, die de medaille voor moed en trouw bezit, blijft levenslang in het genot van de toelagen, aan die decoratie verbonden.

Na ontslag uit den dienst, is de inlandsche militair, die pensioen of de medaille voor moed en trouw verworven heeft, vrijgesteld van heerendiensten.

[p. 319]

Behoort bij besluit van den Gouverneur-Generaal van Nederl.-Indië van 2 april 1852, No. 15.

Mij bekend,

De Adjunct-Secretaris van het Gouvernement,

(w.g.) wijnmalen.

's-Gravenhage, 10 December 1870.

een oud officier van het o.-i. leger.