Volledige werken. Deel 14. Brieven en dokumenten uit de jaren 1870-1871

[13 november 1870
Oproep in de N.R.C.]

13 november 1870

Oproep inzake steun aan Multatuli in de Nieuwe Rotterdamsche Courant, nr. 314.

Dezelfde oproep is o.a. ook gepubliceerd in Het Noorden, maandag 14 november 1870, nr. 263, en in De Dageraad 19 november 1870, nr. 47.

geregeld: blijkens de brief van J. van Gennep d.d. 14 november drukfout voor geregeerd.

Landgenooten!

In de N.R.C. van 3 Oct. jl. is een beroep gedaan op het Nederlandsche Volk, om den Schrijver van den Max Havelaar in zijne ongelukkige omstandigheden tegemoet te komen. Wij hebben gemeend, voor zooveel onze zwakke krachten vermochten, aan die roepstem gehoor te moeten geven, door ons met de inzameling van bijdragen en het beheer van een daaruit te scheppen fonds te belasten. Ook onzes inziens toch geldt het hier een man, aan wien Nederland groote verplichtingen heeft. Niet alleen dat de Nederlandsche Letterkunde in den begaafden schrijver, met zijne rijke verbeelding, verrassenden betoogtrant, eenvoud en kracht van uitdrukking, eene ster van de eerste grootte bewondert, - zijne aanspraken reiken verder. Er was een tijd, toen de Nederlandsche scepter loodzwaar op Indie drukte. Millioenen werden jaarlijks in de Nederlandsche Schatkist overgestort. Van de wijze, hoe die millioenen verkregen werden, gaf men zich geene rekenschap. Wel waren reeds sedert 1848 in het Wetgevend Lichaam welsprekende stemmen opgegaan, die tot ernstig nadenken moesten leiden. Doch er was meer noodig dan de lezing van verminkte Kamerverslagen of een weinig verspreid Tijdschrift, om den geest van belangstelling in het Nederlandsche Volk, tot in de harten onzer vrouwen en kinderen te doen doordringen. Daar verscheen de Max Havelaar! Onder het pseudoniem ‘Multatuli’

[p. 233]

(die veel geleden heeft), een naam, waarop de Schrijver aanspraak had, die zijne betrekking in Indië aan zijne vurige (volgens zijne superieuren, te vurige) zucht tot herstel van onrecht had opgeofferd, deed zijne geniale pen ons eenige oogenblikken met den Javaan leven en voelen. Die oogenblikken waren voldoende om den indruk te vestigen, die niet meer kon worden uitgewischt. Wij gelooven dan ook niet te veel te zeggen, door te beweren, dat, van af de verschijning van den Max Havelaar, de volksovertuiging in Nederland dagteekent, dat Indië naar recht en billijkheid behoort te worden geregeld en dat geene koloniale politiek met de eer en het welzijn van Nederland vereenigbaar is, die niet de belangen van Moederland en Kolonie op harmonische wijze weet te doen samentreffen. Conservatieven en liberalen kunnen dit oordeel onderschrijven, welk ook hun verschil van meeningen zij omtrent de middelen tot verbetering. De schrijver van den Max Havelaar mist dan ook alle eigenschappen van een partijman. Liberalen noch conservatieven kunnen hem den hunne noemen, waar het er op aankomt hunne uiteenloopende zienswijze in practischen vorm toe te passen. Het is dan ook niet tot deze of gene partij, dat wij het woord richten, maar tot U allen, van wat godsdienst, politieke beginselen, kunne, leeftijd, rang of stand gij ook zijt, die door de lezing van den Max Havelaar tot billijker gevoelens jegens Indië en zijne millioenen goedaardige en nijvere bewoners zijt opgewekt. Den man, die onze harten verzacht heeft, zijne vrouw en kinderen den strijd des levens te verzachten, is ons doel. Moge de geniale Schrijver in Uwe belangstellende medewerking eene vergoeding voor gedragen leed en eene hulde der dankbaarheid voor zijnen schoonen en vruchtbaren arbeid vinden!

De vorming van plaatselijke Commissiën, om ons in onze werkzaamheden te steunen, zal op hoogen prijs worden gesteld.

Mr. J. VAN GENNEP, Rotterdam. Advocaat te Batavia.
Dr. H. KERN, Hoogleeraar te Leiden.
Mr. H.P.G. QUACK, Hoogleeraar te Utrecht.
T.J. STIELTJES, Delft, Lid van de Tweede Kamer der Staten-Generaal.
A.C. WERTHEIM, Directeur der Nederl. Credit- en Depositobank te Amsterdam.