Volledige werken. Deel 13. Brieven en dokumenten uit de jaren 1868-1869

[p. 409]

[19 maart 1869
Oproep in de Rotterdamsche Lantaren]

19 maart 1869

De Rotterdamsche Lantaren, orgaan der vereeniging ‘Het Algemeen Stemregt’, Nummer 11, blz. 165-166, publiceert een oproep Aan de kiezers. (I.I.S.G. Amsterdam; fotokopie M.M.)

Het stuk is ongetekend en zal dus wel van de redacteur G.W. van der Voo afkomstig zijn. Zie ook 13 mei 1869.

Het motto en alle vijf citaten zijn ontleend aan Multatuli's publikatie van oktober 1860: Aan de stemgeregtigden in het Kiesdistrikt Tiel; zie V.W. I, resp. blz. 433, 438, 444, 446, 449 en 440.

Aan de kiezers.

Dan zou ik aan dat volk vragen om eene plaats in de vertegenwoordiging... om te protesteeren...’

max havelaar, Deel 11, pag. 183.

Ik wijs u op Multatuli's ‘Indrukken van den dag’, (zijn beroep op de kiezers, 7 October 1860). Ik meende goed te doen eenige regels van sommige bladzijden te herhalen:

‘Het is tijd en meer dan tijd, dat de Kamer wete, dat het der natie onverschillig is, wie de ministeriële zetels bekleeden; dat het Nederlandsche volk moede is van die partij-kwestiën, waarbij het slechts individuën geldt; dat zij van de Regering verwacht de ontwikkeling van hare zedelijke belangen, van hare materiële hulpmiddelen en van hare politieke regten; van hare Vertegenwoordiging; dat zij wake voor die regten, dat zij een heilzaam tegenwigt tegen mogelijke willekeur vorme, een kracht en steun schenke, wanneer de Regering haar pligt vervult.’

Bl. 49.

‘Ik zie namelijk geen heil in uitsluitend behoud, evenmin als ik heil verwacht van oppositie quand même, of van een liberalisme, dat Westersche vormen zou willen geven aan Oostersche zaken.

‘Ik geloof integendeel, dat er iemand noodig is, die zonder eenige afhankelijkheid van partijbegrippen het goede voorstaat, onverschillig of het moet worden daargesteld als iets nieuws, of behouden uit het reeds bestaande.’

Bl. 57.

‘Ik ben kleurloos in dien zin, dat ik huiveren zoude de begrippen aan te kleven dergenen, die heil verwachten van streng behoud. Ik wensch

[p. 410]

integendeel veel veranderd te zien, en begrijp volstrekt niet hoe men, met het oog op de wrange vruchten, die het bestaande gedurig afwerpt, aan dat bestaande kan verkleefd zijn.’

Bl. 59.

Ook in politieke geloofsbelijdenissen heerscht veelal leugen voor. Ik weet dit, en waarschuw u daarvoor. De proef is zeer eenvoudig. Men vrage niet: ‘wat zegt gij?’ Men vrage: ‘wat hebt gij gedaan?’

En met deze eenvoudige opmerking sluit ik dit eerst beroep op het volk van Nederland.

Bl. 64.

Niemand is zeker van de toekomst; waar het slagen zekerheid ware, zou de verdienste van het pogen nietig wezen. Ik weet niet of het mij gelukken zal een einde te maken aan de gruwelen, die daar ginds den naam en de godsdienst van Nederland schande aandoen, maar dit verklaar ik plegtig, dat ik mij van mijn streven op geenerlei wijze zal laten afbrengen, en dat alle tegenwoordige en toekomstige ministers de moeite sparen kunnen, mij door ‘winstgevende’ bedieningen, - zoo luidde de term van een bod, - of nog winstgevender kontrakten, te bewegen tot verraad aan het doel, dat ik voor oogen heb. Mijne bekwaamheden zijn luttel, - mijne persoonlijke neigingen leiden mij meer tot kalmte dan tot moeijelijken strijd, - maar hoe zwak ook, zie ik den vijand rustig in 't gezigt, en wanhoop niet aan de overwinning. Ik heb wilskracht, en ik weet wat ik dragen kan: multa tuli.